Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου του Μαστού, θυμόμαστε τη συνέντευξη της χειρουργού μαστού και προέδρου του ιδρύματος Build a Bridge*, Φιορίτας Πουλακάκη στο Marie Claire.
Πρώτη δημοσίευση 8/3/2023
Το θεμέλιο για όλες τις διεκδικήσεις είναι η καλή υγεία. Φέτος λοιπόν αποφασίσαμε να τιμήσουμε την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας (08/03) με ένα αφιέρωμα σε πέντε προσωπικότητες που έχουν καταφέρει, από διαφορετικό μέτωπο η καθεμία, μικρές και μεγαλύτερες νίκες ενάντια σε μια από τις πιο κοινές απειλές της, τον καρκίνο του μαστού.
H Φιορίτα Πουλακάκη, χειρουργός μαστού και πρόεδρος του ιδρύματος Build a Bridge*, απαντά στο Marie Claire για όλες τις απορίες που μπορεί να υπάρχουν πριν ή μετά από ένα χειρουργείο μαστού, περιγράφει τις σύγχρονες χειρουργικές τεχνικές και τονίζει τη σημασία της προεγχειρητικής χημειοθεραπείας.
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια κινητοποίηση ως προς την πρόληψη, βλέπετε όντως κάτι ν’ αλλάζει;
«Yπάρχει αλλαγή, τη βλέπουμε στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο. Πάρα πολύ λίγες είναι αυτές οι γυναίκες που δεν έχουν ακούσει ποτέ ότι η πρόληψη σώζει ζωές και ότι σε κάποια φάση της ζωής τους πρέπει να κάνουν εξετάσεις ώστε να τις δει κάποιος γιατρός. Υπάρχει καλλιέργεια μιας κουλτούρας πρόληψης με την καθιέρωση προγραμμάτων προληπτικού ελέγχου πληθυσμού (screening) που μέχρι πολύ πρόσφατα δεν προβλεπόταν από το εθνικό σύστημα υγείας. Βλέπουμε ότι όταν έρχεται το μήνυμα υπενθύμισης για έλεγχο, πολλές γυναίκες έχουν ήδη προγραμματίσει, από μόνες τους, μαστογραφία. Το screening βοηθάει λοιπόν κυρίως όσες είναι κάπως αμελείς – αυτό είναι καθαρά θέμα ψυχοσύνθεσης, γιατί όλες ξέρουν ότι πρέπει να κάνουν μαστογραφία και να τις δει γιατρός αλλά μπορεί και να το ξεχάσουν για κάνα δυο χρόνια».
Ποια είναι η σωστή στιγμή να ξεκινήσουμε τις προληπτικές εξετάσεις;
«Εφόσον δεν υπάρχει κληρονομικό ιστορικό κάνουμε μια μαστογραφία αναφοράς στα 40 έτη και μετά μία κάθε χρόνο. Αν υπάρχει κληρονομικό ιστορικό καρκίνου του μαστού, η σύσταση είναι να αρχίσει ο εντατικός έλεγχος δέκα χρόνια πριν από την εμφάνιση καρκίνου στην οικογένεια. Π.χ., αν νόσησε η μητέρα μας, η γιαγιά μας, η θεία μας στα 40 της, εμείς πρέπει να ξεκινήσουμε στα 30 μας».
«Αν υπάρχει κληρονομικό ιστορικό καρκίνου του μαστού, η σύσταση είναι να αρχίσει ο εντατικός έλεγχος δέκα χρόνια πριν από την εμφάνιση καρκίνου στην οικογένεια. Π.χ., αν νόσησε η μητέρα μας, η γιαγιά μας, η θεία μας στα 40 της, εμείς πρέπει να ξεκινήσουμε στα 30 μας».
Ποιες είναι οι επιλογές στις χειρουργικές επεμβάσεις για τον καρκίνο του μαστού και σε ποια περίπτωση επιλέγεται η καθεμία;
«Πρακτικά, έχουμε δυο κατηγορίες επεμβάσεων: Τις συντηρητικές επεμβάσεις, όπου διατηρούμε το μαστό και αφαιρούμε μόνο το κομμάτι που πάσχει, δηλαδή τον όγκο μ’ ένα κομμάτι υγιούς μαστού γύρω γύρω, που λέγονται τεταρτεκτομές και ογκεκτομές, και τις πιο ριζικές επεμβάσεις, που είναι οι μαστεκτομές. Κάθε επέμβαση του μαστού πρέπει να συνοδεύεται από έλεγχο της μασχαλιαίας κοιλότητας με βιοψία του λεμφαδένα φρουρού και σε κάποιες περιπτώσεις – ευτυχώς όλο και λιγότερες – πρέπει κάποιος να προχωρήσει και σε καθαρισμό της μασχάλης, δηλαδή σε λεμφαδενικό καθαρισμό».
