Τι ήταν αυτό που σας ώθησε να κάνετε την έρευνα για το έμφυλο κενό δεδομένων στην οποία βασίστηκε το βιβλίο σας “Αόρατες Γυναίκες”, που κυκλοφόρησε το 2019;
«Είχα απογοητευτεί τόσο, που πίστευα ότι θα τρελαθώ. Από την έρευνα που είχα ήδη κάνει, ήξερα ότι θεωρούμε τους άντρες ουδέτερο φύλο, ότι αυτοί δηλαδή εκπροσωπούν ολόκληρη την ανθρωπότητα. Επειδή όμως τους αντιμετωπίζουμε έτσι, οι περισσότεροι δεν καταλαβαίνουν ότι μιλάμε για ανθρώπους, και όχι μόνο για άντρες. Κυριολεκτικά λοιπόν, δεν καταλαβαίνουν ότι δεν συμπεριλαμβάνουμε τις γυναίκες στις ιατρικές μελέτες, στις δοκιμές αυτοκινήτων, στην οικονομία. Και αυτό με εκνεύριζε πολύ, το ότι πίσω από ένα πέπλο υποτιθέμενης ουδετερότητας των φύλων βρίσκονταν κρυμμένες οι γυναίκες. Είναι ίσως ειρωνικό, μιας κι εγώ για τις αόρατες γυναίκες θέλω να μιλήσω, αλλά τρόπον τινά, γίνονται και οι άντρες αόρατοι, επειδή θεωρούνται η βάση. Οπότε το πρόβλημα γίνεται δυσκολότερο να εντοπιστεί και να διορθωθεί, αφού υποκρινόμαστε ότι μιλάμε ουδέτερα. Μέσα από αυτόν τον εκνευρισμό μου λοιπόν γεννήθηκε η ανάγκη να δείξω στον κόσμο αυτό που συμβαίνει, όχι μόνο να αντιληφθούμε την προκατάληψη, αλλά και να καταλάβουμε τις ισχυρές επιπτώσεις που έχει στις γυναίκες. Ξέρετε, αυτή η προκατάληψη πολλές φορές οδηγεί ακόμα και στον θάνατο γυναικών. Ήθελα να μιλήσω για αυτό με πάθος και να κάνω τον κόσμο να το καταλάβει. Ήταν σαν εμμονή, δεν είχα άλλη επιλογή, έπρεπε να γράψω το βιβλίο».

Οι άνθρωποι που βρίσκονται σε θέση ισχύος δεν κατανοούν ότι είναι άδικο να λαμβάνουν ως μέτρο σύγκρισης μόνο τους άντρες; Δε θα έπρεπε να υπάρχουν προϋποθέσεις και για τις γυναίκες; Το έχετε συζητήσει αυτό με τους κρατικούς φορείς, με γιατρούς κ.λπ.;
«Βεβαίως, και όλοι έχουν ένα σωρό δικαιολογίες που καταλήγουν στο ότι οι γυναίκες είναι πολύπλοκες. Στον ιατρικό τομέα, αλλά και σε άλλου είδους έρευνες, όπως στα σπορ για παράδειγμα, θα πουν ότι ο εμμηνορροϊκός κύκλος θα αλλοιώσει τα αποτελέσματα, κάτι το οποίο δεν έχει νόημα. Αν ο εμμηνορροϊκός κύκλος επηρεάζει τα αποτελέσματα της έρευνας, θα επηρεάζει και ολόκληρη τη ζωή της γυναίκας, γιατί είναι κάτι που θα συνεχίσει να συμβαίνει. Οπότε αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη πριν βγει ένα φάρμακο στην αγορά γιατί θα το χρησιμοποιήσει και ένας άνθρωπος που θα έχει εμμηνόρροια. Θα υπάρξουν επιπτώσεις που μπορεί να είναι σοβαρές. Είναι λοιπόν ανόητη δικαιολογία το να μη συμπεριλαμβάνουν τις γυναίκες στις έρευνες λόγω της εμμηνόρροιας. Θα έβγαζε νόημα μόνο αν σκεφτόμασταν ότι οι άντρες είναι το ουδέτερο φύλο και οι γυναίκες μια μειονότητα, κάτι το περίεργο. Έτσι όμως αγνοούμε την πραγματικότητα, ότι δηλαδή το 50% του πληθυσμού έχει εμμηνόρροια. Άλλα επιχειρήματα είναι ότι μια έρευνα που θα τα συμπεριλάμβανε όλα αυτά θα κόστιζε περισσότερο. Το κράτος και οι κατασκευαστές αυτοκινήτων χρησιμοποιούν παρόμοια επιχειρήματα, για να μην κάνουν τις δοκιμές και για την περίπτωση των γυναικών. Αντίστοιχα και σε άλλους τομείς της οικονομίας. Αυτό όμως είναι εν τέλει κοντόφθαλμο, γιατί η μη συμπερίληψη των γυναικών οδηγεί σε λάθος αποτελέσματα και κοστίζει στο τέλος πολύ περισσότερα χρήματα. Δεν αναγνωρίζουν αυτό το κόστος γιατί έρχεται αργότερα, δεν πληρώνεται στην αρχή».

