Η γοητεία του βυθού βρίσκεται στο επίκεντρο του νέου ντοκιμαντέρ «Underwonder», που είναι αφιερωμένο στις εξερευνήσεις μιας ομάδας έμπειρων σπηλαιοδυτών σε τέσσερα σπήλαια της Ελλάδας.
Ξεκινώντας από τη λίμνη Βουλιαγμένης και καταλήγοντας στο Σπήλαιο των Ελεφάντων στην Κρήτη, ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος Κώστας Καρύδας παρουσιάζει τις περιπέτειες των δυτών μέσα κι έξω από το νερό, από τη στιγμή του προγραμματισμού μιας κατάδυσης, ως τα υποβρύχια περάσματα που ανακαλύπτονται για πρώτη φορά στα χρονικά.
Το τίμημα που κινδυνεύει να πληρώσει ένας δύτης για να απολαύσει τη μαγεία των νερών και των υποβρύχιων σπηλαίων είναι μεγάλο: Βρίσκεται σε εκατοντάδες μέτρα βάθος και εχθρικά για τον άνθρωπο περιβάλλοντα, με περιορισμένα μέσα επιβίωσης και μοναδικό του όπλο απέναντι στο μεγαλείο της φύσης, τις γνώσεις και τις εκατοντάδες ώρες εξάσκησής του.
Τα όρια των σπηλαιοδυτών δοκιμάζονται διαρκώς κάτω από την κυριολεκτική και μεταφορική πίεση που υφίστανται στα μεγάλα βάθη, όπου προσπαθούν να ανακαλύψουν τα μυστικά της φυσικής ιστορίας, συνεισφέροντας με μοναδικό τρόπο στην αποτύπωση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
H Carolin Negrin, σπηλαιοδύτρια, υποβρύχια φωτογράφος και βιντεογράφος, και ο Κώστας Καρύδας, που υπογράφει και το post production του ντοκιμαντέρ, το οποίο είναι διαθέσιμο στο Cosmote History, μίλησαν στο Marie Claire για τη δημιουργία του ντοκιμαντέρ, τις προκλήσεις που αντιμετώπισαν στη διάρκεια των γυρισμάτων, την ομορφιά του βυθού και τη συναρπαστική ζωή των δυτών.
Πόσα χρόνια ασχολείστε με τις καταδύσεις;
Ασχολούμαι με τις καταδύσεις 12 χρόνια αρκετά εντατικά και ειδικότερα με την σπηλαιοκατάδυση 8 χρόνια. Από την αρχή όμως, οι καταδύσεις για εμένα ήταν άρρηκτα συνδεδεμένες με την υποβρύχια φωτογραφία και κινηματογράφηση.
Τι χαρακτηριστικά πρέπει να διαθέτει ένας άνθρωπος για να γίνει δύτης;
Για να γίνει κάποιος δύτης δεν απαιτούνται κάποια ιδιαίτερα χαρακτηρίστηκα ή δεξιότητες. Η άνεση στο νερό είναι χρήσιμη αλλά όχι απαραίτητη. Έχω συναντήσει πολλούς ανθρώπους, ως εκπαιδεύτρια καταδύσεων, που είχαν φοβίες με το νερό, τη θάλασσα, το άγνωστο, το βάθος και ήρθαν συγκεκριμένα για να ξεπεράσουν το φόβο τους. Πολλοί από αυτούς συνεχίζουν και χαίρονται την κατάδυση μέχρι σήμερα ενώ κάποιοι από αυτούς μπορεί να μην έγιναν ποτέ φανατικοί δύτες αλλά αγάπησαν πολύ περισσότερο τη θάλασσα και τον υποβρύχιο κόσμο και έμαθαν να τα σέβονται και όχι να τα φοβούνται.
