Η Madeline Miller είναι μια αναγνωρισμένη συγγραφέας από την Αμερική που λατρεύει την ελληνική μυθολογία. Στα δύο βιβλία που έχει γράψει, Το τραγούδι του Αχιλλέα και Κίρκη, οι πρωταγωνιστές είναι ήρωες από τον Όμηρο. Το δεύτερο, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Διόπτρα, έγινε η αφορμή για το πρώτο reading retreat στην Ευρώπη. Το σημείο της διεξαγωγής του, η Μεσσηνία, δεν επιλέχτηκε τυχαία αφού συνδέεται στενά με την μυθολογία.
Το ιστορικό ενδιαφέρον που έχει η περιοχή και ο πλούτος του φυσικού τοπίου ήταν πολύ δελεαστικά για όσες γυναίκες αποφάσισαν να έρθουν, από την άλλη άκρη του πλανήτη, για να ζήσουν αυτή την ξεχωριστή εμπειρία. Θυμίζει λίγο την ταινία “Ο κύκλος των χαμένων ποιητών”, αλλά στη σύγχρονη εκδοχή της.
Ο δικός μας «κύκλος» οργανώθηκε από την Travelgems και την CEO της, Νίκη Σμυρνή, που έχει κάτι κοινό με την συγγραφέα, η μαμά της τής διάβαζε όταν ήταν μικρή την Οδύσσεια. Μια γυναίκα που έχει δουλέψει χρόνια στο στρατηγικό Marketing μεγάλων εταιριών κι έχει ως φάρο στη ζωή της το think big. Αυτό κατάφερε να κάνει με το “Talking to Homer“. Έδωσε σε βιβλιόφιλους από όλο τον κόσμο την ευκαιρία να επισκεφτούν την Ελλάδα και να γνωρίσουν πέρα από τα όμορφα μέρη και κομμάτια της ιστορίας και της μυθολογίας μας.
Συνδετικός κρίκος ήταν η συγγραφέας και το βιβλίο της, που έγινε η σπίθα για να ανάψει μια φωτιά αυτογνωσίας και αυτοβελτίωσης μέσα στην ψυχή τού κάθε μέλους. Θυμίζει λίγο αυτό που δίδασκε ο καθηγητής John Keating στην ταινία: “Ό,τι και να σας λένε, μην ακούτε, οι λέξεις και οι ιδέες μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο”.
Στη δεύτερη μέρα αυτού του ταξιδιου -κράτησε συνολικά έξι- το Marie Claire συνάντησε την Madeline Miller στην παραλία της Βοιδοκοιλιάς. Φτάσαμε εκεί μετά από αρκετο περπάτημα σε μια αναζήτηση βοτάνων, σαν αυτά που η Κίρκη χρησιμοποιούσε στα κόρκια της, ανεβαίνοντας κα κατεβαίνοντας το λόφο. Περιηγηθήκαμε στα τείχη του κάστρου του Νέστορα απολαμβάνοντας την πιο ωραία που θα συνατήσει κανείς στην ευρύτερη περιοχή και επισκεφτήκαμε τη σπηλιά του.
«Είμαι ενθουσιασμένη που έχω την ευκαιρία να δω τόσα ωραία και κυρίως αρχαιολογικού ενδιαφέροντος μέρη» μου είπε η Madeline, λίγο πριν την ρωτήσω αν έχει ξανακάνει συνέντευξη σε παραλία. Δεν ήταν το μόνο πρωτόγνωρο για εκείνη σε αυτό το ταξίδι. Παρότι έχει έρθει αρκετές φορές στην Ελλάδα, ήταν η πρώτη που βρέθηκε στο Costa Navarino και σε αυτά τα όμορφα μέρη. Με τόσες διαφορετικές γυναίκες διαφορετικής ηλικίας, εθνικότητας και οικογενειακής κατάστασης. Στη συνέχεια, μιλήσαμε για τους χαρακτήρες των βιβλίων της, την ανάγκη των γυναικών να έχουν τον χώρο τους για να βρουν τον εαυτό τους αλλά και την αγάπη της για τα αρχαία ελληνικά.
Οι σπουδές στα αρχαία ελληνικά πώς προέκυψαν;
Από το γεγονός ότι λάτρεψα τις μεταφράσεις του Ομήρου. Διάβασα την Ιλιάδα και την Οδύσσεια και τις αγάπησα. Πάντα μου άρεσε η μυθολογία, το πήρα αυτό από τη μαμά μου. Συνήθιζε να μου διαβάζει την Ιλιάδα και την Οδύσσεια κι έτσι ερωτεύτηκα τους χαρακτήρες: τον Αχιλλέα, τον Οδυσσέα, την Πηνελόπη.