Γνωρίζω ότι είχατε έρθει σε επαφή με ιατρικούς ερευνητές. Μετά τη δημοσίευση του βιβλίου σας, επικοινώνησε μαζί σας κάποιος από αυτούς για να δικαιολογηθεί;
«Όχι, δεν επικοινώνησαν μαζί μου για να δικαιολογηθούν. Συνήθως αυτό που μου λένε είναι ότι το βιβλίο τούς έκανε να αλλάξουν άποψη ή ότι κατάλαβαν την προκατάληψη που επικρατεί με το αρσενικό φύλο και πως άλλαξαν τον τρόπο που κάνουν τις έρευνες. Αυτό ήταν τέλειο!».

Ξέρουμε ότι η κοινωνία θέτει εμπόδια στις γυναίκες. Ποια είναι όμως τα εμπόδια που βάζουν μόνες οι γυναίκες στους εαυτούς τους;
«Καλή ερώτηση. Δεν είναι εμπόδιο καθαυτό, αλλά οι γυναίκες δεν κατανοούν ότι το θέμα είναι συστημικό, δεν φταίνε αυτές και καταλήγουν να κατηγορούν τον εαυτό τους. Είναι φυσικό, δεν έχουμε την τάση να αμφισβητούμε ό,τι συμβαίνει γύρω μας και να λέμε “α, αυτό είναι συστημικό και με καταπιέζει”, αλλά σκεφτόμαστε είμαι κοντή, τα χέρια μου δεν είναι αρκετά μεγάλα, ή το κλασικό παράδειγμα – οι γυναίκες περνούν πολλή ώρα στην τουαλέτα. Όταν όμως το σκεφτείς, αντιλαμβάνεσαι ότι δεν φταίει σε κάτι το σώμα σου, αλλά το σύστημα που δεν το έχει λάβει υπόψη. Ο τρόπος σκέψης λοιπόν είναι αυτό που πρέπει ν’ αλλάξουν οι γυναίκες, και έτσι θα καταλάβουν το γιατί δεν μπορούν να προσαρμοστούν απολύτως στον κόσμο γύρω τους».

Σκεφτόσασταν κι εσείς έτσι;
«Βέβαια, πίστευα ότι ήμουν πολύ κοντή, γιατί τίποτα δεν ήταν στο κατάλληλο ύψος για εμένα. Στην πραγματικότητα, για γυναίκα είμαι πάνω από το μέσο όρο ύψους! Ο κόσμος είναι σχεδιασμένος για άντρες, οπότε δεν είμαι εγώ κοντή. Και ήταν σοκ για εμένα όταν το αντιλήφθηκα».

Ότι ο κόσμος είναι λάθος;
«Ναι, ακριβώς. Δεν είμαι κοντή!»

