Πρώτη online δημοσίευση 27/12/2022
Η προσφυγική οδύσσεια της 24χρονης σήμερα Γιούσρα και της 27χρονης αδελφής της Σάρα από τη βομβαρδισμένη Συρία στο Ρίο ντε Τζανέιρο για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2016, που αποδεικνύει εμφατικά πως από τύχη οι περισσότεροι από εμάς δεν έχουμε ζήσει μια παρόμοια ιστορία, εμφανίστηκε στην πλατφόρμα του Netflix στα τέλη του Νοέμβρη. Με πρωταγωνίστριες τις αδελφές Νάταλι και Mανάλ Ισα να υποδύονται τις δύο πρόσφυγες, η ταινία The Swimmers (Οι Κολυμβήτριες) κατάφερε μέσα σε λίγες ημέρες να πάρει την πρωτιά στις προτιμήσεις των θεατών. Η Γιούσρα, που στα 19 της υπήρξε η νεότερη πρέσβειρα Καλής Θέλησης της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ, είχε καταγράψει την προσωπική της μαρτυρία στο βιβλίο που κυκλοφόρησε το 2018 με τίτλο «Πεταλούδα», αλλά, όπως περιγράφει στο Marie Claire, είχαν ήδη προτείνει στην ίδια και στην αδελφή της τη βιογραφική ταινία που τις έκανε τελικά γνωστές σε όλο τον κόσμο: «Oι παραγωγοί μάς προσέγγισαν πριν και κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων, όταν η ιστορία μας έγινε γνωστή, αλλά εκείνη την περίοδο δεν θέλαμε να τη γυρίσουμε επειδή ήθελα να επικεντρωθώ στην προπόνησή μου και τους αγώνες. Οταν οι Αγώνες ολοκληρώθηκαν, ο Αλί Ζααφάρ και η εταιρεία παραγωγής Working Title ήρθαν σ’ επαφή μαζί μας για να γυριστεί η συγκεκριμένη ταινία σε σκηνοθεσία της Σάλι Ελ Χοσεϊνί και καταλάβαμε ότι θα έκαναν εξαιρετική δουλειά. Ετσι, συμφωνήσαμε».
Γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στη Σετ Ζέιναμπ, μια πόλη νότια της Δαμασκού, μαζί με τους γονείς τους και τη μικρότερη αδελφή τους Σασχέντ. Ο πατέρας τους, παθιασμένος προπονητής κολύμβησης, τις μύησε από πολύ μικρές στο αγαπημένο του άθλημα. Η φοβερά πειθαρχημένη Γιούσρα είχε αποφασίσει να κυνηγήσει το όνειρο των Ολυμπιακών Αγώνων ήδη από το 2004, όταν είδε στην τηλεόραση τον Μάικλ Φελπς να σημειώνει ρεκόρ στην Αθήνα. Οταν η όμορφη καθημερινότητά τους άρχισε να διαταράσσεται από την κλιμάκωση του εμφυλίου πολέμου στη Συρία, η οικογένεια κατέφυγε στη Δαμασκό προσπαθώντας να έχει μια φυσιολογική ζωή, αλλά μάταια. Το καλοκαίρι του 2015, ένιωσαν πιο κοντά από ποτέ στο θάνατο, καθώς ο αριθμός των νεκρών ως αποτέλεσμα της εμφύλιας διαμάχης άρχισε καθημερινά να αυξάνεται. Ετσι η 17χρονη τότε Γιούσρα και η 20χρονη Σάρα έπεισαν τους γονείς τους και τις άφησαν να διαφύγουν στην Ευρώπη, μαζί με τον αγαπημένο τους εξάδελφο, Νιζάρ. Αφήνοντας την υπόλοιπη οικογένεια πίσω, ήλπιζαν σε μια επανασύνδεση στο μέλλον.
Μπορεί αυτό το ταξίδι να φάνταζε η σανίδα σωτηρίας τους, αλλά ήδη φτάνοντας στην Κωνσταντινούπολη αντιλήφθηκαν πόσο ευάλωτες ήταν, καθώς αναγκάστηκαν να πληρώσουν έναν διακινητή 2.000 ευρώ έκαστη, από τις οικογενειακές οικονομίες, για να τις μεταφέρει, μαζί με ένα πλήθος άλλων προσφύγων, στα τουρκικά παράλια και από εκεί στην Ελλάδα. Τέσσερις ημέρες περίμεναν κρυμμένες στο δάσος, με ελάχιστο φαγητό και νερό, μέχρι να εμφανιστούν ξανά οι διακινητές, με ένα μικροσκοπικό φουσκωτό που δεν χωρούσε πάνω από έξι άτομα, αλλά στο οποίο θα έπρεπε να στριμωχτούν είκοσι κι ένα παιδί.