Σε ποιο στάδιο βρίσκεται ο καρκίνος του μαστού όταν τελικά καταλήγουμε στη μαστεκτομή;
«Δεν είναι πάντα θέμα σταδίου ή θέμα μεγέθους. Μπορεί να είναι θέμα σχέσης όγκου και μεγέθους μαστού. Αν, για παράδειγμα, μια γυναίκα έχει πάρα πολύ μικρό μαστό και μεσαίο όγκο δεν μπορεί να διατηρήσει το μαστό της. Ή μπορεί να έχει πολλές εστίες σε διάφορα σημεία του μαστού, δηλαδή πολυεστιακό καρκίνωμα σε πολύ αρχικό στάδιο, οπότε και πάλι να μην μπορεί να διατηρήσει το μαστό της. Μπορεί να έχει, ακόμη, ένα εκτεταμένο In Situ DCIS (Ductal Carcinoma In Situ), μια προκαρκινική αλλοίωση στο στάδιο 0, και να χρειαστεί πάλι μαστεκτομή. Μια από τις πολύ μεγάλες εξελίξεις είναι η εξατομίκευση της ιατρικής. Δεν υπάρχει το one size fits all. Κάθε ασθενής έχει μια προσέγγιση κομμένη και ραμμένη στα μέτρα της όσο αφορά τόσο το χειρουργείο όσο και τις άλλες θεραπείες. Δεν υπάρχει ένας αλγόριθμος ή ένας κανόνας για όλες».
Τι πρέπει να γνωρίζει μια γυναίκα πριν από ένα χειρουργείο; Και τι ακολουθεί μετά;
«To πιο θεμελιώδες είναι να υπάρχει προεγχειρητική διάγνωση και δυστυχώς αυτό πολλές φορές δεν συμβαίνει. Εμείς προσπαθούμε να έχει κάνει παρακέντηση ώστε να έχουμε υλικό από τον όγκο και να εξασφαλίσουμε ότι τόσο η ίδια όσο κι εμείς θα γνωρίζουμε τι ακριβώς έχει. Έτσι σχεδιάζουμε με καλύτερο τρόπο το χειρουργείο κι αυτό είναι το βασικότερο. Από εκεί κι έπειτα πρέπει να δημιουργήσουμε ρεαλιστικές προσδοκίες σε ό,τι αφορά το είδος του χειρουργείου. Συνήθως η αισθητική αποκατάσταση είναι πολύ καλή και στις περισσότερες τεταρτεκτομές δεν φαίνεται κάτι. Αν όμως είμαστε σίγουροι ότι θα υπάρχει κάποια μικρή δυσμορφία ή ανισομαστία, δηλαδή ότι ο ένας μαστός θα είναι λίγο μικρότερος του άλλου εξαιτίας της αφαίρεσης όγκου, πρέπει να έχουμε ενημερώσει την ασθενή για το τι να περιμένει και πάντα να την αντιμετωπίζουμε με ειλικρίνεια, βάζοντας τον εαυτό μας στη θέση της».
«Συνήθως η αισθητική αποκατάσταση είναι πολύ καλή και στις περισσότερες τεταρτεκτομές δεν φαίνεται κάτι. Αν όμως είμαστε σίγουροι ότι θα υπάρχει κάποια μικρή δυσμορφία ή ανισομαστία, πρέπει να έχουμε ενημερώσει την ασθενή για το τι να περιμένει».
Μετά από ένα χειρουργείο η ζωή γίνεται και πάλι φυσιολογική;
«Πολύ γρήγορα. Για 24 ώρες μετά το χειρουργείο συστήνουμε στις ασθενείς να μην οδηγήσουν, να μη χειριστούν επικίνδυνα μηχανήματα γιατί έχουν πάρει γενική αναισθησία, και για λίγες ημέρες ν’ αποφύγουν την έκθεση στο νερό (θάλασσα και ντους). Κατά τα άλλα δεν αλλάζει τίποτα και δεν υπάρχει ιδιαίτερα δύσκολη αποθεραπεία. Μπορούν να επιστρέψουν στην οικογένεια, στην εργασία και στις υποχρεώσεις τους χωρίς κανένα πρόβλημα».
