Θα περίμενε κανείς λίγο πριν από την Ημέρα Των Ερωτευμένων, να διαβάζει μόνο θέματα που μιλούν για μεγάλους έρωτες και ιστορίες για ζευγάρια γεμάτες περιπέτεια, που είχαν ευτυχή κατάληξη για όλους ή να ασχολείται με εκδηλώσεις και events που επικεντρώνονται σε ροζ καρδούλες και συννεφάκια. Το έργο «Δια μίαν ανάμνησιν», όμως, το οποίο ανεβαίνει στο Θέατρο Μπέλλος (για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων) προσεγγίζει την αγάπη και τον γάμο από ένα διαφορετικό σημείο, αυτό του συνοικεσίου.
Πρόκειται για μία devised/documentary παράσταση, η οποία πραγματεύεται το προξενιό, τον γάμο και την πυρηνική οικογένεια στο χώρο των Βαλκανίων, ενώ το κείμενό της έχει διαμορφωθεί με βάση συνεντεύξεις ανθρώπων που έχουν βιώσει το προξενιό είτε προσωπικά είτε ως παιδιά αντίστοιχων γάμων είτε ως προξενητές/προξενήτρες είτε ως μέλη μιας κοινωνίας στην οποία ο γάμος από προξενιό ήταν η συνήθης μέθοδος.
Με καταγωγή από τη Βυτίνα της Αρκαδίας, ο Παναγιώτης Λιαρόπουλος, σκηνοθέτης και εμπνευστής του project, συνέλαβε την ιδέα στη διάρκεια της πρώτης καραντίνας -που την πέρασε στο χωριό του- έπειτα από μία συζήτηση με τη μητέρα του, αλλά και μέσα από ανησυχίες του ίδιου και των φίλων του γύρω από τον έρωτα, τον γάμο και την επιρροή της κοινωνίας στις ανθρώπινες, διαπροσωπικές σχέσεις.
Εμείς μιλήσαμε μαζί του τόσο για το έργο του και την αφορμή πίσω από αυτό, όσο και για τον λόγο που ένα νέο παιδί, μεγαλωμένο μακριά από την κουλτούρα του προξενιού αποφασίζει να ασχοληθεί με αυτό και να το κάνει και παράσταση.
Μίλησέ μας για το πρώτο σου έργο. Τι θα δει κάποιος στο «Δια μίαν ανάμνηση»;
Το «Δια μίαν ανάμνησιν» είναι ένα πρότζεκτ που δουλεύω εδώ και δύο χρόνια. Είναι το πρώτο μου «παιδί» όπως λέω.
Στην παράσταση ο θεατής θα ακούσει πραγματικές ιστορίες ανθρώπων που μοιράστηκαν μαζί μου. Τις μνήμες, ένα κομμάτι της ψυχής και της ζωής τους. Θα δει επί σκηνής έξι ηθοποιούς, από διαφορετικές χώρες των Βαλκανίων, και ένα μουσικό να ζωντανεύουν με σεβασμό και φροντίδα τις αναμνήσεις όλων αυτών των ανθρώπων. Οι τέσσερις διαφορετικές γλώσσες και η πρωτότυπη μουσική πλάθουν και ανασυνθέτουν ένα παζλ μνήμης μέσα σε έναν κόσμο άχρονο που περνάει από όλες τις όψεις του συναισθηματικού φάσματος: συγκίνηση, χαρά, λύπη, χιούμορ, ενθουσιασμό, θλίψη απώλεια, έρωτα, θάνατο.
Πώς ένας νέος άνθρωπος, πολύ μακριά από την εποχή των συνοικεσίων εμπνεύσθηκε ένα τέτοιο έργο;
Η ιδέα για την παράσταση γεννήθηκε κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Είχα απομονωθεί στο χωριό μου και ένα απόγευμα άκουσα τη μητέρα μου να συζητάει με την αδερφή μου για μια γυναίκα που μόλις είχε φύγει από τη ζωή, η οποία είχε παντρευτεί με προξενιό και είχε περάσει δύσκολα στον γάμο της. Με αφορμή αυτή τη συζήτηση άρχισα να προβληματίζομαι και να ερευνώ το έθιμο του προξενιού. Κατά τη διάρκεια της ερευνάς μου συνειδητοποίησα ότι η διαδικασία του προξενιού δεν είναι τόσο μακρινή από την εποχή μας. Βιώματα των παιδικών μου χρόνων, εικόνες και ακούσματα με έκαναν να καταλάβω πόσο οικεία μου ήταν τελικά αυτή η συνθήκη.
