Γιατί γυναικοκτονία; Γιατί το συγκεκριμένο είδος βίας, στοχοποιεί τη γυναίκα εξαιτίας του φύλου της. Γιατί τα στοιχεία του ΟΗΕ για τις δολοφονίες των γυναικών από τον οικογενειακό κύκλο, είναι σοκαριστικά. 137 στο σύνολο, σε καθημερινή βάση. Γιατί σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), «γυναικοκτονία είναι η ανθρωποκτονία από πρόθεση γυναικών επειδή είναι γυναίκες». Κι έχουμε πολλές τέτοιου είδους ανθρωποκτονίες. Δεκάδες είναι και στην Ελλάδα οι γυναίκες που έχουν δολοφονηθεί από τα χέρια των συζύγων, συντρόφων ακόμα και τον ίδιο τους τον πατέρα. Τελευταίες αυτές της 20χρονης Καρολάιν Κράουτς και της Γαρυφαλλιάς Ψαράκου που έχουν συγκλονίσει το πανελλήνιο.
Δημοσιογραφικά έχω καλύψει κάποιες. Το Μάιο του 2019 βρέθηκα στη Μυτιλήνη για μια γυναικοκτονία που επίσης μας συγκλόνισε. Η 24χρονη Ερατώ Μανωλακέλλη χάνει τη ζωή της από τα χέρια του εν διαστάσει συζύγου της, με το δύο ετών μωρό τους να κοιμάται στο διπλανό δωμάτιο. Λίγες ημέρες πριν, η μητέρα της Ερατούς, Ελένη Κρεμαστιώτη, βρισκόταν στο νησί ώστε να τη βοηθήσει με τη μετακόμιση (εκείνη τότε ζούσε στο Λεωνίδιο) κι έμελε να επιστρέψει για ν’ αντικρύσει το παιδί της νεκρό, από τα χέρια του ανθρώπου που εμπιστευόταν. Τη γνώρισα από κοντά στο Πρωτοδικείο Μυτιλήνης. Παρά τον μεγάλο της πόνο, δεν παρέλειπε να είναι ευγενική.
Πρόσφατα μου περιέγραψε ό,τι μπορούσε γι’ αυτή τη σχέση που έμελε να πάρει τη ζωή της κόρης της. Για το σπίτι που μεγάλωσε ο Παναγιώτης και που έγινε ο δολοφόνος της κόρης της στα 25 του χρόνια, για τον βίαιο πατέρα του. Έναν πατέρα που συνάντησα για τις ανάγκες του ρεπορτάζ μια ημέρα μετά τη δολοφονία που είχε διαπράξει ο γιος του και που μου περιέγραφε ατάραχος ό,τι συνέβη και που αυτό που είχε να επισημάνει ήταν ότι το παιδί του κατέστρεψε τη ζωή του κι ότι κάποια στιγμή έφτασε στα όριά του. Κάπως έτσι φαίνεται ότι τον δικαιολόγησε στο μυαλό του.
Η μητέρα της Ερατούς, Ελένη Κρεμαστιώτη μιλάει στο Marie Claire για τη ζωή χωρίς την κόρη της, για το μεγάλωμα της εγγονής της και για τις μνήμες που της ξύπνησε η υπόθεση της Καρολάιν Κράουτς.
Μάιος του 2019 – Μάιος του 2021, δύο χρόνια χωρίς την Ερατώ
Η Ερατώ υπήρξε ένα καλό, δοτικό παιδί με ευαισθησίες. Ηταν πρόθυμη να τρέξει να βοηθήσει τους πάντες και εμπιστευόταν όλο τον κόσμο. Πάντα χαμογελαστή και με πολλή όρεξη για ζωή. Από εκείνη μου λείπουν τα πάντα. Το γέλιο της, η καθημερινή μας επαφή, η επικοινωνία μας έστω και με βιντεοκλήσεις. Κάθε φορά που κοινοποιούσε κάποια φωτογραφία με το μωρό της, της έλεγα ότι τη θέλω. Αν και εκείνη θύμωνε, πάντα μου τις έστελνε. Εγώ τις εκτύπωνα, έφτιαχνα αναμνηστικά άλμπουμ και της τα έστελνα πίσω. Τότε εκείνη μου έλεγε: “Αδικα σου φώναζα”. Μου λείπει η καθημερινότητά μας. Θέλω να δω τη μορφή της, να ακούσω τη φωνή της. Μου λείπει η μυρωδιά της. Αχ, αυτή η μυρωδιά. Τα “σ’ αγαπώ” που ανταλλάσαμε. Μου λείπει το παιδί μου. Μου λείπει η κόρη μου.