Ποια είναι τα βήματα προς την ισότητα που πιστεύετε ότι έχουν γίνει μετά την έκδοση του βιβλίου σας;
«Αυτό που συμβαίνει εδώ, που είναι εκπληκτικό. Έχουν γίνει ωραία πράγματα, επικοινωνεί μαζί μου κόσμος, όπως ερευνητές που λένε ότι άλλαξαν τον τρόπο που κάνουν τις έρευνές τους, επιχειρηματίες που έχουν τροποποιήσει τα έγραφα που αφορούν το προσωπικό. Πριν από μερικές εβδομάδες έκανα μια ομιλία σε μια εταιρεία και δυο γυναίκες μου είπαν ότι αφού διάβασαν το βιβλίο μου, έφτιαξαν μια ολόκληρη παρουσίαση για το πώς πρέπει να αλλάξει η πολιτική για τις άδειες μητρότητας στην εταιρεία τους, που κατέληγε στο ότι αν δεν υπάρχει σωστή πολιτική μητρότητας σε μια εταιρεία, αυτή θα χάσει τις γυναίκες υπαλλήλους της, στις οποίες έχει επενδύσει. Έκαναν την παρουσίαση στο αφεντικό τους και κατάφεραν να αλλάξουν την πολιτική! Άκουσα πολλές όμορφες προσωπικές ιστορίες. Επίσης στο Ηνωμένο Βασίλειο βλέπω ότι γίνονται ερωτήσεις στο Κοινοβούλιο για τις ιατρικές έρευνες. Για παράδειγμα, οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να χάσουν τη ζωή τους μετά από έμφραγμα ή από ένα τροχαίο δυστύχημα. Στην Αγγλία και στη Σκωτία δημιούργησαν ένα νέο πλάνο υγείας που ερευνά τις διαφορές στα υγειονομικά αποτελέσματα, την έλλειψη δεδομένων που υπάρχει για τα γυναικεία σώματα, τέτοια πράγματα. Αυτό είναι πολλά υποσχόμενο. Το βιβλίο μας αφορά όλους. Κυκλοφορεί εδώ και τρία χρόνια κι εμφανώς δεν έχουν γίνει πολλά πράγματα, αλλά έχουν υπάρξει κινήσεις. Καλά λόγια, μερικές χρηματοδοτήσεις, αλλά έτσι συμβαίνει η αλλαγή, με πολλούς ανθρώπους να ασκούν την επιρροή τους εκεί όπου μπορούν».

Βασικά, έχουμε καταλάβει ότι υπάρχει πρόβλημα;
«Ναι, πιστεύω ότι το έχουμε καταλάβει. Σίγουρα είναι αρκετοί αυτοί που το έχουν καταλάβει και είναι ένα βήμα. Αλλά υπάρχει ακόμα κόσμος που δεν το έχει καταλάβει».

Η εφαρμογή Siri στο iPhone απαντά πια σε ερωτήσεις για την άμβλωση, ή σε κλήση για βοήθεια σε περίπτωση βιασμού. Το δοκίμασα. Πιστεύετε ότι βοηθήσατε στο να γίνει αυτό;
«Δεν ήμουν η μόνη που το είχε προσέξει, οπότε δε θα πω ότι το έκανα μόνη μου. Όσο περισσότερα άτομα συζητούν για ένα πρόβλημα, τόσο το καλύτερο».

