Τέσσερις γυναίκες, ασθενείς, γιατροί, οραματίστριες και επικεφαλής στον αγώνα κατά της νόσου, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου (04/02) μιλούν στο Marie Claire για τα νεότερα δεδομένα και όπλα της επιστήμης, τις μεγαλύτερες μάχες που πρέπει να δοθούν αλλά και τη σημασία της αλληλοϋποστήριξης.
Η Ανδριανή Χαρπίδου είναι πνευμονολόγος της Ογκολογικής Μονάδας της Γ’ Πανεπιστημιακής Παθολογικής Κλινικής του Γενικού Νοσοκομείου «Η Σωτηρία». Εξειδικεύεται στην Ογκολογία Θώρακα εδώ και πολλά χρόνια και είναι υπεύθυνη του Τμήματος Κλινικών μελετών της Γ’ Πανεπιστημιακή Παθολογικής Κλινικής και Ομώνυμου Εργαστηρίου του ΕΚΠΑ. Έχει συμμετάσχει σε περισσότερες από 80 κλινικές μελέτες, είναι μέλος διεθνών και εθνικών ιατρικών επιστημονικών ομάδων με αντικείμενο την ογκολογία και την πνευμονολογία, έχει πραγματοποιήσει 65 δημοσιεύσεις σε διεθνή περιοδικά και είναι συγγραφέας σε δέκα Διεθνείς και πέντε Ελληνικούς Ιατρικούς Τόμους. Το 2020 έλαβε τη θέση της Γραμματέως της Ομάδας Καρκίνου Πνεύμονα (Lung Cancer Group 11.1) της ERS και το Δεκέμβριο 2023 εκλέχθηκε κατόπιν ψηφοφορίας, στην θέση της Προέδρου.
Η Δρ. Χαρπίδου απαντάει στις ερωτήσεις του Marie Claire για τις πιθανότητες που έχει μία γυναίκα να αναπτύξει καρκίνο του πνεύμονα, τη σημασία της αξονικής τομογραφίας θώρακα χαμηλής δόσης ως μεθόδου πρόληψης και το τι πρέπει να γνωρίζουμε ώστε να προστατευτούμε από την ασθένεια, ανεξάρτητα από το κάπνισμα.
Ποια είναι τα ποσοστά εκδήλωσης κάποιας μορφής καρκίνου του πνεύμονα στον πληθυσμό της Ελλάδας;
Στην Ελλάδα σήμερα έχουμε περίπου 9.000 νέες διαγνώσεις καρκίνου πνεύμονα ανά έτος, από αυτές τα 2/3 αφορούν σε άνδρες και το 1/3 σε γυναίκες. Στους άνδρες ο καρκίνος του πνεύμονα είναι πρώτος σε συχνότητα και σε θνησιμότητα ενώ στις γυναίκες είναι ο τέταρτος σε συχνότητα αλλά ο πρώτος σε θνησιμότητα σκοτώνοντας περισσότερες γυναίκες ετησίως από ότι ο καρκίνος του μαστού και του τραχήλου της μήτρας μαζί.
Ο κίνδυνος να νοσήσει μια γυναίκα με καρκίνο είναι 1:16 ανεξαρτήτως καπνίσματος αλλά φαίνεται πως οι γυναίκες καπνίστριες έχουν τριπλάσιο κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο πνεύμονα σε σχέση με άντρες που καπνίζουν την ίδια ποσότητα τσιγάρων για το ίδιο χρονικό διάστημα. Οι γυναίκες που συμβιώνουν με άνδρες καπνιστές φαίνεται να έχουν 25-30% μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα από το γυναικείο πληθυσμό που δεν έχει καμία επαφή με το κάπνισμα.
Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι οι γυναίκες είναι πιο ευαίσθητες στα καρκινογόνα του καπνού παρουσιάζοντας συχνότερα βλάβες στο γενετικό τους υλικό.
Ο καρκίνος του πνεύμονα σε μη καπνιστές είναι μία ιδιαίτερη οντότητα που φαίνεται να συγκεντρώνει το επιστημονικό ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια γιατί παρουσιάζει αύξηση. Σε αυτή την ομάδα ο γυναικείος πληθυσμός είναι υπερδιπλάσιος του ανδρικού. Για να μιλήσουμε με αριθμούς, από τις γυναίκες που διαγιγνώσκονται με καρκίνο του πνεύμονα το 15-20% είναι μη καπνίστριες, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τους άνδρες είναι μόλις 7-9%.