Η γνωριμία με τον σύντροφο που μεγάλωσε με ενδοοικογενειακή βία
«Η Ερατώ μεγάλωσε στον Πειραιά, αλλά για κάποια χρόνια βρεθήκαμε οικογενειακώς στη Μυτιλήνη απ’ όπου κατάγεται ο πατέρας της. Τότε γνώρισε και τον Παναγιώτη. Εκείνη ήταν 16,5 ετών. Λίγους μήνες μετά την έναρξη της σχέσης τους, στα 17 της δηλαδή, εκείνος τότε 18, της έλεγε πως ήθελε να κάνουν παιδί. Εγώ έδειχνα τη δυσαρέσκειά μου και έλεγα ότι δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για την Ερατώ. Μπροστά μου έδειχνε πως καταλαβαίνει, αλλά η Ερατώ μου έλεγε ότι την πίεζε. Λίγο μετά η κόρη μου έδωσε πανελλήνιες εξετάσεις, αλλά τελικά έφυγε για σπουδές βρεφονηπιοκομίας σε ιδιωτική σχολή της Θεσσαλονίκης. Τον Δεκέμβριο του 2016 παντρεύτηκαν με πολιτικό γάμο. Οσο η Ερατώ βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη, εκείνος γινόταν πιο κτητικός, απαιτητικός και η σχέση τους άρχισε να αλλάζει. Η Ερατώ είχε ξεκινήσει ήδη να σκέφτεται το χωρισμό, αλλά την περίοδο που έκανε την πρακτική της άσκηση έμεινε έγκυος. Εκείνη ήθελε να κρατήσει το μωρό. Εγώ στο άκουσμα της είδησης μούδιασα στην αρχή, αλλά της είπα πως ό,τι και αν αποφάσιζε θα ήμουν δίπλα της.
Περνούσαν οι μήνες της εγκυμοσύνης κι έμεναν στο πατρικό του Παναγιώτη, με όλη την οικογένειά του, στο χωριό Λουτρά. Εκείνη ήθελε να φύγει με το σύζυγό της και αργότερα με το παιδί τους, κυρίως εξαιτίας της συμπεριφοράς του πατέρα του δολοφόνου. Ηταν βίαιος ως προς τη σύζυγό του και ήθελε να είναι ο αρχηγός όλων. Ο Παναγιώτης τον είχε πολύ ψηλά. Η Ερατώ γέννησε στα 22 της την Ελευθερία-Αγάπη και λίγο μετά βρήκε εργασία σε παιδικό σταθμό. Εξακολουθούσε να λέει στον Παναγιώτη να φύγουν από εκεί και να βρουν ένα σπίτι στο κέντρο του νησιού, αλλά εκείνος δεν το δεχόταν. Οταν έφτασε ο καιρός να βαφτίσουν τη μικρή, η Ερατώ ζήτησε να γίνει το μυστήριο στο Λεωνίδιο όπου μέναμε εμείς. Ο Παναγιώτης δέχτηκε, αλλά ο πατέρας του όχι. Με τα πολλά έγινε το χατίρι της κόρης μου, δίχως να έρθει φυσικά ο πεθερός της. Τότε και οι δύο μου έλεγαν πως τα πράγματα δεν πάνε καλά μεταξύ τους και πως ήταν μαζί μόνο για τη βάφτιση του μωρού.
Οταν επέστρεψαν στη Μυτιλήνη, η Ερατώ άρχισε να ψάχνει σπίτι να μείνει με το μωρό. Δεν ήταν και πολύ εύκολο με το μισθό που είχε από τον παιδικό σταθμό. Τότε ήταν που τα προβλήματα με τον Παναγιώτη έγιναν πιο έντονα. Οταν είχα επισκεφτεί το νησί, το Φεβρουάριο του 2019, για τα γενέθλια της μικρής, είδα την πόρτα του μπάνιου σπασμένη από γροθιά. Ηταν κι εκείνος εκεί και του είπα: “Θέλω να πιστεύω πως δεν ακούμπησες την κόρη μου”. Μου απάντησε πως όχι, αλλά έλεγε ψέματα γιατί εκ των υστέρων έμαθα ότι την είχε χτυπήσει και σταμάτησε επειδή έκλαιγε το μωρό. Εφυγα και τον Απρίλιο του 2019 η Ερατώ βρήκε σπίτι και τότε επέστρεψα για να τη βοηθήσω με τη μετακόμιση. Εκείνος ήταν νευρικός και αδιάφορος. Μαζί με τον κολλητό της και αυτήκοο μάρτυρα της δολοφονίας, Γιώργο, κουβαλούσαν ό,τι μπορούσαν.