Δεν έχεις δηλαδή ρίζες από την Ελλάδα;
Δεν έχω αλλά εύχομαι να είχα! Η αγάπη μου γεννήθηκε από όταν ήμουν ακόμα παιδί. Όταν ήμουν 10 ετών, η μαμά μου με έφερε στην Ελλάδα και ένιωσα ότι υπήρχε μια ισχυρή σύνδεση περπατώντας ανάμεσα σε ελαιόδεντρα. Ένιωσα ότι με το να είμαι απλά σε αυτό το δυνατό ενεργειακά μέρος.
Διάβαζες βιβλία από παιδί;
Μου άρεσε να διαβάζω! Μου άρεσε να διαβάζω τα πάντα και ιδιαίτερα ελληνική μυθολογία.
Πώς επέλεξες τους χαρακτήρες των βιβλίων σου;
Ήταν χαρακτήρες που είχα στο μυαλό μου πολλά χρόνια. Σκεφτόμουν για πολύ καιρό τον Αχιλλέα και τον Πάτροκλο και ήμουν προβληματισμένη με τις αντιλήψεις σχετικά με τη σχέση που είχαν μεταξύ τους. Κάποιοι έλεγαν ότι είναι φίλοι, άλλοι ότι είναι εραστές. Όλα αυτά ήταν πολύ κοντινά. Ήθελα, λοιπόν, να γράψω την διπλωματική μου πάνω στην αντίληψη ότι ηταν εραστές κι ένιωσα συνεπαρμένη από αυτό. Έπειτα συνειδητοποίησα ότι θέλω να γράψω το μυθιστότημα. (Γελάει.) Αυτά που ήθελα να πω, ήθελα να τα πω από μια συναισθηματική και ψυχολογική ματιά. Ανεξάρητα από την ακαδημαική σκοπιά. Αυτό είναιι το υπέροχο με τα μυθιστορήματα, μπορείς να πεις πράγματα που νιώθεις χωρίς απαραίτητα να μπορείς και να πρέπει να τα αποδείξεις. Είμαι όμως και ευγνώμων για το ακαδημαϊκό μου υποβαθρο γιατί μου άρεσε που ήταν σαν να μιλάω με τον Όμηρο, σα να είμαι συντονισμένη με τις λέξεις του και να γράφω πολύ κοντά σε αυτές, στο μεγαλυτερο μέρος του βιβλίου. Η Κίρκη ήταν επίσης ένας χαρακτήρας που, όταν στα 13 διάβασα την Οδύσσεια και έφτασα στα δικά της σημεία, με ενθουσίασε. Μια γυναίκα που μεταμορφώνει τους άντρες σε γουρούνια, μια μάγισα. Η πρώτη μάγισα στη αρχαία λογοτεχνία και δεν τιμωρήθηκε για τη δύναμη που είχε στο τέλος της ιστορίας της. Αυτό ήταν πολύ ενδιαφέρον για μένα. Επίσης, το ψυχολογικό μυστήριο του γιατί μεταμορφώνει τους άντρες σε γουρούνια. Μοιάζει σαν κάτι ακραίο θα πρέπει να έχεις έναν πολύ καλό λόγο όταν κάνεις κάτι τέτοιο. (Γελάει.) Αυτό δεν αναφέρεται καθόλου στον Όμηρο, δεν εξηγεί γιατί τους μεταμόρφωνε σε γουρούνια και ήταν κάτι που το έπαιρνε ως δεδομένο. Το κομμάτι που μου άρεσε ήταν να ψάξω στην ψυχολογία. Πιστεύω ότι ο Όμηρος με ένα όμορφο τρόπο δείχνει την ψυχολογία χωρίς αλλά δεν τον κάνει προφανή και πηγαίνει στο παρελθόν κάποιες από τις ιστορίες των χαρακτήρων. Μου άρεσε η αναζήτηση του παρελθόντος τους και της ψυχολογίας τους. Με την Κίρκη ήθελα παραπάνω. Η σκηνή της με τον Οδυσσέα είναι πολύ περιορισμένη σε έκταση και το ότι πρέπει να γονατίσει μπροστά του δίνει αρκετά την δική του οπτική της ιστορίας. Άλλωστε είναι αυτός που την αφηγείται. Ήθελα, λοιπόν, παραπάνω από εκείνη. Ένιωθα ότι έχουμε την εκδοχή του Οδυσσέα, που εξυπηρετεί τους δικούς του σκοπούς, και ήθελα να ανακαλύψω ποια ήταν η δική της.