Οι τεχνικές καταδύσεις όμως, των οποίων η αιχμή του δόρατος είναι η σπηλαιοκατάδυση, είναι σε ένα εντελώς διαφορετικό επίπεδο. Εδώ, η άνεση με το νερό είναι απολύτως απαραίτητη, και η αγάπη για το υποβρύχιο περιβάλλον πρέπει να αγγίζει τα όρια του πάθους.
Οι ατελείωτες ώρες εκπαίδευσης, μελέτης, προπονήσεων κάτω από την επιφάνεια του νερού και ενασχόλησης με τον εξοπλισμό απαιτούν υπομονή και αφοσίωση, στοιχεία που δεν μπορούν να υπάρξουν χωρίς μία βαθιά αγάπη για τον υποβρύχιο κόσμο είτε αυτός μεταφράζεται σε θαλάσσια πλάσματα, ναυάγια ή σπηλιές.
Ο δύτης πρέπει να είναι μεθοδικός, οργανωτικός και να διαθέτει απεριόριστη υπομονή. Πρέπει να έχει καλή σχέση με τον εαυτό του ώστε να αντέχει την ησυχία και τη μοναξιά των πολλών ωρών αποσυμπίεσης.
Πόσο δύσκολο είναι για μια γυναίκα να κάνει τη δική σας δουλειά;
Αν πάρουμε υπόψη όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά και προσθέσουμε την αγάπη μου στο σκοτάδι, μπορώ να σας πω ότι είμαι η ιδανική περίπτωση σπηλαιοδύτη. Αγαπώ το νερό, το βάθος, την ησυχία, το σκοτάδι, την προετοιμασία, την παράνοια του ελέγχου, την προσκόλληση στην λεπτομέρεια, το διάβασμα και την συνεχή εκπαίδευση. Διαθέτω και ένα χαρακτηριστικό που εμείς οι γυναίκες το έχουμε πολύ περισσότερο από τους άντρες, την έλλειψη εγωισμού.
Ο εγωισμός στις καταδύσεις είναι παράγοντας μεγάλου κινδύνου.
Δεν θα πω ότι δεν είναι δύσκολο για μια γυναίκα να κάνει υποβρύχια κινηματογράφηση σε ένα σπήλαιο σε βάθος 130 μέτρων και σχεδόν μισό χιλιόμετρο από την έξοδο, αλλά δεν είναι δυσκολότερο απ’ ό,τι για έναν άντρα. Είμαστε λίγοι οι δύτες, στον κόσμο, που έχουμε τις δυνατότητες να το κάνουμε αυτό, είτε άντρες είτε γυναίκες.
Οι δυσκολίες που έχω αντιμετωπίσει σαν γυναίκα στον κόσμο των τεχνικών καταδύσεων αφορούν κυρίως το ότι οι εκπαιδευτές που είχα μέχρι σήμερα ήταν όλοι άντρες και αυτό που λειτουργούσε σωματικά για εκείνους και τους μαθητές τους, δεν λειτουργούσε για εμένα.
Έπρεπε να δουλέψω πολύ μόνη μου για να βρω λύσεις που να ταιριάζουν στο σώμα μου και τις δυνατότητές μου, χωρίς να μειώσω στο ελάχιστο το αποτέλεσμα και το επίπεδο στο οποίο έπρεπε να φτάσω για να πραγματοποιώ με ασφάλεια καταδύσεις του επιπέδου που κάνω. Επιπλέον, επειδή πάντα είχα μια φωτογραφική μηχανή μαζί μου, έπρεπε να βρω τρόπους να προσθέσω ένα κομμάτι εξοπλισμού πάνω μου και να το χειρίζομαι σε συνδυασμό με τις απαιτήσεις ενός τεχνικού δύτη.