Οταν ανοίχτηκαν στα βαθιά, συνέβη αυτό που φοβούνται περισσότερο όσοι βρίσκονται στην ίδια θέση και αναζητούν μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή: η μηχανή σταμάτησε και η βάρκα άρχισε να μπάζει νερά. Αφού οι επιβάτες πέταξαν όλα τα υπάρχοντά τους στο νερό για να ελαφρύνει το φορτίο, οι αδερφές Μαρντίνι βούτηξαν στη θάλασσα -πρώτα η Σάρα κι έπειτα η Γιούσρα- στην προσπάθεια να σώσουν τον εαυτό τους αλλά και τους συνεπιβάτες τους. Kολυμπώντας επί τρεισήμισι ώρες και τραβώντας τη λέμβο μαζί με ακόμα δύο άνδρες, κατάφεραν να φτάσουν στη Λέσβο. Μετά από 25 ημέρες συνολικά, έφτασαν στο Βερολίνο, γνώρισαν τον Γερμανό προπονητή Σβεν Σπάνκρεμπς, του ζήτησαν να τις αναλάβει κι έτσι συνέχισαν την κολύμβηση. Η Γιούσρα κατάφερε να ενταχθεί στην πρώτη Ολυμπιακή Ομάδα Προσφύγων της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής για το Ρίο 2016, η οποία ανακοινώθηκε στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ τον Οκτώβριο του 2015, ως απάντηση στην παγκόσμια προσφυγική κρίση που είχε δει εκατομμύρια ανθρώπους εκτοπισμένους. Η συμμετοχή της στους αγώνες αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για όλο τον κόσμο, ενώ η Σάρα το καλοκαίρι του 2016 επέστρεψε στη Λέσβο για να βοηθήσει εθελοντικά στη διάσωση προσφύγων. Το 2018 συνελήφθη από τις ελληνικές αρχές αντιμετωπίζοντας βαριές κατηγορίες για παράνομη διακίνηση προσφύγων, αποφυλακίστηκε μερικούς μήνες μετά, ενώ στις 10 Ιανουαρίου επιστρέφει στη Λέσβο για τη δίκη που εκκρεμεί.
Η ταινία «Οι Κολυμβήτριες» ακολουθεί τη δύσκολη διαδρομή της Γιούσρα και της Σάρα, που μιλούν για τις εμπειρίες τους, το προσφυγικό ζήτημα και την επιλογή τους να συνεχίζουν να ονειρεύονται.
«Οι Κολυμβήτριες» είναι μια σημαντική ταινία. Τι ελπίζετε να αποκομίσουν οι θεατές;
Σάρα: Να καταλάβουν τις πολλές ιστορίες για τις οποίες προσπαθούμε να μιλήσουμε: την ιστορία μιας οικογένειας που έχασε τα πάντα και σχεδόν χάθηκαν και τα μέλη μεταξύ τους, την ιστορία δύο αδελφών, την ιστορία των γυναικών που έρχονται σε αυτή τη θέση και, κυρίως, την ιστορία κάθε πρόσφυγα που πρέπει να αφήσει πίσω τα πάντα μαζί με την πατρίδα του, αντιμετωπίζοντας όλων των ειδών τις προκλήσεις, από τον κοινωνικό αποκλεισμό μέχρι την απόρριψη και την απέλαση.
Γιούσρα: Ελπίζω να καταλάβουν όλοι ότι οι πρόσφυγες είναι κανονικοί άνθρωποι και ότι δεν αφήνουν τη χώρα τους από επιλογή, αλλά αναγκάζονται να το κάνουν εξαιτίας των πολέμων και της βίας. Eπίσης θα ήθελα να κατανοήσουν ότι η παραμικρή κίνηση ευγένειας προς τους πρόσφυγες βοηθάει πολύ και ότι υπάρχει αρκετός χώρος για όλους μας σε αυτόν τον πλανήτη.
Τώρα που έχετε δει την ιστορία σας στην οθόνη, αν μπορούσατε να γυρίσετε το χρόνο πίσω, θα προσπαθούσατε να αλλάξετε κάτι;
Οχι, δεν θ’ αλλάζαμε τίποτα, επειδή όλα αυτά μάς έκαναν όσα είμαστε σήμερα.