Θα την χαρακτήριζες ως φεμινίστρια;
Δεν χρησιμοποιούσαν αυτή τη λέξη τότε. Πιστεύω ότι εγώ είμαι φεμινίστρια. (Γελάει.) Το βιβλίο μου είναι φεμινιστικό. Η Κίρκη σίγουρα παλεύει με πολλά πράγματα που παλεύουμε κι εμείς σήμερα και αναλογίζεται αυτά τα θέματα σε βάθος. Δεν έχει τους αιώνες των φεμινιστικών αγώνων που βοήθησαν εμάς να κατανοήσουμε πολλά πράγματα αλλά σίγουρα έχει πολλές αναφορές σε σύγχρονα θέματα. Για παράδειγμα, τον μισογυνισμό και τις πατριαρχικές κοινωνίες. Στο βιβλίο ήθελα να την βάλω να παλέψει με τέτοια θέματα, να δουλέψει πολλά από αυτά και να δούμε πώς σε μια κοινωνία που είναι τόσο κλειστή βρήκε τη θέση της. Το θέμα είναι ότι δεν θεωρώ ότι πρέπει να είναι φεμινιστικό για να έχει τρισδιάστατη σκοπιά ενός χαρακτήρα που προσπαθεί να πει την ιστορία του. Το αποκαλούμε φεμινισμό αλλά αυτό πρέπει να είναι το φυσιολογικό. (Γελάει) Αλλά δεν είναι το φυσιολογικό. Εύχομαι να υπήρχαν περισσότερα μυθιστορήματα που έχουν τις ιστορίες των γυναικών στην κεντρική πλοκή και να δώσουν στις ζωές τους την ίδια αναγνώριση που δίνουν στις ζωές των ανδρών.
Ετοιμάζεις κάποιο άλλο βιβλίο;
Έχω δύο project τα οποία δουλεύω. Κανένα από αυτά δεν είναι Όμηρος. Ο Πάτροκλος και η Κίρκη ήταν οι δύο χαρακτήρες για τους οποίους ήθελα πάρα πολύ να γράψω. Ήταν αυτοί με τους οποίους θεωρούσα ότι έχω κάτι να μας δένει. Πιστεύ ότι κάθε χαρακτήρας στον Όμηρο, πραγματικά, αξίζει να έχει το δικό του μυθιστόρημα αλλά αυτοί ήταν οι δύο για τους οποίους εγώ ήθελα να γράψω. Μου αρέσει όμως και η Αινειάδα, το άλλο σπουδαίο επικό κείμενο που αποτελεί το ένα βιβλίο πάνω στο οποίο δουλεύω. Είναι η προσπάθεια του Βιργίλιου να αντιγράψει την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, αλλά για τη Ρώμη. (Γελάει.) Τo αγαπώ όμως σαν ποιητικό έργο. Επίσης, σκηνοθετώ έργα του Σαίξπηρ οπότε Η Τρικυμία είναι αυτό με το οποίο καταπιάνομαι αυτή την περίοδο και είναι το δεύτερο συγγραφικό project μου. Μοιάζει λίγο με την Κίρκη γιατί έχει μαγεία, μάγισες, νησιά. Υπάρχει κάποια σύνδεση. Ισως να επιστρέψω κάποια στιγμή στον Όμηρο με έναν τρόπο και σίγουρα μπορώ να με φανταστώ να επιστρέφω στον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Νιώθω ότι η Αινειάδα γεφυρώνει τους δύο δρόμους. Αναφέρεται στον Τροικό πόλεμο και όσα συμβαίνουν μετά από αυτόν στους ήρωες του. Είναι σαν να επιστρέφω σε κάτι που αγαπώ, ψάχνοντας την ιστορία και στην διαδικασία να διαλέξω έναν χαρακτήρα. Είναι τόσοι πολλοί ωραίοι χαρακτήρες που πιστεύω ότι πρέπει να προβάλω και να πω την ιστορία τους.
Αυτή η αγάπη για τους χαρακτήρες και το πάθος που βάζεις όταν γράφεις ίσως είναι και το μυστικό της επιτυχίας.
Ακριβώς. Δεν θέλω απλά να διαλέξω έναν ακόμα χαρακτήρα και να του δώσω ζωή. Αν δεν έχω αυτό το πάθος για αυτόν, νιώθω ότι δεν θα βγει. (Γελάει.)