Αν είχατε μια κόρη και έναν γιο, τι θα τους συμβουλεύατε; (με σκοπό την εξάλειψη του έμφυλου κενού δεδομένων)
«Το πιο σημαντικό που θα ήθελα να κάνω για τα παιδιά μου θα ήταν να τους μάθω να αναγνωρίζουν το ουδέτερο αρσενικό που χρησιμοποιείται ως βάση. Και να τους μάθω να έχουν περισσότερες γυναίκες στον κόσμο τους. Αυτό με επηρέασε πολύ ως παιδί, ότι δεν είχα γύρω μου γυναίκες και η παιδική μου ηλικία, η εφηβεία μου, θα ήταν πολύ πιο διαφορετική αν κάποιος αναρωτιόταν μαζί μου “δεν είναι περίεργο που όλα τα ζωάκια στα παραμύθια είναι αγόρια;” ή αν μου έλεγε ότι τα κορίτσια μπορούν να κάνουν ακριβώς ό,τι και τα αγόρια και να έχουν προσωπικότητα. Σε όλα τα παιδικά βιβλία, σε όλες τις παιδικές εκπομπές στην τηλεόραση συμβαίνει αυτό, οπότε δε θα τους έκανα λογοκρισία. Δεν γίνεται να τους απαγορέψω να διαβάζουν ή να βλέπουν τηλεόραση, αλλά μπορώ να τους το δείξω, να μην περάσει απαρατήρητο. Και επίσης η συζήτηση είναι σημαντική, να ξέρουν ότι οι γυναίκες υπάρχουν και κάνουν σπουδαία πράγματα. Μεγαλώνοντας, εγώ πίστευα ότι μόνο οι άντρες κάνουν πράγματα αξιομνημόνευτα. Και αυτό με θυμώνει και με θλίβει, για τα κορίτσια αλλά και για τα αγόρια, γιατί ούτε και αυτά είναι καλό να πιστεύουν ότι είναι το “ουδέτερο”. Και άλλα πράγματα θα ήθελα να τους μάθω. Ανησυχώ για παράδειγμα για τους ανιψιούς μου, που είναι πολύ καλά αγόρια και είναι τώρα στην ηλικία που τους λένε ότι “τα αγόρια δεν κάνει να κρατούν χέρια, τα αγόρια δεν κάνουν αγκαλιές μεταξύ τους ή δεν φιλιόνται μεταξύ τους, τα αγόρια δεν κλαίνε” και αυτό αποτελεί πηγή θλίψης για τους άντρες. Βλέπω τους άντρες στην ηλικία μου που τώρα αντιλαμβάνονται το κακό που τους έκανε το να μεγαλώνουν ακούγοντας ότι πρέπει να είναι σκληροί και “macho”. Και πραγματικά μου ραγίζει την καρδιά να βλέπω ότι ακόμα έτσι μεγαλώνουμε τα μικρά αγόρια».

Οπότε πρέπει να αλλάξουμε όλη την κουλτούρα μας, τα τραγούδια, τις ταινίες, τα πάντα;
«Ναι, όλα!»

Αισθάνεστε την ευθύνη ότι μπορεί να είστε εκπρόσωπος του φεμινισμού και, κατά συνέπεια, πρότυπο για τις γυναίκες;
«Δεν το σκέφτομαι αυτό, γιατί έτσι θα φοβόμουν να πω το οτιδήποτε! Θα έπρεπε όμως. Ακόμα σκέφτομαι ότι είμαι ένα τυχαίο άτομο που μπορεί να πει ό,τι θέλει, αλλά καμιά φορά γράφω κάτι στο Twitter, για παράδειγμα, και ξαφνικά συνειδητοποιώ ότι με ακολουθεί πολύς κόσμος και ότι θα έπρεπε να προσέχω λίγο παραπάνω».

Όταν αναφερόμαστε στις γυναίκες του δυτικού κόσμου, αυτόματα στο μυαλό μας τις συγκρίνουμε με αυτές της ανατολής. Είναι δίκαιο αυτό και για τις δύο πλευρές; Υπάρχει τρόπος να βοηθήσουμε τις γυναίκες στο Ιράν, για παράδειγμα, που ζουν κάτω από ένα σκληρό καθεστώς και που χάνουν τις ζωές τους παλεύοντας για την ελευθερία τους; Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε για εκείνες;