Υπάρχει περίπτωση να μετατραπεί κάποτε ο καρκίνος σε χρόνια νόσο;
«Αυτό είναι τ’ όνειρό μου και πιστεύω ότι δεν αργούμε. Οι πυλώνες είναι δύο: Ο πρώτος είναι η πλειοψηφία των γυναικών να έχει έγκαιρη διάγνωση και ο δεύτερος να αναπτυχθούν κι άλλα φάρμακα ώστε να έχουμε ακόμη πιο εντυπωσιακά αποτελέσματα στην επιβίωση και στο διάστημα ελεύθερου νόσου. Αυτοί είναι οι παράμετροι που μας ενδιαφέρουν ώστε ακόμη και οι επιθετικοί καρκίνοι να πηγαίνουν καλά και ο καρκίνος του μαστού να μετατραπεί σε χρόνια νόσο. Έχουμε καταφέρει κάποιες περιπτώσεις γυναικών με μεταστατικό καρκίνο στα οστά να διατηρούνται σε άριστη κατάσταση για πάνω από δέκα χρόνια. Αυτό είναι μια πολύ μεγάλη νίκη».
«Έχουμε καταφέρει κάποιες περιπτώσεις γυναικών με μεταστατικό καρκίνο στα οστά να διατηρούνται σε άριστη κατάσταση για πάνω από δέκα χρόνια».
Όταν μιλάμε για έγκαιρη διάγνωση σε ποιο στάδιο καρκίνου αναφερόμαστε;
«Αυτή η ερώτηση απασχολεί πολύ την επιστημονική κοινότητα, δηλαδή το ποιος είναι ο ορισμός του πρώιμου καρκίνου του μαστού. Για τους ογκολόγους και τους χειρουργούς μαστού, είναι αυτός που δεν έχει γίνει μεταστατικός. Ένα αρχικό στάδιο είναι είτε το προκαρκινοματώδες 0 είτε ένα στάδιο όπου δεν έχουν νοσήσει ακόμη οι λεμφαδένες. Χωρίς όμως αυτό να είναι θεσμοθετημένο. Σίγουρα όσο πιο νωρίς διαγνωστεί ένας καρκίνος τόσο καλύτερη πρόγνωση θα έχει».
Υπάρχουν σύγχρονες χειρουργικές τεχνικές και, αν ναι, ποιες;
«Βεβαίως, όπως οι ογκοπλαστικές τεχνικές. Έχουμε ενσωματώσει τεχνικές της πλαστικής χειρουργικής στην καθημερινή μας πράξη, με αποτέλεσμα οι τεταρτεκτομές που κάποτε άφηναν τεράστιες τομές, άσχημη εικόνα και βαθουλώματα τώρα πια να μην αφήνουν μεγάλο έλλειμμα. Ίσως να είναι ελάχιστα μικρότερος ο μαστός απ’ τον άλλον ή λίγο πιο ανορθωμένος, το οποίο είναι πολύ αποδεκτό, αν σκεφτεί κανείς το versus που θα είχε. Και βέβαια για κάποιες γυναίκες, οι οποίες είναι νέες και είναι διατεθειμένες να υποστούν ένα μεγαλύτερο χειρουργείο, μπορούμε να επέμβουμε και στον άλλο μαστό προκειμένου να κάνουμε συμμετροποίηση ώστε να είναι ολόιδιοι. Επίσης έχει αυξηθεί ο αριθμός των ασθενών που υποβάλλεται σε ταυτόχρονη αποκατάσταση του μαστού και της θηλής».
«Έχουμε ενσωματώσει τεχνικές της πλαστικής χειρουργικής στην καθημερινή μας πράξη, με αποτέλεσμα οι τεταρτεκτομές που κάποτε άφηναν τεράστιες τομές, άσχημη εικόνα και βαθουλώματα τώρα πια να μην αφήνουν μεγάλο έλλειμμα».