Τι θα ήθελες ή τι ελπίζεις να αποκομίσει όποιος παρακολουθήσει την παράσταση;
Το προξενιό δεν είναι το θέμα, αλλά η αφορμή. Στόχος μου μέσα από τη σύνθεση όλων αυτών των ιστοριών είναι να γεννηθεί το άνθος του προβληματισμού για τις ερωτικές- διαπροσωπικές σχέσεις του γάμου και του έρωτα. Το προξενιό ήταν, και σε ορισμένα μέρη ακόμα είναι, ένα πολύ συχνό και διαδεδομένο έθιμο γνωριμίας ανθρώπων. Αυτοί οι άνθρωποι είναι οι παππούδες, οι θείοι και οι γονείς μας. Άρα το έθιμο αυτό εν τέλει δεν είναι και τόσο μακρινό και το αποτύπωμά του ως τρόπος σύνδεσης των συντρόφων έχει εγγράψει μέσα μας. Τι μας έχει αφήσει άραγε; Ερωτευόμαστε με όρους και όρια που οι γύρω μας μας έμαθαν να θέτουμε; Αγαπάμε αληθινά; Θα επενδύαμε ως γενιά σε έναν γάμο για μια ζωή; Με αυτές τις ερωτήσεις και αυτές τις σκέψεις θα ήθελα να φύγει κάθε θεατής από την παράσταση.
Το έργο παρουσιάζει ιστορίες από ελληνικά χωριά και διάφορα μέρη των Βαλκανίων. Υπάρχει κάποια ιστορία από αυτές που κατέγραψες, την οποία να θυμάσαι πιο έντονα και γιατί;
Κατά τη διάρκεια αυτών των δύο χρόνων είχα την τύχη να μου μιλήσουν πολλοί άνθρωποι. Κάθε μία από αυτές τις ιστορίες με άγγιζε προσωπικά και συνδέθηκα μαζί τους. Μου ήταν πολύ δύσκολο να επιλέξω ποιες από αυτές θα ακουστούν στην παράσταση, αλλά αυτή που θυμάμαι πιο έντονα είναι ενός κυρίου που μου αφηγήθηκε το εξής: ζήτησε από τη μητέρα του να του βρει μια νύφη για να παντρευτεί, να του κάνει δηλαδή προξενιό. Του βρήκε λοιπόν μια κοπέλα κοντά στην ηλικία του, που ο ίδιος καλά καλά δεν την ήξερε και ας ήταν από το ίδιο χωριό. «Έκλεισε», όπως έλεγαν το προξενιό και παντρεύτηκαν. Στην πορεία του γάμου τους ερωτεύτηκαν πολύ ο ένας τον άλλον, έκαναν παιδιά και έζησαν μια καλή ζωή. Αυτό που με συγκίνησε στην ιστορία αυτή είναι ο τρόπος που μου περιέγραψε το πώς έφυγε η γυναίκα του από τη ζωή και η μοναξιά που νιώθει χωρίς αυτήν. Η τελευταία της λέξη ήταν το όνομά του. Όπως μου είπε και ο ίδιος: «το όνομά μου φώναξε».
Ιδιαίτερο ρόλο στην πλοκή παίζουν τα σκηνικά και τα κοστούμια της παράστασης. Κατά πόσο αντανακλούν την πραγματικότητα εκείνης της εποχής;
Αυτό που προσπαθήσαμε να αποτυπώσουμε σκηνογραφικά με τον Alex Piechowiak, είναι η παράδοση, το τώρα και το τότε, η σύνδεση των γενεών, πώς τσαλακώνεται, ξεδιπλώνεται και μπερδεύεται η μνήμη. Το τραπέζι, – κεντρικό σημείο του σκηνικού- ως χώρος ενός συμβάντος που είναι η εστία των ιστοριών αυτών. Αντικείμενα που αφηγούνται χωρίς να ακούγονται. Ο απόηχος της συνάντησης, της σύγκρουσης και της γνωριμίας, αφημένος στον χρόνο και όλα αυτά που φτάνουν στο σήμερα. Τα κοστούμια της παράστασης τα εμπνευστήκαμε από κοινού με την Αρχοντούλα Τσατσουλάκη. Η ίδια λέει «η έμπνευση μου για τα κοστούμια προσεγγίζει την ελληνική παραδοσιακή φορεσιά και σχετίζεται άμεσα με την ιστορία, τα ήθη και τα έθιμα, από το χθες στο σήμερα».
Με τον θεσμό του συνοικεσίου να έχει φθίνει, κατά τη γνώμη σου, κατά πόσο οι σχέσεις που κάνουμε σήμερα είναι πιο ελεύθερες από κοινωνικές νόρμες και πρέπει;
Δεν ξέρω. Δεν μπορώ να απαντήσω. Πιστεύω για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα πρέπει να παρακολουθήσετε την παράσταση. Θεωρώ ότι ο καθένας με βάση τα προσωπικά του βιώματα θα καταλήξει σε διαφορετικά συμπεράσματα.
Θεωρείς πως τα social media κατέχουν σήμερα τον ρόλο των τότε προξενητών;
Φυσικά. Είναι άπειρες οι online εφαρμογές που έχουν αναλάβει αυτόν ακριβώς τον ρόλο. Βέβαια, όπως είναι λογικό, αυτό συμβαίνει σε άλλη βάση και με άλλα ζητούμενα. Τα social media είναι, σαν να λέμε, η εξέλιξη του προξενιού, ο τρόπος που αναδιαμορφώθηκε, αναπλάστηκε και υφίσταται σήμερα.