Πώς θα χαρακτηρίζατε τη συνεργασία σας με τους υπόλοιπους δύτες σε ένα project;
Με την ομάδα του ντοκυμαντέρ και ειδικά με τον Ανδρέα Κουρή βουτάμε μαζί πολλά χρόνια και έχουμε επισκεφθεί πολλά και απαιτητικά μέρη. Ωστόσο, οι ισορροπίες και οι απαιτήσεις άλλαξαν όταν κληθήκαμε να δουλέψουμε υποβρυχίως για το ντοκυμαντέρ. Όταν ένας δύτης βρίσκεται σε ένα τόσο απαιτητικό περιβάλλον η πρώτη του προτεραιότητα είναι πάντα η ασφάλεια και ο προγραμματισμός της κατάδυσης και σε αυτό υπήρχε πάντα απόλυτη σύμπνοια και η συνεργασία μας ήταν άψογη.
Από την άλλη πλευρά, σε κάθε αποστολή είχαμε διαφορετικούς στόχους τους οποίους έπρεπε να πετύχουμε, και πίσω από τους αυτούς υπήρχε πάντα η απόλυτη προϋπόθεση για το ντοκιμαντέρ: να κινηματογραφηθούν όλα! Ως η μόνη υποβρύχια κινηματογραφίστρια, όλο το βάρος του οπτικού αποτελέσματος έπεφτε πάνω μου. Δεν είχαμε την ίδια άποψη με όλους για την σημασία αυτού του στόχου και αυτή η παράμετρος ήταν και η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετώπισα σε ολόκληρο το ντοκιμαντέρ.
Αυτό που κρατάω από τα πιο μεγάλα δώρα του project είναι η γνωριμία και η συνεργασία με την ομάδα του Κώστα Καρύδα και το όραμά του, που έκανε αυτό που βλέπετε, με την βοήθεια της Cosmote, πραγματικότητα.
Ποια ήταν η πιο επικίνδυνη στιγμή που έχετε ζήσει μέχρι στιγμής στο πλαίσιο των καταδύσεων και ποιο το εντυπωσιακότερο πράγμα που έχετε δει;
Οι καταδύσεις που απαιτούν την χρήση ιδιαίτερα πολύπλοκου εξοπλισμού, όπως είναι τα Rebreather (Συσκευές Κλειστού Κυκλώματος, που ανακυκλώνουν το αέριο που αναπνέουμε) έχουν πολλά πιθανά σημεία αστοχίας και η εκπαίδευση που κάνουμε συνεχώς είναι σε μεγάλο βαθμό για να μπορούμε να αντιμετωπίσουμε με επιτυχία και εντέλει ασφάλεια οποιαδήποτε αστοχία προκύψει υποβρυχίως.
Έχω βρεθεί σε καταστάσεις όπου έχουν υπάρξει τέτοιες αστοχίες στον εξοπλισμό μου και η εκπαίδευση μου μού επέτρεψε να τις χειριστώ με ασφάλεια. Αυτό που με έχει στρεσάρει υποβρυχίως είναι όταν αυτές οι αστοχίες έχουν συμβεί σε μέλη της ομάδας.
Δυστυχώς το ψυχολογικό κομμάτι μίας τέτοιας κατάστασης δεν μαθαίνεται σε κανένα σχολείο και σε καμία εκπαίδευση. Να υπάρχει κάποιο πρόβλημα και να μην μπορείς να βοηθήσεις. Αυτές έχουν υπάρξει οι πιο δύσκολες στιγμές που έχω βιώσει υποβρυχίως.
Στις σπηλιές, όταν ανακαλύπτεις ένα νέο πέρασμα, μία νέα διαδρομή που ξέρεις ότι δεν έχει ξαναπάει άνθρωπος, το συναίσθημα είναι απερίγραπτο.
Αισθάνεσαι ο πιο πλούσιος άνθρωπος του κόσμου, ότι μόλις έχεις ζήσει μία εμπειρία που κανείς άλλος δεν έχει ζήσει, ούτε και θα ζήσει ποτέ γιατί απλά είσαι ο πρώτος.