«Αυτό το σκέφτομαι πολύ τελευταία, ειδικά με τα περιστατικά που συμβαίνουν. Πριν από λίγο, με ρώτησαν για την έννοια του θάρρους, γιατί είχε μια φωτογραφία μου όπου φορούσα ένα μπλουζάκι που έγραφε “θάρρος”. Το θάρρος φέρνει θάρρος, όπως λένε, και κοιτάζω αυτές τις γυναίκες και λέω, αυτό είναι ΘΑΡΡΟΣ. Ρισκάρουν τη ζωή τους για την ελευθερία και σκέφτομαι τι μπορούμε να κάνουμε για να τις βοηθήσουμε, αλλά δεν ξέρω αν μπορούμε να κάνουμε κάτι γιατί το καθεστώς κάτω από το οποίο ζουν δε νοιάζεται για τις δυτικές γυναίκες που τους λέμε “μπράβο, κορίτσια” και που τις υποστηρίζουμε. Δεν έχω απάντηση, μακάρι να είχα. Έκανα και έρευνα για αυτό και η μόνη απάντηση που βρήκα είναι να εκφράζουμε την αντίρρησή μας για αυτό που συμβαίνει, αλλά δεν είναι αρκετό. Δεν έχω απάντηση».

Πιστεύετε ότι αναρτώντας κάτι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βοηθάμε στα αλήθεια; Από τα λεγόμενά σας στην εκδήλωση της Action Aid κατάλαβα ότι δεν τα συμπαθείτε ιδιαίτερα…
«Όχι ιδιαίτερα, γιατί μου φαίνεται σαν μια κίνηση χωρίς νόημα. Αν πίστευα ότι βοηθά στα αλήθεια, θα ανέβαζα όλη την ώρα αναρτήσεις στα social media, αλλά πιστεύω ότι είναι κάτι που κάνει εμάς τους ίδιους να αισθανόμαστε καλύτερα. Εγώ θα ήθελα να τους στείλω χρήματα, αλλά δεν ξέρω πώς. Αυτό θα ήθελα. Και αν έχουν χρήματα, τι θα κάνουν σε αυτό το καθεστώς όπου ζουν; Δεν ξέρω».

Να έχουν χρήματα για να φύγουν από το Ιράν;
«Για να κρυφτούν καλύτερα αν χρειαστεί, να ξεφύγουν. Αυτό θεωρώ ότι θα ήταν μια ουσιαστική, πρακτική βοήθεια. Αυτός είναι ο ακτιβισμός μου, πρακτικός. Και μόνο αυτό πιστεύω ότι θα μπορούσε να βοηθήσει τις γυναίκες στο Ιράν, αλλά το πρόβλημα είναι πώς να στείλω χρήματα. Οι φιλανθρωπικές οργανώσεις δεν έχουν βάση στο Ιράν, δεν υπάρχει επικοινωνία με τη χώρα. Αν κάποιος από τους αναγνώστες σας ξέρει, ας μου πει! Δεν έχω απάντηση, δεν είμαι ειδική, έχω προσπαθήσει να βρω άρθρα για να με βοηθήσουν αλλά δεν έχω βρει τίποτα. Δυστυχώς, δεν υπάρχει απάντηση».

Ποιες είναι οι γυναίκες που σας εμπνέουν;

«Οι γυναίκες στο Ιράν με εμπνέουν. Επίσης σκέφτομαι, τις γυναίκες στο Αφγανιστάν για παράδειγμα, όταν οι Ταλιμπάν κατέλαβαν εκ νέου την εξουσία. Οι γυναίκες αυτές είναι αξιοθαύμαστες, δεν πιστεύω αν θα ήμουν τόσο γενναία όσο αυτές αν βρισκόμουν στη θέση τους, μακάρι να ήμουν».

Ίσως μετά την έρευνά σας για το έμφυλο κενό δεδομένων, να είστε τόσο γενναία.

«Ίσως. Δεν έχω δοκιμαστεί ποτέ κατ’ αυτόν τον τρόπο!».