Μπορούν όλες οι γυναίκες που έχουν υποστεί μαστεκτομή να προχωρήσουν σε αποκατάσταση μαστού και θηλής;
«Κι αυτή η περίπτωση έχει πολύ συγκεκριμένες ενδείξεις. Μια γυναίκα που έχει μεγάλη συννοσηρότητα έχει άλλα προβλήματα. Μπορεί, για παράδειγμα, να παίρνει πολλά φάρμακα. Επίσης μια βαριά καπνίστρια ή μια γυναίκα μεγάλης ηλικίας δεν είναι καλή υποψήφια. Το κριτήριό μας είναι ο κίνδυνος να μην πάει κάτι καλά με την αποκατάσταση και να καθυστερήσουν οι άλλες θεραπείες της. Ο στόχος μας δεν είναι να φύγουμε με ένα ωραίο στήθος αλλά να μη χάσουμε χρόνο από τη χημειοθεραπεία και την ακτινοβολία. Πάντα προέχει η ογκολογική ασφάλεια των ασθενών και ακολουθεί το αισθητικό αποτέλεσμα. Σε δεύτερο χρόνο, όταν η ασθενής θα έχει εξασφαλιστεί ογκολογικά, μπορεί να προχωρήσει στην αποκατάσταση με την ησυχία της».
Σε ποιο βαθμό είναι ενήμερες οι γυναίκες για τη δυνατότητα προεγχειρητικής χημειοθεραπείας;
«Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουν ότι η προεγχειρητική χημειοθεραπεία μπορεί να είναι η καλύτερη λύση ως πρώτη επιλογή. Υπάρχουν συγκεκριμένοι τύποι όγκων, δυστυχώς πιο επιθετικοί, για τους οποίους ενδείκνυται πάρα πολύ η προεγχειρητική χημειοθεραπεία, η οποία μπορεί να μετατρέψει μια επέμβαση μαστεκτομής σε συντηρητική επέμβαση και να διατηρηθεί ο μαστός».
Υπάρχει ισότιμη πρόσβαση όλων των ασθενών με καρκίνο του μαστού στις εξειδικευμένες υπηρεσίες;
«Θίγετε ένα πολύ ευαίσθητο θέμα, σ’ έναν άνθρωπο που έχει στήσει έναν ολόκληρο οργανισμό γι’ αυτόν το σκοπό. Πριν από ενάμιση χρόνο δημιουργήσαμε με τον κύριο Μακρή [Γεώργιος Μάριος Μακρής, μαιευτήρας χειρουργός γυναικολόγος ογκολόγος] το Βuild a Bridge Foundation, έναν οργανισμό που αφορά ακριβώς ομάδες περιορισμένης πρόσβασης. Για παράδειγμα, υπάρχουν ομάδες σε ακριτικά νησιά στις οποίες μπορεί να μη φτάσει η πληροφορία για πρόληψη ή να θεωρούν ότι δεν έχουν τη δυνατότητα να χειρουργηθούν ή να πιάνουν κάτι στο μαστό τους και να μην μπορούν να βρουν λύση. Σκεφτείτε μια γυναίκα να πρέπει να φύγει από ένα ακριτικό νησί με εννιά μποφόρ, ώστε να πάει να κάνει μαστογραφία, και αναγκαστικά να το αναβάλει. Στη συνέχεια να περνάνε ακόμα και δύο μήνες μέχρι να βρει γιατρό, μέρος για τη διαμονή της, τρόπο να καλύψει τα μεταφορικά έξοδα… Επίσης υπάρχουν μακροχρόνια άνεργες, ανασφάλιστες ή άστεγες ασθενείς, δίχως εισόδημα και δίχως υποστηρικτικό περιβάλλον. Αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν, θεωρητικά, ισότιμη πρόσβαση και αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Είναι πάρα πολλές οι δυσκολίες και βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι δεν είναι καλά κατανεμειμένες σε ολόκληρη την Ελλάδα οι πιστοποιημένες υπηρεσίες υγείας. Η ακτινοθεραπεία, για παράδειγμα, λείπει από πάρα πολλές περιοχές και για να έχει κάποιος πρόσβαση σε αυτήν ίσως πρέπει να μετακινηθεί πάρα πολλά χιλιόμετρα από την έδρα του».
«Σκεφτείτε μια γυναίκα να πρέπει να φύγει από ένα ακριτικό νησί με εννιά μποφόρ, ώστε να πάει να κάνει μαστογραφία, και αναγκαστικά να το αναβάλει. Στη συνέχεια να περνάνε ακόμα και δύο μήνες μέχρι να βρει γιατρό, μέρος για τη διαμονή της, τρόπο να καλύψει τα μεταφορικά έξοδα…».