Παρ’ όλα αυτά, όταν χώρισαν η Ερατώ δεν φοβόταν τον Παναγιώτη, τον εμπιστευόταν. Τη ρωτούσα αν ήθελε να έρθει να μείνει μαζί με το μωρό στο Λεωνίδιο, αλλά εκείνη δεν ήθελε να το πάρει μακριά από τον πατέρα του. Το πρώτο βράδυ που μείναμε στο καινούριο σπίτι της κόρης μου, στην περιοχή Χρυσομαλλούσα, χτύπησε το τηλέφωνό της. Ηταν ο Παναγιώτης που της ζητούσε για μια τελευταία φορά να τα ξαναβρούν, αλλά εκείνη του είπε ότι το τέλος ήταν οριστικό.
Την επόμενη μέρα ήρθε ο ίδιος στο σπίτι και μου είπε: “Οφείλω να σε ενημερώσω σαν άντρας ότι χθες βράδυ ξανάκανα πρόταση στην κόρη σου να είμαστε μαζί και μου είπε όχι. Να ξέρεις πως από δω και πέρα, για να είμαι εντάξει απέναντί σου, με την Ερατώ θα έχουμε τις απολύτως τυπικές σχέσεις”. Του απάντησα να φροντίσουν να κάνουν ό,τι καλύτερο για τους ίδιους και για το παιδί τους προκειμένου να τους βλέπει ήρεμους. Από το νησί έφυγα στις 12 Μαΐου και επέστρεψα στις 23 για να δω το παιδί μου όπως το είδα.
Το βράδυ που ο σύζυγος της Ερατούς, έγινε ο δολοφόνος της
H Ερατώ βρισκόταν στο σπίτι με έναν φίλο της. Ο εν διαστάσει σύζυγός της την παρακολουθούσε. Τον έβλεπα κι εγώ τα βράδια που έμενα στην κόρη μου. Τη συγκεκριμένη νύχτα χτύπησε το κουδούνι και η Ερατώ άνοιξε. Δεν είχε κάτι να κρύψει. Στο σπίτι ο Παναγιώτης βρέθηκε με την πρόφαση ότι πήραν κατά λάθος στη μετακόμιση το σέικερ που είχε για τον καφέ του και ότι το χρειαζόταν το επόμενο πρωί. Με τον φίλο της κόρης μου, που καθόταν στο σαλόνι, δεν μίλησε. Πήρε το σέικερ κι έφυγε. Ο φίλος της Ερατούς έμεινε για μισή ώρα ακόμη, αλλά όλο αυτό το διάστημα έβλεπαν απέξω τον Παναγιώτη να παρακολουθεί το σπίτι. Στη συνέχεια φαίνεται πως έφυγε κι ο Παναγιώτης. Για λίγο όμως… Οταν έμεινε μόνη, με την κόρη της να κοιμάται στο διπλανό δωμάτιο, πήρε τηλέφωνο τον κολλητό της, Γιώργο, που βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη. Ξαφνικά ακούστηκε η εξώπορτα δυνατά και μετά κάποιος χτυπούσε την πόρτα. Ο Γιώργος τη συμβούλεψε να μην ανοίξει, εκείνη φοβήθηκε πως θα ανησυχούσαν οι κάτοικοι της πολυκατοικίας και το μωρό. Τελικά δεν του άνοιξε, αλλά εκείνος παραβίασε την μπαλκονόπορτα και μπήκε μέσα στο σπίτι κρατώντας την καραμπίνα που είχε πάει να πάρει από το σπίτι του στα Λουτρά. Τη ρώτησε με ποιον μιλούσε και της ζήτησε να βάλει σε ανοιχτή ακρόαση τον κολλητό της φίλο. Η Ερατώ αναρωτήθηκε γιατί είχε το όπλο μαζί του και τότε εκείνος άρχισε να τη χτυπάει. Ο Γιώργος από την άλλη άκρη της γραμμής φώναξε ότι θα καλέσει την Αστυνομία και τον πατέρα της. “Αν κλείσεις το τηλέφωνο θα της τη φυτέψω” ήταν τα λόγια του δολοφόνου. Ο Γιώργος φοβήθηκε και δεν έκλεισε το τηλέφωνο. Εκείνος συνέχισε να τη χτυπάει, αλλά η Ερατώ δεν φώναζε γιατί κοιμόταν το μωρό. Ούτε εκείνος φώναζε, μέχρι που της ζήτησε να ξαπλώσει στο κρεβάτι. Στη συνέχεια ο Γιώργος άκουσε τον πυροβολισμό. Ζήτησε από τον Παναγιώτη να του πει πώς είναι η Ερατώ και να του τη δώσει να μιλήσει μαζί της, αλλά εκείνος με ένα “όλα καλά” το έκλεισε. Το ίδιο έκανε και στο επόμενο τηλεφώνημα του Γιώργου που αναζητούσε την Ερατώ, μέχρι που ο Παναγιώτης απενεργοποίησε το τηλέφωνο. Στη συνέχεια η Αστυνομία τον συνέλαβε στο σπίτι του.
