Οι ταραχές στις ΗΠΑ, στον απόηχο της δολοφονίας του Αφροαμερικανού George Floyd, από τον αστυνομικό Derek Chavin, γίνονται όλο και πιο έντονες, με την έκθεση της ιατροδικαστικής υπηρεσίας της κομητείας Χένεπιν μετά τη νεκροψία-νεκροτομή στη σορό του 46χρονου, να κάνει ρητά λόγο για ανθρωποκτονία. Συγκεκριμένα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι πέθανε από «καρδιοπνευμονική ανακοπή» εξαιτίας της πίεσης που ασκήθηκε στην πλάτη και στον λαιμό του.
Το συγκεκριμένο περιστατικό θα μείνει στην ιστορία κι έχει καταφέρει να κάνει τον πλανήτη να ξαναμιλά τ’ αυτονόητα. Για έναν κόσμο δίχως ρατσισμό και φυλετικές διακρίσεις. Πόσο διαφέρει η κατάσταση όμως στην Ευρώπη; Πώς είναι να έχεις καταγωγή από την Αφρική και να ζεις στην Ελλάδα; Η 29χρονη Ειρήνη Νιαμουάια Οντούλ, μπορεί να γνωρίζει όλα τα παρόμοια βίαια και άδικα περιστατικά, αλλά όπως περιγράφει στο Marie Claire – μιλώντας παράλληλα για τη ζωή της – κάτι “έσπασε” μέσα της μετά τη δολοφονία του George Floyd.
Η Ειρήνη γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα, από γονείς με καταγωγή από την Κένυα και την Ουγκάντα. Εκείνοι γνωρίστηκαν σε φοιτητικό πάρτι, όντας ακόμα σπουδαστές σε σχολές της Αθήνας. Έχει ακόμα δύο αδέλφια και 3 γάτες. Σπούδασε στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπου μεταξύ άλλων ασχολήθηκε και με την ερασιτεχνική θεατρική ομάδα της σχολής. Ελπίζει πως όσο μεγαλώνει θα γίνεται σοφότερη και πιο χρήσιμη για εκείνη και τους γύρω της και εύχεται το ίδιο στον υπόλοιπο κόσμο.
Από πού κατάγεσαι;
O πατέρας μου είναι από την Κένυα και η μητέρα μου από την Ουγκάντα. Γεννήθηκα εδώ. Οι γονείς μου ήρθαν τη δεκαετία του ΄70 για σπουδές. Γνωρίστηκαν εδώ και αποφάσισαν να μείνουν στην Ελλάδα.
Τι σπούδασες; Εργάζεσαι;
Έχω τελειώσει Διεθνή Οικονομικά στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (πρώην ΑΣΟΕΕ) και τώρα συνεχίζω και με ένα μεταπτυχιακό πάλι στην ίδια σχολή, αλλά σε διαφορετικό αντικείμενο. Παράλληλα, εργάζομαι στο οικονομικό τμήμα ιδιωτικής επιχείρησης.
Έχεις ταξιδέψει στην Αφρική, σου άρεσε;
Ταξίδεψα πρώτη φορά όταν ήμουν 5 1/2 χρονών και είναι από τις πιο ζωντανές και διασκεδαστικές αναμνήσεις των παιδικών μου ετών. Πολύ παιχνίδι, τρέξιμο, μεγαλωμένη σε μια πόλη σαν την Αθήνα ήταν μια πρωτόγνωρη αίσθηση. Καθώς μεγάλωσα επισκέφτηκα πάλι τις δυο χώρες καταγωγής μου και νομίζω πως κάθε φορά επεξεργάζομαι διαφορετικά το περιβάλλον εκεί. Η δυτική κουλτούρα έχει γίνει overbranded παντού και μαθαίνουμε να βλέπουμε το κόσμο μέσα από το δικό της πρίσμα. Όχι, όλη η Αφρική δεν είναι γεμάτη παιδιά με τυμπανισμό και εκείνα τα βρώμικα ρουχαλάκια δεν είναι απαραίτητα από φτώχεια, αλλά γιατί μέσα στην ημέρα παίζουν υπερβολικά πολύ, έξω ανάμεσα στα δέντρα και τα χώματα.
Ποια χώρα αισθάνεσαι πατρίδα σου;
Δεν μου αρέσει καθόλου αυτή η ερώτηση και παρατήρησα συνομιλώντας με παιδιά 2ης γενιάς, πως έχουμε παρόμοια αισθήματα ως προς αυτό το ερώτημα ανεξαρτήτως καταγωγής. Νιώθω πιο οικεία την Ελλάδα εδώ είναι οι αναμνήσεις μου και το παρόν μου, ωστόσο νιώθω αποκομμένη από έννοιες όπως η πατρίδα και το έθνος, δεν με εκφράζουν. Ταυτόχρονα, η επαφή μου με την Αφρική δεν μπορεί να μπει σε στενά όρια συνόρων ή διαβατηρίου είναι μέσα μου μέσα από αφηγήσεις των γονιών μου και στον τρόπο που με μεγάλωσαν.