Από πού προήλθε η έμπνευσή σας για το Βuild a Bridge Foundation;
«Από τους ασθενείς μας. Είναι κάτι που κάναμε από πάντα. Δεν υπήρχε περίπτωση ν’ αρνηθούμε ποτέ σε κάποιον τις υπηρεσίες μας επειδή δεν είχε τα απαραίτητα χρήματα. Το πρόβλημα ήταν πάντα ποιος θα πληρώσει το νοσοκομείο και όταν κάποιος δεν είχε ούτε ΕΟΠΥY ήταν πολύ μεγάλο το κόστος. Κάποιες φορές τα καλύπταμε εμείς οι ίδιοι, αλλά δεν γινόταν αυτή η μέθοδος να έχει μεγάλη έκταση. Έξι μήνες πριν δημιουργήσουμε τον οργανισμό, κάποια αγαπημένη μου ασθενής χρειάστηκε να χειρουργηθεί και για να τα καταφέρει ξεκίνησε να ψάχνει πώς θα πουλήσει το σπίτι της. Αυτό μου φάνηκε γιγάντιο και είπα πως έπρεπε επιτέλους να βρούμε έναν τρόπο να βοηθήσουμε όσο περισσότερους ανθρώπους γίνεται.
«Κάποια αγαπημένη μου ασθενής χρειάστηκε να χειρουργηθεί και για να τα καταφέρει ξεκίνησε να ψάχνει πώς θα πουλήσει το σπίτι της. Αυτό μου φάνηκε γιγάντιο και είπα πως έπρεπε επιτέλους να βρούμε έναν τρόπο να βοηθήσουμε όσο περισσότερους ανθρώπους γίνεται.
»Μέσω του ιδρύματος έχουμε χειρουργήσει ακόμη και άπορη συνάδελφό μας. Υπάρχουν τα δημόσια νοσοκομεία και οι δομές που μπορούν εξυπηρετήσουν αυτούς τους ανθρώπους, όμως σκεφτείτε τι βάρος πέφτει στους ώμους του δημοσίου συστήματος, που είναι εξαιρετικό αλλά παλεύει να διαχειριστεί τις λίστες. Εμείς είμαστε εκεί για να βάλουμε ένα μικρό λιθαράκι και να πάρουμε από τις πλάτες του ένα μικρό μέρος αυτών προκειμένου οι άνθρωποι να χειρουργηθούν με τις καλύτερες δυνατές προϋποθέσεις λίγο πιο σύντομα και να μην περιμένουν δύο με τρεις μήνες, όπως συμβαίνει συνήθως. Aρωγός μας σε αυτή την προσπάθεια είναι ο όμιλος του Ιατρικού Αθηνών, που καλύπτει τα έξοδα της νοσηλείας, εμείς προσφέρουμε τις υπηρεσίες μας κι έτσι το αποτέλεσμα είναι αυτοί οι άνθρωποι να αντιμετωπίζονται εντελώς δωρεάν».
Έχουμε ακούσει για πολλές γυναίκες που αντιμετωπίζουν θαρραλέα τη νόσο αλλά και το ενδεχόμενο μιας μαστεκτομής. Ποια είναι η συμβολή των γιατρών σε αυτό;
«Ο γιατρός νομίζω ότι πρέπει να είναι πρώτα απ’ όλα θεραπευτής. Οποιαδήποτε πληροφορία -έως την πιο δυσάρεστη – πρέπει να μεταφέρεται με τέτοιο τρόπο στον ασθενή, ώστε να μην τον πληγώσει και να του δώσει κουράγιο. Προσπαθώ να δώσω στον ασθενή δύναμη και φως, κάνοντάς τον να σκέφτεται πως έχει ευκαιρία να κάνει κι άλλα πράγματα κι όχι πως τελειώνει η ζωή του. Ποτέ δεν ξέρεις τι θα γίνει, αυτό που έχει σημασία είναι η ελπίδα. Μπορεί να έχουμε μπροστά μας κάποια στοιχεία από τις εξετάσεις, αλλά υπάρχουν πάντα οι εξαιρέσεις. Δεν μπορώ ν’ απαντάω στην ερώτηση “πόσος χρόνος μου απομένει;”. Δεν μπορούμε να στερούμε την ελπίδα ποτέ και από κανέναν».
«Ποτέ δεν ξέρεις τι θα γίνει, αυτό που έχει σημασία είναι η ελπίδα. Μπορεί να έχουμε κάποια στοιχεία μπροστά μας από τις εξετάσεις, αλλά υπάρχουν πάντα και οι εξαιρέσεις. Δεν μπορώ ν’ απαντάω στην ερώτηση “πόσος χρόνος μου απομένει;”».