Γιούσρα, μία από τις πιο δυνατές σκηνές της ταινίας είναι όταν μια οβίδα πέφτει μέσα στην πισίνα που κολυμπούσες στη Δαμασκό, με το κολυμβητήριο να είναι γεμάτο από κόσμο. Τι συνέβη στην πραγματικότητα και τι σκεφτόσουν εκείνη τη στιγμή; Ηταν αυτό το γεγονός που τελικά έκανε τους γονείς σας να σας αφήσουν να φύγετε για την Ευρώπη;
Ναι, αυτό είναι πραγματικό γεγονός. Δεν συνέβη τη στιγμή που αγωνιζόμουν, όπως δείχνει η ταινία, αλλά ένα απόγευμα που έκανα προπόνηση. Ευτυχώς κανείς από την ομάδα κολύμβησης δεν τραυματίστηκε, επειδή η συγκεκριμένη βόμβα δεν εξεράγη, αλλά στο γήπεδο ποδοσφαίρου, που βρίσκεται στο ίδιο σημείο και όπου εξελισσόταν ένας αγώνας, μάθαμε ότι σκοτώθηκε ένας παίκτης και τραυματίστηκαν σοβαρά ακόμη κάποιοι ποδοσφαιριστές. Ηταν μια δραματική ημέρα πραγματικά για όλους μας και δεν ήταν μόνο αυτό το γεγονός που μας έκανε να φύγουμε. Δεν ήμασταν ασφαλείς για αρκετά χρόνια και γεγονότα σαν αυτό συνέβαιναν πολύ συχνά. Αυτός ήταν ο λόγος που μας έκανε να φύγουμε.
Δεν θ’ αλλάζαμε τίποτα από την ιστορία μας, επειδή όλα αυτά μάς έκαναν όσα είμαστε σήμερα.
O αθλητισμός και συγκεκριμένα η κολύμβηση έσωσε τις ζωές σας. Mε ποιον άλλο τρόπο έχει συμβάλει σε αυτές και τι σας έχει διδάξει;
Σάρα: Για μένα είναι ένα χόμπι, το πάθος μου και σίγουρα μια οικογενειακή κληρονομιά. Εγινε ο τρόπος με τον οποίο μπορούσα να βοηθώ και να στηρίζω άλλους ανθρώπους. Μπόρεσα να γίνω ναυαγοσώστρια και κολυμβήτρια έρευνας και διάσωσης κι αυτό μου επέτρεψε να γίνω εθελόντρια σε διάφορα μέρη όπως στη Λέσβο, συνεργαζόμενη με τη μη κυβερνητική οργάνωση Sea Watch.
Γιούσρα: Η κολύμβηση μου δίδαξε πολλά πράγματα, όπως το να δουλεύω σκληρά για τους στόχους μου, να αποτυγχάνω και στη συνέχεια να προσπαθώ ξανά. Μοιράζοντας τις γνώσεις μου με άλλους και βοηθώντας τους να γίνονται καλύτεροι και να μην τα παρατούν ποτέ, νομίζω ότι κατάφερα κι εγώ να βρω τη δύναμη και ν’ αντέξω να επιβιώσω σε αυτό το δύσκολο ταξίδι. Κατά την άφιξή μου στη Γερμανία, το κολύμπι μ’ έκανε να νιώθω πως βρίσκομαι ξανά στο σπίτι μου κι ένιωσα πολύ τυχερή γι’ αυτό.
Ποιες ήταν οι σκέψεις όταν βουτήξατε στη θάλασσα για να σωθείτε και τι σας κράτησε δυνατές στη συνέχεια ώστε να φτάσετε στη Λέσβο; Τι σκέφτεστε τώρα όταν στέκεστε μπροστά της;
Σάρα: Δεν υπήρχαν σκέψεις στο μυαλό μου τη συγκεκριμένη στιγμή. Το μόνο που ήθελα ήταν να κρατηθεί ζωντανή η αδελφή μου και να μη χαθούν ζωές εκείνη την ημέρα. Η θάλασσα πάντα θα είναι φίλη μου.
Γιούσρα: Πραγματικά δεν σκεφτόμουν πολύ γενικότερα. Προσπαθούσα μόνο να επιβιώσω και να μη χάσω την αδελφή μου.