Θεωρείτε ότι εμφανίστηκαν νέα κενά δεδομένων ανάμεσα στα δύο φύλα μετά από την πανδημία;
«Ναι, ήταν πολύ εκνευριστικό το γεγονός ότι υπήρξαν ελάχιστα δεδομένα για την Covid19. Στην αρχή, πολλές χώρες δεν συνέλλεγαν δεδομένα με βάση το φύλο, δηλαδή ποιος κολλούσε την ασθένεια ή ποιος πεθαίνει από αυτήν, οπότε δεν μπορούσαμε να ξέρουμε αν οι άντρες κολλούσαν πιο συχνά, ή, αν κολλούσαν, πώς τους επηρέαζε. Και δεν μπορούσαμε να απαντήσουμε για καιρό αυτή την ερώτηση, μιας και δεν είχαμε δεδομένα. Μετά έγιναν έρευνες οι οποίες με εκνεύρισαν ακόμα περισσότερο, γιατί ήταν εμφανές ότι είχαμε να κάνουμε με μια ασθένεια που επηρεάζει το κάθε φύλο διαφορετικά, αλλά αυτό δεν φαινόταν πουθενά. Ειδικά στο εμβόλιο, καμία κυβέρνηση ή φαρμακευτική εταιρεία δεν είπε ότι ήταν ασφαλές προς χρήση κατά την εγκυμοσύνη. Απαράδεκτη παράλειψη. Εμείς ξέραμε από προηγούμενες πανδημίες, όπως ο SARS, ότι ήταν πιο επικίνδυνο σε περίπτωση εγκυμοσύνης, αλλά δεν ενημέρωσαν τις έγκυες ότι το εμβόλιο δεν ήταν ασφαλές. Στο Ηνωμένο Βασίλειο επιτρεπόταν το εμβόλιο για τις έγκυες στην αρχή, και στη συνέχεια ανακοίνωσαν ότι θα έπρεπε να το συζητήσουν με το γιατρό τους. Μήνες αργότερα, ακόμα δεν υπήρχε μια έγκυρη απάντηση και φυσικά οι γυναίκες φοβήθηκαν και αρκετές πέθαναν επειδή δεν έκαναν το εμβόλιο. Αυτό θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί. Από την αρχή της πανδημίας είχαν γραφτεί άρθρα που προειδοποιούσαν ότι θα έπρεπε να γίνει μελέτη τοξικότητας για τη χρήση του εμβολίου κατά την εγκυμοσύνη, κάτι που δεν έγινε. Και επίσης, όπως και σε όλες τις έρευνες, κανείς δε λαμβάνει υπόψη την εμμηνόρροια, όπως έγινε και στο εμβόλιο. Οπότε οι γυναίκες που έλεγαν ότι το εμβόλιο επηρέασε τον κύκλο τους αντιμετωπίστηκαν ως φαντασιόπληκτες. Δεν είναι τρόπος αυτός να διεξάγεις την επιστήμη, έτσι διασπείρεται η παραπληροφόρηση και έτσι ο κόσμος καταλήγει στο να μην εμπιστεύεται την επιστήμη. Αυτό συνέβη και είναι ατυχές. Θα μπορούσαν να έλεγαν από την αρχή ότι “το εμβόλιο μπορεί να καθυστερήσει την περίοδό σου για κανα δυο μέρες αλλά θα επανέλθει τον επόμενο μήνα, μην ανησυχήσεις”. Δεν έγινε όμως έτσι. Είναι πολύ εκνευριστικό, θύμωσα τόσο».

Αναφέρατε στο βιβλίο σας και τα ΡΡΕ (personal protective equipment – μέσα ατομικής προστασίας) πριν από την πανδημία του Covid.
«Ναι, βέβαια δεν ανέφερα τις μάσκες, μιας και δεν είχε συμβεί ακόμα η πανδημία. Είχα μιλήσει λίγο για τους αναπνευστήρες προσώπου, αλλά όχι εις βάθος, μιας και δεν είχαμε την εμπειρία της πανδημίας. Σε έναν γυναικοκρατούμενο χώρο της υγείας, οι γυναίκες φορούσαν αυτόν τον εξοπλισμό που υποτίθεται ότι θα τις προστάτευε αλλά δεν το έκανε».

Το ελληνικό κοινό λάτρεψε το βιβλίο σας.
«Αλήθεια; Τέλεια!»