Υπάρχει κάποια αξιοσημείωτη διαφορά σε αυτά τα ποσοστά τα τελευταία χρόνια;
Στα μέσα του περασμένου αιώνα ο καρκίνος του πνεύμονα ήταν μία σπάνια νόσος στις γυναίκες καθώς όμως μετά το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο οι καπνιστικές συνήθειες του γυναικείου πληθυσμού άλλαξαν, η συχνότητά του αυξήθηκε.
Έτσι το 1987 για πρώτη φορά οι θάνατοι από καρκίνο του πνεύμονα ξεπέρασαν αυτούς του καρκίνου του μαστού στις γυναίκες και έκτοτε διατηρούν την «πρωτιά».
Υπάρχει μάλιστα η πρόβλεψη, από μία πρόσφατη μελέτη που βασίζεται σε στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ότι το 2030 αναμένεται να αυξηθούν περισσότερο.
Ποια είναι η συχνότερη μορφή της ασθένειας που πλήττει τον γυναικείο πληθυσμό;
Η νόσος χωρίζεται σε δύο μεγάλες υποκατηγορίες, στο μικροκυτταρικό και στο μη μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα, που είναι το συχνότερο. Τα μη μικροκυτταρικά καρκινώματα χωρίζονται στα πλακώδη, που συχνά έχουν κεντρική εντόπιση και στα μη πλακώδη, που συνήθως είναι αδενοκαρκινώματα και εντοπίζονται στην περιφέρεια του πνεύμονα. Η συχνότερη μορφή της ασθένειας που αναπτύσσει ο γυναικείος πληθυσμός είναι τα αδενοκαρκίνωματα τα οποία εμφανίζονται τόσο σε καπνιστές και όσο και σε μη καπνιστές.
Αυτό προσδίδει ακόμα μία ιδιαιτερότητα επειδή τα αδενοκαρκινώματα εντοπίζονται, όπως αναφέραμε, στην περιφέρεια του πνεύμονα σπάνια δίνουν συμπτώματα σε πρώιμα στάδια και συνήθως διαγιγνώσκονται όταν η νόσος έχει επεκταθεί.
Ο γυναικείος πληθυσμός φαίνεται να αναπτύσσει συχνότερα μορφές αδενοκαρκινωμάτων που σχετίζονται με συγκεκριμένες αλλαγές στο γονιδίωμα του, αυτές που ονομάζουμε μεταλλάξεις. Το παρήγορο είναι ότι σήμερα έχουμε ειδικά φάρμακα, που ονομάζουμε «έξυπνα φάρμακα» ή «στοχεύουσες θεραπείες», για πολλές από αυτές τις μεταλλάξεις και έτσι μπορούμε να αντιμετωπίζουμε την νόσο πιο αποτελεσματικά και με λιγότερες παρενέργειες.
Επηρεάζει ο έμφυλος παράγοντας την πρόληψη της ασθένειας;
Τα τελευταία χρόνια έχουμε ένα εργαλείο που λέγεται αξονική τομογραφία θώρακα χαμηλής δόσης (LDCT), που αν εφαρμοστεί σε άτομα άνω των 50 ετών, καπνιστές ή πρώην καπνιστές που έχουν διακόψει το κάπνισμα τα τελευταία 15 έτη και την επαναλαμβάνουν κάθε 2 χρόνια ή κατά περίπτωση ετήσια θα μειωθεί ο κίνδυνος θανάτου από καρκίνο του πνεύμονα. Αυτό θα γίνει μέσω της διάγνωσης του σε πρώιμα αρχικά στάδια, όπου η νόσος έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να είναι ιάσιμη.
Στις αρχικές μελέτες προσυμπτωματικού ελέγχου ο γυναικείος πληθυσμός υποαντιπροσωπεύονταν αποτελώντας λιγότερο του 40%, όμως η τελική ανάλυση των μελετών έδειξε ότι αν εστιάσουμε σε αυτόν η χρήση της LDCT, ως εργαλείο προσυμπτωματικού ελέγχου, είναι πιο αποτελεσματική από ότι στους άνδρες.