Πώς κατάφερε τελικά η οικογένειά σας να φτάσει στη Γερμανία και τι συνέβη όταν επανενωθήκατε για πρώτη φορά;
Σάρα: Οι γονείς μου και η μικρότερη αδερφή μου Σασχέντ έκαναν το ίδιο ταξίδι μ’ εμάς, μερικούς μήνες αργότερα. Ημουν πολύ ευγνώμων και χαρούμενη που όλα πήγαν καλά στο δρόμο και που έφτασαν σε εμάς ασφαλείς.
Γιούσρα: Πέρασαν στην Ευρώπη με τον ίδιο τρόπο και το ταξίδι τους κράτησε μία εβδομάδα. Εφτασαν κοντά μας λίγο πριν από τα Χριστούγεννα και ήμασταν όλοι πολύ χαρούμενοι και συναισθηματικά φορτισμένοι. Η μητέρα μας έκλαιγε και μαζί της κι εμείς.
Σίγουρα δεν έχετε ζήσει στην Ελλάδα με τις καλύτερες συνθήκες, αλλά υπάρχει κάτι θετικό που κρατάτε από τη χώρα μας;
Σάρα: Οσο ήμουν εθελόντρια στην Ελλάδα -πριν αλλά και μετά τη σύλληψή μου- είχα μια καλή ζωή. Την αγαπώ ακόμη τη χώρα. Η τοπική κοινωνία είναι ευγενική και προσπαθούσε όσο βρισκόμουν εκεί να βοηθά τους πρόσφυγες. Σίγουρα δεν το έκαναν όλοι και όχι όσοι πραγματικά μπορούσαν.
Γιούσρα: H εμπειρία μου από την Ελλάδα την πρώτη φορά που την επισκέφτηκα δεν ήταν η καλύτερη, αλλά τώρα ο σύντροφός μου είναι Ελληνας και την επισκέπτομαι συχνά. Νιώθω χαρούμενη και λυπημένη ταυτόχρονα όταν βρίσκομαι εκεί. Χαρούμενη επειδή μου θυμίζει τη Συρία -ειδικά το φαγητό-, λυπημένη επειδή γνωρίζω πως υπάρχουν πολλοί πρόσφυγες σε camp και δεν λαμβάνουν τη βοήθεια που τους αξίζει, ούτε έχουν βασικά ανθρώπινα δικαιώματα.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Σάρα, το 2018 σε συνέλαβαν στη Λέσβο προσάπτοντάς σου βαριές κατηγορίες περί διακίνησης, επειδή βοηθούσες τους υπόλοιπους πρόσφυγες. Στις 10 Ιανουαρίου επιστρέφεις στο νησί για τη δίκη. Ποιες είναι οι σκέψεις σου;
Ναι, με συνέλαβαν τον Αύγουστο του 2018 και νιώθω πολύ απογοητευμένη. Ακόμη δεν μπορώ να πιστέψω ότι τέσσερα χρόνια μετά, όλο αυτό δεν έχει τελειώσει και πρέπει να ξαναπεράσω αυτή την επώδυνη διαδικασία και να λέω γι’ ακόμη μία φορά τα ίδια.
Με ποιον τρόπο βοηθάς στην επίλυση του προσφυγικού ζητήματος;
Κατ’ αρχάς δεν πρόκειται για ένα «προσφυγικό ζήτημα», αλλά για σημαντικό θέμα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Από το 2016 είμαι εθελόντρια στις ακτές και στα camp ως κολυμβήτρια έρευνας και διάσωσης και ως μεταφράστρια αραβικών.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Τι θα έπρεπε ν’ αλλάξει, κατά την αποψή σας, σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την αντιμετώπιση του προσφυγικού ζητήματος;
Σάρα: Ν’ ανοίξουν τα σύνορα, να καλοσωρίζουν όσους αναζητούν ασφάλεια και άσυλο, δίχως να υπάρχει επιλεκτική ενσυναίσθηση διαχωρίζοντας τους ανθρώπους με βάση το υπόβαθρό τους. Nα υποστηρίζουν τις θαλάσσιες διασώσεις στη Μεσόγειο Θάλασσα, να σταματήσουν τις επαναπροωθήσεις των προσφύγων που γίνονται από εθνικές ακτοφυλακές αλλά και από τη Frontex, να σταματήσουν την ποινικοποίηση της διέλευσης μεταναστών και την ποινικοποίηση των ανθρωπιστών που προσπαθούν να βοηθήσουν. Υπάρχουν ακόμη πολλά που πρέπει να γίνουν.