Θα ήθελα να μπούμε στο θέμα του George Floyd, με εσένα να ξεκινάς απ΄ όπου θέλεις. Τι θα ήθελες αρχικά να πεις;
Θα ξεκινήσω λέγοντας πως είναι ακόμη μια περίπτωση και μπορεί να μην είναι καν η πιο στυγερή δολοφονία που έχουν διαπράξει οι αμερικανικές αρχές. Πυροδότησε το ενδιαφέρον γιατί μαγνητοσκοπήθηκε live. Παρ’ όλα αυτά, θα συμπλήρωνα πως πάτησε κάποιο άλλο κουμπί τουλάχιστον στην αφρικανική διασπορά. Έχω παρακολουθήσει παρόμοια περιστατικά και έχω αισθανθεί ορισμένες φορές νεκρωμένη από αυτές τις ειδήσεις, αλλά κάτι “έσπασε” μέσα μου αυτή τη φορά, ειδικά μετά την δολοφονία του Ahmaud Arbery και της Breona Taylor, περιστατικά που έτυχε να δημοσιοποιηθούν μέσα στο τελευταίο διάστημα.
Θεωρείς ότι η αστυνομία στις ΗΠΑ έχει πολύ δρόμο μπροστά της;
Η αστυνομία των ΗΠΑ έχει να διανύσει έτη φωτός μπροστά της, διότι βασίζεται σε ένα ήδη ρατσιστικό κράτος «δικαίου».
Τι θα έλεγες στον Ντέρεκ Τσόβιν αν τον είχες μπροστά σου; (ο αστυνομικός που πατούσε με το γόνατό του τον άτυχο Αφροαμερικανό στον αυχένα)
Δε θα έλεγα κάτι όπως δεν θα έλεγα και σε έναν οπαδό της Χρυσής Αυγής.
Υπάρχει παρόμοιο περιστατικό που σ’ έχει συγκλονίσει;
Η υπόθεση του George Junius Stinney, ένος Αφροαμερικανού 14 ετών που εκτελέσθηκε γιατί κατηγορήθηκε πως διέπραξε φόνο το 1944. Η δίκη του διήρκησε 2 ώρες αν δεν κάνω λάθος και δεν επέτρεψαν στους γονείς του να παρασταθούν όπως και δεν εκπροσωπήθηκε από δικηγόρο. Είναι μέχρι σήμερα το νεότερο θύμα θανατικής καταδίκης και μάλιστα το 2004 εν τέλει αθωώθηκε. Ένα μικρό δείγμα αμερικανικής ιστορίας.
Εσύ και οι δικοί σου άνθρωποι έχετε βιώσει τον ρατσισμό στην Ελλάδα;
Προφανώς! Η απάντηση μου: Σαν παιδί μοίραζα χαστούκια, σαν ενήλικη στάζω φαρμάκι. Εντούτοις, ήμουν τυχερή διότι στο περιβάλλον μου συνάντησα ανθρώπους που με αντιμετώπισαν ισότιμα. Ωστόσο η οικογένεια μου, ειδικά οι γονείς μου, μου έχουν μεταφέρει αρκετά παραδείγματα ρατσιστικών συμπεριφορών και ειδικά στο εργασιακό τους περιβάλλον.
Υπάρχει κάποιο έντονο περιστατικό ρατσισμού που βίωσε κάποιο κοντινό σου πρόσωπο και που δεν θα ξεχάσεις ποτέ;
Θυμάμαι που περιέγραφε ένα περιστατικό κοντινό μου πρόσωπο , 15 χρόνια περίπου πριν. Ήταν Χριστούγεννα και ο πατέρας της οικογένειας, δεν γύρισε το βράδυ στο σπίτι. Καλέσαν τα νοσοκομεία γιατί σκέφτηκαν πως ίσως να έγινε κάποιο ατύχημα, διαπίστωσαν πως δεν είχαν κανέναν με τα δικά του στοιχεία κι έτσι άρχισαν να καλούν τα αστυνομικά τμήματα. Κάπως έτσι τον εντόπισαν. Τον είχαν προσαγάγει για εξακρίβωση στοιχείων και κράτησαν το μεροκάματο και το δώρο Χριστουγέννων που κρατούσε πάνω του επιστρέφοντας εκείνη τη μέρα από την δουλειά… Ούτε λόγος να βρουν το δίκιο τους, ήταν μετανάστης του πρώην ανατολικού μπλοκ.
Πώς αντιμετωπίζετε τέτοιου είδους περιστατικά;
Ο καθένας με τον τρόπο του. Δεν μπορείς να είσαι συνέχεια σε μια συνθήκη θυμού, απλά ιδανικά χτίζεις έναν πυρήνα από ανθρώπους που σε νοιάζονται. Είναι όμως σημαντικό να διεκδικείς τη θέση σου σε μια κοινωνία όποτε και όπως είναι εφικτό.