Έκτοτε αντίκρισα μια φορά τον δολοφόνο του παιδιού μου, στο δικαστήριο. Εκείνος είχε σκυμμένο το κεφάλι κι εγώ τον ρωτούσα “για ποιον λόγο;”. Του ζητούσα να με κοιτάξει. Φυσικά δεν το έκανε. Στο τέλος της απολογίας τον ρώτησε ο εισαγγελέας για ποιον λόγο προέβη σε αυτό το έγκλημα εφόσον η Ερατώ ήταν τυπική και δεν δημιουργούσε προβλήματα μετά τον χωρισμό τους. Εκείνος απάντησε με ένα “δεν ξέρω”. Εκεί φώναξα αγανακτισμένη: Για ένα “δεν ξέρω” δεν έχω το παιδί μου; Αυτό θα τον ρωτούσα και τώρα αν τον είχα μπροστά μου. Γιατί δεν είναι εδώ η Ερατώ; Γιατί η κόρη της δεν έχει τη μητέρα της; Γιατί ο πατέρας της δεν έχει την κόρη του; Γιατί ο αδερφός της την αδερφή του; Για ποιον λόγο;.
Η ζωή με την τετράχρονη Ελευθερία – Αγάπη
Τώρα ζούμε στην Αθήνα με τον πρώην σύζυγό μου, με τον οποίο έχουμε την επιμέλεια της μικρής. Τα πράγματα είναι δύσκολα. Ζητάει καθημερινά τη μητέρα της. Ζητάει απαντήσεις. Γνωρίζει ότι πέθανε και ότι ο πατέρας της είναι κάπου κλεισμένος γιατί έκανε κάτι πολύ κακό, αλλά είναι πολύ μικρή για να μάθει την αιτία. Δεν αντιλαμβάνεται την έννοια του θανάτου. Ξέρει ότι κάποιος έκανε κακό στη μαμά της. Οταν μεγαλώσει, θα μάθει την αλήθεια. Επισκέπτεται φυσικά παιδοψυχολόγο και ακολουθούμε κατά γράμμα τις συμβουλές της. Πρέπει να θωρακιστεί όσο περισσότερο γίνεται για να αντιμετωπίσει την κατάσταση μεγαλώνοντας. Η στιγμή της αλήθειας με τρομάζει. Οσο και να ξέρω ότι αυτό είναι το σωστό και ότι θα γίνει κάποια στιγμή, δεν θέλω να είμαι εγώ αυτή που θα της πει τι συνέβη. Η παιδοψυχίατρος στο νησί μας είχε πει ότι το πολύ μέχρι τα επτά της χρόνια θα τα έχει μάθει όλα. Με την ψυχολόγο εδώ στην Αθήνα δεν το έχουμε συζητήσει. Η μικρή δεν της έχει ανοιχτεί ακόμη για τη μητέρα της. Τα λέει μόνο σε εμάς. Τον πατέρα της δεν τον αναφέρει καθόλου. Μου ζητάει κάθε βράδυ να της λέω ιστορίες για τη μητέρα της. Πώς ήταν η ίδια μωρό. Πώς ήταν απέναντί της. Πώς περνούσαν.