Γιούσρα: Νομίζω ότι θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα σύστημα για την ενσωμάτωση των προσφύγων, καθώς όπως όλοι γνωρίζουμε ακόμη και αν δεν υπήρχαν οι πρόσφυγες πολέμου, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής θα προκαλούνται νέες προσφυγικές ροές. Είμαστε όλοι εν δυνάμει πρόσφυγες. Θα μπορούσε να συμβεί στον καθέναν μας και το να βοηθά ο ένας τον άλλον είναι μονόδρομος.
Είμαστε όλοι εν δυνάμει πρόσφυγες. Θα μπορούσε να συμβεί στον καθέναν μας και το να βοηθά ο ένας τον άλλον είναι μονόδρομος.
Γιούσρα, σύμφωνα με την ταινία είναι ξεκάθαρο ότι συμβαίνουν σεξουαλικές παρενοχλήσεις στο χώρο των camp. Πώς είναι η ζωή για τις γυναίκες και τα παιδιά εκεί;
Δεν είναι ποτέ ασφαλείς. Οι κυβερνήσεις και οι οργανισμοί θα πρέπει να κάνουν περισσότερα και να προστατεύουν τις γυναίκες και τα παιδιά με κάθε τρόπο.
Πόσο πιστή είναι η ταινία στα γεγονότα; Πώς είναι να βλέπεις τη ζωή σου να ξετυλίγεται στην οθόνη;
Σάρα: Η ιστορία της ταινίας είναι πραγματική και όσα από αυτά δεν συνέβησαν σ’ εμάς, συνέβησαν σε άλλους και έπρεπε με κάποιον τρόπο να φανούν. Είμαι ευγνώμων που γίνεται γνωστή η ιστορία μας μέσα από την οθόνη και που κάνει τους ανθρώπους να καταλάβουν πόσο δύσκολο είναι να περάσει κανείς από αυτό το «ταξίδι».
Γιούσρα: Η ταινία είναι απίστευτη και τα γεγονότα πραγματικά, παρόμοια με όσα μας συνέβησαν, έτσι λοιπόν θα έλεγα ότι το 85% όσων δείχνει είναι αλήθεια. Είναι κάπως σουρεάλ να βλέπω τη δική μας ιστορία στην οθόνη, αλλά είμαι πολύ υπερήφανη για το πού έχουμε φτάσει σήμερα, όταν σκέφτομαι τι περάσαμε.
Tι θα λέγατε σε όσους αγανακτούν με τους πρόσφυγες;
Σάρα: Θα έλεγα να ξεπεράσουν τους εαυτούς τους επειδή κανείς δεν πρόκειται να πάρει τίποτα από εκείνους. Υπάρχει αρκετός χώρος για όλους και όλοι θα έπρεπε να είναι ευπρόσδεκτοι σε αυτό τον κόσμο. Και το πιο σημαντικό, ότι η μετανάστευση και το θέμα των προσφύγων δεν είναι κάποιο καινούριο ζήτημα, υπάρχει εδώ και χρόνια, πριν ακόμη κάποιοι από αυτούς που ενοχλούνται να γεννηθούν.
Γιούσρα: Οι πρόσφυγες απλώς θέλουν μια καλύτερη τύχη, δεν θέλουν να βλάψουν κανέναν. Είναι κανονικοί άνθρωποι που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα τους εξαιτίας των πολέμων και της βίας και μετά απ’ ό,τι έχουν περάσει μπορούμε πραγματικά να τους βοηθήσουμε με το να είμαστε ευγενικοί μαζί τους, βοηθώντας τους να νιώσουν ξανά σαν στο σπίτι τους.
Υπάρχει αρκετός χώρος για όλους και όλοι θα έπρεπε να είναι ευπρόσδεκτοι σε αυτό τον κόσμο
Τι σχέδια έχετε για το μέλλον;
Σάρα: Περιμένω για τη δίκη μου τον Ιανουάριο και παρεμπιπτόντως οι άνθρωποι μπορούν να μας βοηθήσουν ακολουθώντας τον λογαριασμό της καμπάνιας μας στο Instagram ή να τσεκάρουν τον ιστότοπό μας Free Humanitarians.
Γιούσρα: Σπουδάζω στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας, Παραγωγή Κινηματογράφου και Τηλεόρασης και σύντομα εγκαινιάζω το δικό μου ίδρυμα με σκοπό να βοηθήσω σε όλο τον κόσμο τους πρόσφυγες.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Φωτογραφίες: Afp/visualhellas.gr, getty images/ideal image, netflix, instagram