Έπειτα από την έρευνά σου και το έργο σου ποια είναι η άποψή σου για τα συνοικέσια;
Η άποψη μου για τα προξενιά είναι η ίδια με την άποψη μου για τις ανθρώπινες σχέσεις. Κάθε μια είναι μοναδική, δεν συγκρίνεται, δεν επαναλαμβάνεται και η αλήθεια της είναι ορατή μόνο στους δύο συμμέτοχους της σχέσης.
Η παράσταση υλοποιείται στο πλαίσιο του “ECHO III – For Memory’s Sake”, ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα του μη κυβερνητικού οργανισμού “Inter Alia”. Τι ακριβώς είναι αυτό το πρόγραμμα;
Η Inter Alia είναι ένας μη-κερδοσκοπικός οργανισμός, με ενεργό δράση στα πεδία της εκπαίδευσης, της έρευνας, της εργασίας και του πολιτισμού. Μέσω του τομέα του πολιτισμού, η Inter Alia προσπαθεί να διαμορφώνει χώρους που στηρίζονται στη συμπερίληψη και δημιουργούνται μέσα στην κοινότητα με στόχο την πολιτιστική αλληλεπίδραση σε τοπικό και διακρατικό επίπεδο.
Μέσω του προγράμματος ECHO III – For Memory’s Sake, η Inter Alia προσπαθεί να φέρει κοντά καλλιτέχνες που εργάζονται στους τομείς του θεάτρου, της μουσικής, των εικαστικών τεχνών και της λογοτεχνίας προκειμένου να εξερευνήσουν την παράδοση και τον πολιτισμό μέσα από τα θέματα του γάμου, των συνοικεσίων και των πυρηνικών οικογενειών στα Βαλκάνια. Συγκεκριμένα, στόχος του είναι να διερευνηθούν οι έμφυλοι ρόλοι και πρότυπα μέσα από την ιστορία και πώς όλα τα παραπάνω επηρεάζουν τους νέους και τους καλλιτέχνες που ζουν στην Ευρώπη.
Το έργο θα παρουσιαστεί σε διάφορες γλώσσες και με μέσα βοήθειας για άτομα με δυσκολίες στην όραση και την ακοή. Εξήγησέ μας αυτή σου την απόφαση. Πόσο εύκολο είναι μια παράσταση να είναι όντως συμπεριληπτική;
Η ιδέα για τη συνεργασία με την ATLAS E.P ήταν της Inter Alia και συγκεκριμένα της Β. Κρικώνη (project manager Inter Alia) και του Ν. Πασαμήτρου (ιδρυτικό μέλος της Inter Alia). Όλοι οι υπόλοιποι συντελεστές αγκαλιάσαμε την ιδέα με ενθουσιασμό. Δεν είναι συχνό φαινόμενο, δυστυχώς, να υπάρχουν σε παραστάσεις υπέρτιτλοι για κ/κωφούς ή ακουστική περιγραφή για τυφλούς και θεωρώ ότι αυτό οφείλεται κυρίως στην έλλειψη οικονομικών πόρων στις περισσότερες παραγωγές και στην έλλειψη κατάλληλων υποδομών στα περισσότερα θέατρα της Αθήνας. Δεν πιστεύω στην έλλειψη επιθυμίας συμπερίληψης όλων των ανθρώπων στο ταξίδι της εκάστοτε παράστασης.
Ταυτότητα παράστασης:
- Σύλληψη – Σκηνοθεσία: Παναγιώτης Λιαρόπουλος
- Δραματουργία – Επεξεργασία Κειμένων: Ζωή Δαβουρλή | Νεφέλη Μαϊστράλη
- Κείμενα: Ζωή Δαβουρλή Νεφέλη Μαϊστράλη | Παναγιώτης Λιαρόπουλος
- Σκηνικά: Alexandros Piechowiak
- Σχεδίαση Κοστουμιών: Αρχοντούλα Τσατουλάκη
- Βοηθός Σκηνοθέτη: Narod Shahinian
- Φωτογράφος: Παναγιώτης Διαπούλης
Παίζουν:
- Delyan Iliev
- Aulona Lupa
- Πέννυ Μπουκουβάλα
- Βασίλης Τρυφουλτσάνης
- Mara Carutasu
- Σταύρια Νικολάου
Πληροφορίες παράστασης:
Μέχρι τις 16 Φεβρουαρίου στο Θέατρο Μπέλλος
Ώρα έναρξης: 19:00 και 21:00
Εισιτήρια εδώ και στα ταμεία του θεάτρου.
Οι παραστάσεις θα έχουν υπέρτιτλους για κωφούς και βαρήκοους. Οι δύο παραστάσεις της 14ης Φεβρουαρίου 2023 θα συνοδεύονται από ακουστική περιγραφή.
Θέατρο Μπέλλος
Κέκροπος 1, Αθήνα
τηλ. 210 32 29 889.