Ναι, υπήρχε ένας ενθουσιασμός όταν έλεγα ότι θα συνομιλήσουμε για το Marie Claire. Πιστεύετε ότι το καλό τελικό αποτέλεσμα και απόδοση οφείλονται και στη σχέση σας με τις μεταφράστριες;
«Δεν είχα επαφή μαζί τους, αλλά μου έστειλαν να διαβάσω την εισαγωγή τους, που μου φάνηκε υπέροχο. Δεν είχε ξαναγίνει κάτι ανάλογο. Μόνο οι Ελληνίδες μεταφράστριες μου έστειλαν το σημείωμά τους και ήταν υπέροχο, θεωρώ ότι είναι οι καλύτερες».

Σίγουρα, γνωρίζετε ότι το κίνημα του #metoo έχει εμφανιστεί στην Ελλάδα εδώ και μόνο δυο χρόνια και ότι οι γυναικοκτονίες συμβαίνουν η μία μετά την άλλη. Ποιος είναι τελικά ο τρόπος να απελευθερωθούμε από τη βία της πατριαρχίας;
«Σημαντική ερώτηση, απαιτεί την αναδόμηση ολόκληρης της κοινωνίας. Θα πρέπει να μεγαλώσουμε τελείως διαφορετικά τα αγόρια αλλά και τα κορίτσια. Όπως λέγαμε και προηγουμένως, το μόνο συναίσθημα που επιτρέπεται στα αγόρια να αισθανθούν είναι ο θυμός. Αυτό δεν είναι υγιές. Έχει σχέση με το πώς βλέπουμε αυτά τα θέματα ως κοινωνία, αν η γυναικοκτονία είναι κάτι κακό ή όχι, ακόμα υπάρχει η αντίληψη ότι η γυναίκα την προκάλεσε, ότι έκανε η ίδια κάτι κακό. Οπότε πρέπει να αλλάξει τελείως η κουλτούρα, κάτι που νομίζω ότι έχει ήδη αρχίσει. Συμβαίνει, και κάθε γενιά προχωράει και λίγο παρακάτω και αντιλαμβάνεται ότι αυτές οι συμπεριφορές δεν είναι σωστές. Βέβαια, με κάθε αλλαγή υπάρχει και η αντίδραση, και βιώνουμε αυτή την αντίδραση αυτή τη στιγμή. Αλλά υπάρχει η ελπίδα ότι έτσι γίνεται η πρόοδος, ένα βήμα μπρος και ένα πίσω. Ελπίζω ότι θα συνεχίσουμε να κάνουμε βήματα μπροστά».

Πώς επηρεάζει η πατριαρχία τους άντρες;
«Δεν είμαι άντρας οπότε δε μπορώ να ξέρω, αλλά μου φαίνεται ότι τους κάνει δυστυχισμένους. Το πιστεύω έντονα αυτό. Τους ασκεί πίεση, δεν τους επιτρέπει να εκφράζουν με υγιή τρόπο τα συναισθήματά τους, τους μαθαίνει ότι ο μόνος τρόπος για να είναι επιτυχημένοι είναι η κυριαρχικότητα σε κάθε πλευρά της ζωής τους, αυτό όμως τους στερεί την ανθρωπιά, την προσωπικότητα, τη χαρά. Μαθαίνουν ότι είναι μονοδιάστατα όντα, αλλά οι άνθρωποι δεν είναι έτσι. Ναι, οι άντρες έχουν δύναμη, αλλά όχι το πλήρες φάσμα της ανθρωπιάς τους, και αυτό είναι ατυχές».

Επικοινωνείτε εύκολα με τους άντρες; Σας φοβούνται και λίγο; (γέλια)
«Όχι, δεν το πιστεύω αυτό, σίγουρα όχι με τους άντρες που υπάρχουν στη ζωή μου. Πιστεύω ότι οι άντρες είναι νευρικοί όταν με γνωρίζουν, αλλά έχω καλές σχέσεις με τον αδερφό μου, τον άντρα μου, τους φίλους μου, δε με φοβούνται».