Το reading retreat πώς προέκυψε;
Η Νίκη Σμυρνή με προσέγγισε. Είχε μια καλή φίλη που διάβασε το βιβλίο μου και της το πρότεινε (σ.σ. η Lena Mandelis που ήταν μαζί μας στο retreat, όπως και η καλή της φίλη Militza Ortiz που ήταν η ψυχή της παρέας). Το διάβασε και στη συνέχεια επικοινώνησε μαζί μου και μου είπε τη σκέψη της . Λάτρεψα την ιδέα να είμαι εδώ και να μιλάω για όμορφη ποίηση, για το διάβασμα αλλά και ταυτόχρονα να έχω στιγμές χαλάρωσης και απλά να ζήσω την εμπειρία της Ελλάδας και όλες της ομορφιάς. Για μένα, μεγάλο μέρος της ιστορίας της Κίρκης αφορά το ταξίδι ενός καλλιτέχνη. Είναι μια γυναίκα που γίνεται καλλιτέχνης και μαθαίνει να «χρησιμοποιεί» τη φωνή της. Το να υφαίνει είναι η τέχνη της. Για να γίνει όμως καλλιτέχνης χρειάζεται ένα καταφύγιο. Στην ουσία αυτό είναι τιμωρία για εκείνη αλλά σταδιακά γίνεται το σπίτι της και σε αυτό το χώρο, που είναι τόσο μόνη, καταφέρνει τελικά να βρει τον τρόπο να αφήσει πίσω της την οικογένειά της και τις κοινωνικούς περιορισμούς και να είναι ο εαυτός της. Σκεφτόμουν την Βιρτζίνια Γουλοφ και το βιβλίο “Ένα δικό σου δωμάτιο” που μιλάει για τις γυναίκες καλλιτέχνες. Θεωρώ ότι αυτό αφορά όλες τις γυναίκες, χρειάζονται αυτόν το χώρο για τον εαυτό τους. Για να κάνουν την τέχνη της ζωής τους, όχι απλά την πρακτική τέχνη της ύφανσης αλλά να ακούσουν τις φωνές τους και να καταλάβουν ποιες είναι. Ένιωσαότι ήταν ωραία προσέγγιση και για την Κίρκη, η ιδέα να αποστασιοποιηθείς από τη ζωή σου και να βρεις χώρο για τον εαυτό σου για να μπορείς να ακούσεις τις σκέψεις σου.
Απέκτησες γνώση από το ταξίδι αυτό και τα κορίτσια της ομάδας;
Δεν είχα έρθει ποτέ σε αυτή την περιοχή, οπότε ήμουν ενθουσιασμένη να δω το παλάτι του Νέστορα κι όλα αυτά. Δεν ήξερα καν ότι όλα αυτά βρίσκονταν εδώ. (Γελάει.) Αυτό που επίσης κρατάω, είναι ότι είδα τόσες γυναίκες να συσπειρώνονται και να σκέφτονται σε βάθος τις ζωές τους και να συνδέονται με τις ιστορίες. Πιστεύω ότι αυτές οι ιστορίες είναι διαχρονικές και έχουν διαχρονικές αλήθειες για την ανθρωπότητα. Μπορούμε να βρούμε τους εαυτούς μας σε όλους αυτούς τους χαρακτήρες, εξαρτάται από ποια οπτική το βλέπεις. Είναι υπέροχο πάντως να βλεπεις ανθρώπους να πιαθιάζονται με αυτές τις ιστορίες και την ομηρική ποίηση και να έρχονται κοντά για να τα μοιραστούν η μία με την άλλη.
Νιώθεις πρότυπο για αυτές;
Βλέπω τον εαυτό μου περισσότερο σαν διαμεσολαβητή. Τις συνδέω με αυτό που είναι το αντικείμενό μου. Μοιράζομαι το πάθος μου. Ειμαι και δασκάλα εκτός από συγγραφέας και μου αρέσει να μοιράζομαι το πάθος μου με τους ανθρώπους. Το βλέπω έτσι. Είναι ενδιαφέρον αυτό.
Διαβάζεις Όμηρο στα παιδιά σου;
Τους διαβάζω κι αγαπούν τις ιστορίες. Βέβαια, είναι πολύ μικρά ακόμα οπότε είμαι προσεκτική με τις ιστορίες που επιλέγω να τους διαβάσω. Υπάρχει έντονο το στοιχείο του θανάτου και πολύ δράμα που δεν μπορούν ακόμα να διαχειριστούν. Λατρεύουν όμως ό,τι μοιράζομαι μαζί τους και πάντα ζητάνε παραπάνω. Χθες, στο μεσημεριανό, η μικρή μου κόρη απαιτούσε τη μία ιστορία μετά την άλλη σχετικά με τη θεά Αθηνά. Τις έλεγε τον ένα μύθο μετά τον άλλο και όταν τελείωσα, ζήτησε κι άλλο: «πες μου ιστορία ακόμα για την Αθηνά».
Χρειάστηκε να επινοήσεις κάποια;
Άρχισα να επινοώ μερικές, ναι. Θα πρέπει να τις ανακαλέσω αργότερα. Προς το παρόν, η θεά Αθηνά και η κουκουβάγια της είχαν περιπέτειες. (Γελάει.)