Εσείς με ποιον τρόπο κατευθύνετε/συμβουλεύετε τις ασθενείς σας;
«Στην περίπτωση που δεν είναι ασθενείς και απλά κάνουν τις εξετάσεις τους, προσπαθώ πάντα με πολλή προσοχή να τις εκπαιδεύσω όλες στην αυτοεξέταση γιατί είμαστε οι καλύτεροι γιατροί του εαυτού μας και πραγματικά υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα ότι οι γυναίκες είναι αυτές που πιάνουν πρώτες κάποιο ογκίδιο, πριν από το γιατρό τους, γιατί ξέρουν το στήθος τους. Έτσι προσπαθώ να τις κατευθύνω σε έναν υγιεινό τρόπο ζωής, που είναι πυλώνας στην πρόληψη. Η σωστή διατροφή για τη διατήρηση του σωστού σωματικού βάρους, η άσκηση, η αποφυγή καπνίσματος, ο περιορισμός του αλκοόλ, η μείωση του άγχους – όσο γίνεται φυσικά – και βέβαια οι συστηματικές προληπτικές εξετάσεις, όσες χρειάζονται πάντα, είναι συνολικά οι συμβουλές μου για τις υγιείς γυναίκες. Για τις ασθενείς που πρόκειται να χειρουργηθούν, ακολουθούμε πάντα μια διαδικασία -με ελπίδα και καλή διάθεση- που έχει αρχή, μέση και τέλος. Και προσπαθώ να τους δείξω το δρόμο προς ένα καλό τέλος, δηλαδή ότι θα γίνουν καλά, ότι θα επιστρέψουν στις δραστηριότητές τους, ότι θα ξεχάσουν κάποια στιγμή ότι νόσησαν κι ότι πέρασε όλο αυτό από πάνω τους. Στις ασθενείς για τις οποίες έχει περάσει καιρός από ένα χειρουργείο ή από μια διάγνωση καρκίνου του μαστού, η συμβουλή είναι: “Προχώρα, βλέπεις πόσο καλά έχεις πάει”».
«Στις ασθενείς που πρόκειται να χειρουργηθούν προσπαθώ να δείξω το δρόμο προς ένα καλό τέλος, δηλαδή ότι θα γίνουν καλά, ότι θα επιστρέψουν στις δραστηριότητές τους, ότι θα ξεχάσουν κάποια στιγμή ότι νόσησαν κι ότι πέρασε όλο αυτό από πάνω τους».
Κι αν έρθει η δύσκολη στιγμή ν’ αναρωτηθούν “γιατί έτυχε σε εμένα”;
«Η απάντηση είναι μία: “Γιατί όχι σ’ εσένα;”. Όταν μιλάμε για νούμερα όπως μία στις οχτώ γυναίκες, γιατί να είσαι στο εφτά ή στο ένα; Όπως μπορεί να συμβεί στην καθεμία, συνέβη και σ’ εσένα. Ο κόσμος νιώθει ενοχές, πολλές γυναίκες θεωρούν ότι έχουν κάνει κάτι λάθος. Και είναι κάτι που ακούω συνέχεια, “μα δεν καπνίζω, μα έχω καλό σωματικό βάρος, θήλασα, έχω καλό ιστορικό, γιατί να μου συμβεί;”. Η απάντηση είναι ότι μπορεί να συμβεί στον οποιονδήποτε».
*Η Φιορίτα Πουλακάκη, MD, PhD, FEBS, CEBS, είναι χειρουργός μαστού, διευθύντρια Κλινικής Μαστού στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών, πρόεδρος του Ιδρύματος Build a Bridge.
Διαβάστε εδώ αποσπάσματα συνεντεύξεων των Ζένιας Σαριδάκη-Ζώρα, παθολόγου ογκολόγου και προέδρου της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας, Μαίρης Λαμπρούση, διευθύντριας Τομέα Ογκολογίας στην MSD, Παρασκευής Μιχαλοπούλου, προέδρου του Πανελλήνιου Συλλόγου Γυναικών με Καρκίνο Μαστού «Άλμα Ζωής» και επιζήσασας, και Φρόσως Τζιντζηροπούλου, ψυχολόγου Υγείας – ψυχοθεραπεύτριας και συνεργάτιδας του Πανελλήνιου Συλλόγου Γυναικών με Καρκίνο Μαστού «Άλμα Ζωής».