Τι άλλου είδους προβλήματα έχεις συναντήσει;
Δεν θεωρώ πως έχω συναντήσει κάτι παραπάνω ή κάτι λιγότερο σε σχέση με τους συνομηλίκους μου. Αν και το ότι είμαι Αφρικανικής καταγωγής σε μια κοινωνία λευκών ως επί το πλείστων, κάποιες φορές με φέρνει αντιμέτωπη με βλακώδεις ερωτήσεις, αντιδράσεις που πηγάζουν από μια εσφαλμένη διάθεση να με δουν σαν θύμα και συχνές συζητήσεις επεξήγησης, που κάποιες φορές γίνονται κουραστικές από τη στιγμή που της έχω κάνει ήδη πολλές φορές στη ζωή μου. Αλλά και πάλι ο καθένας έχει να διαδραματίσει το δικό του ρόλο σε αυτή τη ζωή.
Θεωρείς ότι είμαστε σε καλό δρόμο στη χώρα μας σχετικά με το ρατσισμό ή έχουμε ακόμη μέλλον;
Η Ελλάδα έχει θέματα ξενοφοβίας. Ο ρατσισμός υπονοεί μια διάθεση ανωτερότητας και τη δυνατότητα εφαρμογής αυτής της αίσθησης ανωτερότητας μέσω συστημάτων/ πρακτικών που εφαρμόζει ένα κράτος/άτομο με στόχο την περιθωριοποίηση μιας ομάδας. Κοινωνίες που παρατηρείται έντονος ρατσισμός ακόμα και υπόγειος, βλ. Βρετανία, είναι κράτη που έχουν στηρίξει το σύγχρονο πλούτο/ύπαρξη τους στην παραδοχή πως κάποιοι είναι κατώτεροι και αξίζει να τους αρπάξουμε τα εδάφη της περιουσίες τους ίδιους (δουλεία Η.Π.Α). Αυτή η παραδοχή έχει διαποτίσει ορισμένα έθνη διαμορφώνοντας τη συζήτηση γύρω από την φυλή μέχρι και σήμερα. Η Ελλάδα δεν έχει τέτοια σύγχρονη ιστορία, έχει υπάρξει κατατρεγμένη οπότε δεν υπάρχει μια ευθεία σύνδεση με αισθήματα ανωτερότητας της λευκής φυλής, αλλά ναι συναντάς το φόβο για το άλλο για το ξένο, με τις όποιες συνέπειες. Τέλος, υπάρχει έλλειψη παιδείας διότι δεν γίνονται συζητήσεις γύρω από την φυλή τα έθνη γιατί η πλειοψηφία έχει καταγωγή από κάποιο μέρος της Ελλάδας.
Με τις Αρχές πώς είναι τα πράγματα στη χώρα μας;
Η αστυνομία στην Ελλάδα κάνει racial profiling. Η μητέρα μου από το γυμνάσιο κιόλας, αντί να με ρωτάει όταν βγαίνω αν φοράω ζακέτα μου έλεγε να έχω πάνω μου την ταυτότητα μου. Και είχε δίκιο, στα φοιτητικά χρόνια που λόγω σχολής και δραστηριοτήτων ξεμάκρυνα από τη γειτονιά μου, με είχαν σταματήσει αρκετές φορές, μέρα μεσημέρι κιόλας. Τώρα επειδή έχει καιρό να μου συμβεί πίστεψα πως είχε αλλάξει η νοοτροπία της αστυνομίας, ωστόσο πληροφορήθηκα πρόσφατα πως μαύρα αγόρια συνεχίζουν να τα σταματούν για εξακρίβωση στοιχείων.
Τι μπορούμε να κάνουμε έμπρακτα, σχετικά με τον ρατσισμό και τις φυλετικές διακρίσεις;
Περισσότερο διάβασμα και αλληλεπίδραση με ό,τι μας είναι ανοίκειο. Μην επαναπαυόμαστε σε ο,τιδήποτε γνωρίζουμε μέχρι στιγμής.
Με ποιον άλλο τρόπο πιστεύεις θα μπορούσαμε να εξοστρακίσουμε γενικά τον ρατσισμό;
Με το να μην φοβόμαστε να μας πούνε ρατσιστές, αλλά να εστιάζουμε στο εάν υπάρχει κάποια βάση στη κριτική που μας ασκείται. Καλώς ή κακώς όλοι έχουμε μεγαλώσει σε κοινωνικοπολιτικά συστήματα και γαλουχηθήκαμε με αξίες που δεν μας κάνουν πάντα περήφανους όπως επίσης, μας έχουν εμφυσήσει προβληματικές αντιλήψεις που εάν δεν προσπαθήσουμε να τις επανεξετάσουμε εξονυχιστικά θα είναι πάντα εκεί. Για παράδειγμα, ερώτηση: πόσες φορές έχουμε πιστέψει ότι είμαστε «ανώτεροι» μόνο και μόνο επειδή η ταυτότητα μας αναγράφει συγκεκριμένη εθνότητα; Πόσες φορές έχουμε πει πως δεν είμαστε ρατσιστές συνοδεύοντας το από ένα «αλλά…»;