Πώς θα απαντούσατε σε αυτούς που ισχυρίζονται ότι ο φεμινισμός δεν έχει νόημα στις μέρες μας;
«Θα τους έλεγα να διαβάσουν το βιβλίο μου!».

Το κοινό σας ζητούσε λύσεις για το έμφυλο κενό δεδομένων κι έτσι ξεκινήσατε μια σειρά podcasts με τίτλο “Visible Women”. Τι κερδίσατε από αυτήν την εμπειρία;
«Ήταν υπέροχο να εργαστώ ως μέλος μιας ομάδας. Το να γράφεις ένα βιβλίο είναι μοναχική δουλειά, οπότε ήταν πολύ απολαυστικό να ανταλλάσσω ιδέες και να τις συζητάω με μια ομάδα».

Όλες αυτές οι ιδέες που προκύπτουν από το podcast θα αποτελέσουν έμπνευση για το επόμενο βιβλίο σας;
«Δε νομίζω, γιατί δεν αφορά αυτό το θέμα. Αλλά ίσως σε 15 χρόνια να γράψω ένα επετειακό βιβλίο για το Invisible Women!».

Το επόμενο βιβλίο σας αφορά τις γυναίκες; Και πότε θα το διαβάσουμε;
«Δεν έχω κάτι ολοκληρωμένο στο μυαλό μου αυτή την στιγμή, οπότε θα περάσουν μερικά χρόνια!».

Είστε κι εσείς δημοσιογράφος. Υπάρχουν έμφυλα ζητήματα στη δημοσιογραφία;
«Βέβαια. Από τα θέματα που καλύπτονται και που τα βλέπουμε ως σημαντικά, από το πώς τα περιοδικά ή οι εφημερίδες είναι δομημένα, εώς τις γυναικείες στήλες που υπονοούν ότι όλα τα υπόλοιπα αφορούν τους άντρες. Και φυσικά, όπως και σε κάθε άλλο επαγγελματικό τομέα, υπάρχει το πρόβλημα της σεξουαλικής παρενόχλησης και της προόδου στην καριέρα. Είναι παντού το ίδιο».

Θα σταματήσει άραγε ποτέ ο κόσμος αυτός να είναι φτιαγμένος για άντρες;
«Το ελπίζω!».

Θα το δούμε εμείς να συμβαίνει;
«Μάλλον όχι, αλλά σίγουρα θα δούμε πρόοδο. Πιστεύω ότι θα δούμε δοκιμές ασφαλείας αυτοκινήτων να γίνονται με γυναικείες κούκλες πριν πεθάνω. Και η ιατρική θα συνεχίσει να βελτιώνεται με τη συλλογή δεδομένων για τις γυναίκες. Αλλά υπάρχουν ακόμα πολλά που πρέπει να γίνουν».

Έχετε κάποιο μήνυμα να στείλετε στις γυναίκες για το πώς να το καταφέρουν, σε συνεργασία με τους άντρες;
«Δε θέλω να στείλω μήνυμα μόνο στις γυναίκες, αλλά σε όλους. Στον κόσμο όπου ζούμε, οι άντρες συνήθως έχουν την ισχύ, οπότε πρέπει κι αυτοί να εμπλακούν στη διαδικασία. Να καταλάβουν το έμφυλο κενό δεδομένων που υπάρχει, να δουν τις επιπτώσεις που έχει αυτό στις γυναίκες, στα άτομα που αγαπούν και να βρουν τρόπους να το βελτιώσουν. Αυτό θα είναι διαφορετικό για τον καθένα. Μπορεί να είναι ο τρόπος που αναθρέφουν τα παιδιά τους. Γι’ αυτούς που εργάζονται στον τομέα των επιστημών, μπορεί να είναι ο τρόπος με τον οποίον διεξάγουν τις μελέτες, γι’ αυτούς που εργάζονται σε επιχειρήσεις μπορεί να είναι οι πολιτικές που έχουν για το τμήμα ανθρώπινου δυναμικού. Κανείς δεν μπορεί να τα κάνει όλα, αλλά όλοι μας μπορούμε να κάνουμε από κάτι».