Μόνο όταν βίωσα αυτό το συναίσθημα κατάλαβα γιατί οι άνθρωποι δούλεψαν τόσο για να πάνε στο φεγγάρι, γιατί ανακάλυψαν άλλες ηπείρους, γιατί ανεβαίνουν σε κορυφές και παλεύουν για κάθε ρεκόρ που μπορεί να φανταστεί το μυαλό του ανθρώπου. Για το αίσθημα του πρώτου, του εξερευνητή.
Γιατί πιστεύετε ότι είναι σημαντικό να μάθουμε όλοι τι συμβαίνει στο βυθό μιας λίμνης;
Υποβρυχίως κρύβεται ένας ολόκληρος κόσμος που δυστυχώς ελάχιστοι έχουν την δυνατότητα να βιώσουν. Και ακόμα και αυτοί που τον ανακαλύπτουν, γνωρίζουν μόνο ένα μικρό του μέρος. Το 75% της γης βρίσκεται υποβρυχίως, σκεφτείτε πόσα δεν γνωρίζουμε για τον πλανήτη μας!
Ειδικότερα τα σπήλαια είναι οι βιβλιοθήκες του πλανήτη μας. Κρύβουν μέσα τους όλη την ιστορία της γης. Είναι κλειστά περιβάλλοντα που διατηρούν ανέπαφα τα στοιχεία που έχουν αποτυπωθεί επάνω τους.
Εμείς, οι σπηλαιοδύτες, έχουμε την μοναδική δυνατότητα να ανακαλύψουμε τα στοιχεία αυτά και να τα φέρουμε στην επιφάνεια για τους επιστήμονες και για τον κόσμο όλο, είτε μέσω εικόνων είτε μέσω δειγμάτων για μελέτη. Γνωρίζοντας την ιστορία του πλανήτη μας, ίσως μπορούμε να προβλέψουμε και το μέλλον του – αυτό είναι και η ψυχή του Underwonder.
Πέρα όμως από το επιστημονικό ενδιαφέρον, έχω την βαθιά πεποίθηση ότι αγαπάς και σέβεσαι αυτό που γνωρίζεις καλύτερα. Αυτή ήταν και είναι η κινητήριος δύναμη πίσω από την προσπάθειά μου 12 χρόνια τώρα να φωτογραφίζω και να μεταφέρω εικόνες του υποβρύχιου κόσμου. Θέλω να πιστεύω ότι όσο περισσότερο ανακαλύπτει ο κόσμος την μαγεία του βυθού, τόσο περισσότερο θα αισθανθεί την ανάγκη να τον προστατέψει. Το νερό, η θάλασσα και οι σπηλιές είναι το σπίτι μου και ιδανικά θα ήθελα ο κόσμος να τα αγαπήσει όσο κι εγώ. Τουλάχιστον, να μάθει να τα σέβεται.
Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με το θέμα του ντοκιμαντέρ; Τι ήταν αυτό που σας ενέπνευσε περισσότερο και τι θέλατε να δείξετε μέσα από το project;
Είναι ένα ντοκιμαντέρ για τη μαγεία του ανεξερεύνητου, για το πάθος της ανακάλυψης και για τα συναισθήματα που δημιουργούνται όταν επισκεπτόμαστε κάτι που μας πάει πέρα από τα όριά μας. Όταν η ομάδα σπηλαιοδυτών μού παρουσίασαν τον κόσμο τους, θυμάμαι να μένω άφωνος από τις ιστορίες κάτω από το νερό και τις εικόνες των υποβρυχίων σπηλαίων. Κατευθείαν άρχισαν να σκέφτομαι πώς θα μπορούσαμε να τα δομήσουμε σε ένα ντοκιμαντέρ, και έτσι άρχισε να δημιουργείται το Underwonder. Επισκεπτόμαστε υποβρύχια σπήλαια και μαθαίνουμε για την ιστορία της Ελλάδας.