Πόσο εύκολο είναι για μία γυναίκα να έχει πρόσβαση στην περίθαλψη που χρειάζεται;
Στις αναπτυγμένες χώρες δεν φαίνεται να υπάρχει διαφορά στην δυνατότητα πρόσβασης στις δομές υγείας μεταξύ ανδρών και γυναικών. Στην Ελλάδα μας το γεωγραφικό ανάγλυφο, με απομακρυσμένα χωριά με δύσκολους οδικούς άξονες και απομακρυσμένα νησιά με ανεπαρκείς θαλάσσιες συνδέσεις με την ηπειρωτική χώρα όπου βρίσκονται συνήθως τα εξειδικευμένα κέντρα για την διάγνωση και αντιμετώπιση νεοπλασματικών ασθενειών, δημιουργεί σοβαρά προβλήματα και κενά στην απρόσκοπτη παροχή υγειονομική φροντίδας. Αλλά αυτές οι δυσκολίες δεν έχουν έμφυλη διάκριση.
Τι χρειάζεται να γνωρίζει μία γυναίκα για τον καρκίνο του πνεύμονα, ανεξάρτητα από το αν είναι καπνίστρια;
Αν είναι καπνίστρια το πρώτο που πρέπει να ξέρει είναι ότι βρίσκεται σε κίνδυνο και καλό θα ήταν να απευθυνθεί σε ένα οργανωμένο ιατρείο διακοπής καπνίσματος για να βοηθηθεί να «κόψει» το κάπνισμα.
Ανεξάρτητα όμως με το αν καπνίζει η όχι δεν θα πρέπει να υποτιμήσει ή να αγνοήσει πρόδρομα συμπτώματα όπως είναι η εμφάνιση ή αλλαγή της συχνότητας ή του χαρακτήρα βήχα, εμφάνιση ή επιδείνωση δύσπνοιας, πόνος στον θώρακα ή ανεξήγητος πόνος στα άνω άκρα.
Κάθε σύμπτωμα που δεν έχει εμφανή αιτία ή επιμένει θα πρέπει να μας οδηγεί στον ειδικό. Και φυσικά όταν το πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου του καρκίνου του πνεύμονα εφαρμοστεί σε εθνικό επίπεδο όπως γίνεται με τον καρκίνο του μαστού και του τραχήλου της μήτρας, να το ακολουθήσει.
Υπάρχει έρευνα στην Ελλάδα, αλλά και τον κόσμο, που εξειδικεύεται στο γυναικείο καρκίνο του πνεύμονα;
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον υπάρχει για αυτό που αναφέραμε για το μεγαλύτερο όφελος που φαίνεται να έχουν οι γυναίκες από τον προσυμπτωματικό έλεγχο του καρκίνου του πνεύμονα με LDCT. Γνωρίζω ότι υπάρχουν μελέτες που εστιάζουν μόνο στον γυναικείο πληθυσμό. Κάθε όμως μελέτη και κλινική δοκιμή εξετάζει ξεχωριστά την αποτελεσματικότητα των θεραπειών στους υποπληθυσμούς ανδρών και γυναικών ώστε να αναγνωρίσουμε έγκαιρα τυχόν διαφορές.
Πόσο αποτελεσματικές είναι οι νέες θεραπείες της ασθένειας, στην εκάστοτε μορφή της;
Όσο πιο νωρίς διαγνωστεί ο καρκίνος του πνεύμονα τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες ίασης. Σήμερα όμως έχουμε πολλά και πρωτοποριακά φάρμακα και τεχνικές που αν χρησιμοποιηθούν και συνδυαστούν σωστά στα πλαίσια ενός διεπιστημονικού ογκολογικού συμβουλίου καταφέρνουν να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής αλλά και να στοχεύσουν την ίαση ακόμα και στα προχωρημένα στάδια της νόσου.
Διαβάστε επίσης:
Κορίνα Πατέλη Bell: «Κάθε ώρα στην Ελλάδα ένας συνάνθρωπός μας χάνεται από καρκίνο του πνεύμονα»
Πόλυ Γαϊτάνη: «Να αποφασίσουμε ότι από εδώ και πέρα θα είναι τα καλύτερα χρόνια της ζωής μας»