Οι μνήμες που ξύπνησαν με τη γυναικοκτονία της Καρολάιν
Η πρώτη μου σκέψη ήταν ότι ακόμη ένα κορίτσι, μια νέα μητέρα, θα βρεθεί κάτω από τα μάρμαρα. Ενα παιδάκι θα μεγαλώσει δίχως να γνωρίσει τη μαμά του. Αν συναντούσα τη μητέρα της Καρολάιν, θα την κοιτούσα στα μάτια, θα την έπαιρνα αγκαλιά και θα της ψιθύριζα: “Ξέρω πώς νιώθεις”. Οταν χάνει κάποιος το παιδί του δεν μπορείς να του πεις “κουράγιο”. Και μόνο που μεγαλώνει την εγγονή της θα πονάει, είναι τρομερά δύσκολο. Μεγαλώνεις το παιδί του παιδιού σου αλλά δεν έχεις το παιδί σου. Σκέφτεσαι ότι θα έπρεπε να είναι με τη μητέρα του και όχι με τη γιαγιά του. Οι χαρές που σου δίνει, τα χαμόγελα, οι καινούριες λέξεις που λέει, οι νέοι φίλοι, όσα μαθαίνει να κάνει, όλα αυτά έπρεπε να τα βλέπει και να τα νιώθει η μητέρα του και απλά η γιαγιά να νιώθει υπερήφανη με τις περιγραφές της. Στο πρόσωπο του δράστη στα Γλυκά Νερά αναγνωρίζω πολλά κοινά στοιχεία. Την προμελέτη, το ότι οι θύτες χρησιμοποίησαν τα παιδιά τους ως ασπίδα. Καταδίκασαν δύο μητέρες να είναι κάτω από τα μάρμαρα κι εμάς να υποφέρουμε μια ζωή.
Η κουλτούρα που πρέπει ν’ αλλάξει
Έχουν χαθεί πολλές γυναικείες ψυχές από το χέρι συντρόφου, ακόμη και πατέρα. Εμείς οι μητέρες πρέπει να μεγαλώνουμε σωστά τα αγόρια μας. Οχι σαν να είναι κάτι ιδιαίτερο. Ο άντρας είναι ίσος με τη γυναίκα. Δεν είναι ανώτερός της. Δεν είναι αυτός που πρέπει να μιλάει και να εισακούγεται. Αυτό θα πρέπει να αλλάξει ριζικά. Οχι να κοπεί απλά από τη ρίζα, αλλά να καεί. Δυστυχώς υπάρχουν ακόμη πολλές οικογένειες που μεγαλώνουν τα παιδιά τους έτσι. Θα πρέπει να έχουμε ως γνώμονα μεγαλώντάς τα ότι κανείς δεν είναι κτήμα μας. Ούτε τα ίδια μας τα παιδιά.
Η δικαιοσύνη πρέπει να είναι αμείλικτη
Τα ισόβια πρέπει να γίνουν επιτέλους ισόβια. Μόνο τότε θα σταματήσει να γεννιέται κάθε μέρα ένας δολοφόνος, κάθε λίγο να θρηνεί την κόρη της μια μάνα, να χάνει τη ζωή της μια γυναίκα. Οταν θα ξέρει ο άντρας ότι δεν θα ξαναβγεί από τα κάγκελα. Μία φορά φονιάς, για πάντα φονιάς. Οταν βγάζουν τους νόμους για το καλό όλων, εκείνη τη στιγμή ας έχουν ως γνώμονα τα παιδιά τους, τις κόρες τους, τα εγγόνια τους. Δεν εύχομαι σε κανέναν να έρθει στη δική μας θέση, αλλά ας το έχουν στο μυαλό τους. Θα έβγαζαν σε δέκα χρόνια από τη φυλακή το δολοφόνο του παιδιού τους; Για ποιον λόγο; Εμείς ακούμε τη λέξη “ισόβια” και νιώθουμε απειροελάχιστη ανακούφιση. Οχι, το παιδί μου δεν θα το γυρίσει κανείς πίσω, αλλά για την ψυχή της θα ήταν μια δικαίωση. Εκανε το κακό; Να σταματήσει εκεί. Για ποιον λόγο δίνουν στους δολοφόνους την ευκαιρία για έφεση; Ειδικά όταν είναι κάτι προμελετημένο και σε ήρεμη ψυχική κατάσταση; Ο Παναγιώτης κρίθηκε ένοχος για δολοφονία εκ προθέσεως σε ήρεμη ψυχική κατάσταση και καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη. Επίσης καταδικάστηκε σε 3 έτη για παράνομη οπλοκατοχή και οπλοχρησία. Δεν θέλω να είναι έξω από τη φυλακή σε λίγα χρόνια. Αυτό ζητάω.