Είστε και ο ίδιος δύτης;
Όχι… ακόμα! Το να γίνεις δύτης είναι σχετικά εύκολο, αλλά το να γίνεις σπηλαιοδύτης θέλει χρόνια εκπαίδευσης για να μπορέσεις να φτάσεις σε επίπεδο να μπεις σε υποβρύχια σπήλαια. Είναι απίστευτα εχθρικά περιβάλλοντα για τον άνθρωπο. Προς το παρόν παραμένω απλά σκηνοθέτης! Μετά το Underwonder βέβαια άρχισα να το σκέφτομαι.
Πόσος καιρός χρειάστηκε για να ολοκληρώσετε το project; Ποιες ήταν οι δυσκολίες που αντιμετωπίσατε;
Η παραγωγή κρατήσε στο σύνολο της κοντά στα τρία χρόνια. Είχε το μέρος της έρευνας και της συγγραφής του σεναρίου/σκαλέτας, η οργάνωση των καταδύσεων από τον Γιώργο Βανδώρο και τους σπηλαιοδύτες, μετά είχαμε τα γυρίσματα σε πολλά σημεία στην Ελλάδα, με πολλά ταξίδια και δυσκολίες όπως άλλωστε συμβαίνει σε κάθε παραγωγή.
Επειδή σε κάποια επεισόδια έπρεπε να τραβάμε καταδύσεις σε ανοιχτή θάλασσα εκεί ήταν το πιο δύσκολο καθώς παλεύεις με τις καιρικές συνθήκες και όλους τους θεούς της θάλασσας. Τα υποβρύχια πλάνα επίσης ήταν μια πρόκληση που έφερε εις πέρας η σπηλαιοδύτρια/κινηματογραφίστρια Carolin Negrin. Τέλος όλη η διαδικασία του post-production, μοντάζ, εφέ, ήχος είχε τις δυσκολίες της, καθώς τα ντοκιμαντέρ έχουν μια ιδιαίτερη προσέγγιση, ίσως λίγο πιο «χαοτική» από μία ταινία.
Πώς αντέδρασε το κοινό στο ντοκιμαντέρ;
Γενικά υπάρχει μια τεράστια ανταπόκριση του κοινού και φαίνεται ότι τους δημιουργείται αληθινό ενδιαφέρον για τα σπήλαια και την σπηλαιοκατάδυση. Οι περισσότεροι εντυπωσιάζονται με την ομορφιά των υποβρύχιων πλάνων αλλά πολλοί μου λένε ότι ταυτίζονται με το ανθρώπινο στοιχείο του ντοκιμαντέρ, με τους χαρακτήρες δηλαδή των σπηλαιοδυτών, την ομαδικότητα τους και τις τεχνικές που χρησιμοποιούν για την επίλυση προβλημάτων. Έχω δει πολύ ενδιαφέρουσες αντιδράσεις και ελπίζω το Underwonder να συστήσει σε ακόμα περισσότερους ανθρώπους αυτούς τους υποβρύχιους κόσμους.
Το πιο γοητευτικό και το πιο επικίνδυνο πράγμα του βυθού;
Νομίζω η ομορφιά που υπάρχει εκεί κάτω είναι δίκοπο μαχαίρι για αυτούς που βουτάνε. Μπορεί να σε παρασύρει και να δημιουργηθεί πρόβλημα από εκεί που δεν το περιμένεις.
Ο βυθός είναι ένα μαγευτικό μέρος αλλά παραμένει ένα από τα πιο εχθρικά περιβάλλοντα για τον άνθρωπο και δεν μπορείς ποτέ να ξεχαστείς ούτε για λίγο.
Η απίστευτη ομορφιά όμως και οι εικόνες που μας φέρνουν οι σπηλαιοδύτες αξίζουν και με το παραπάνω.
Τι ετοιμάζετε για το μέλλον;
Θέλω να δημιουργήσω κινηματογραφικά project και να πω ιστορίες που σε ταξιδεύουν σε κόσμους που δεν έχεις ξαναπάει. Το εκφράσαμε με το Underwonder και στο μέλλον θα έρθουν και άλλα.
