Ο έρωτας είναι ένα από τα ωραιότερα συναισθήματα του ανθρώπου που οδηγεί σε μεγάλες υπερβάσεις, ωστόσο η σεξουαλική έλξη και η σεξουαλική πράξη έγιναν εργαλεία επιβολής, βίας, εκβιασμού, εκμετάλλευσης και δυστυχίας σε όλες τις εποχές και σε όλα τα σημεία του πλανήτη. Οι δύο όψεις της ανθρώπινης φύσης. Στον 20ό και τον 21ο αιώνα το «ιδιωτικό» γίνεται δημόσιο. Τα ανθρώπινα δικαιώματα γίνονται κυρίαρχο στοιχείο των εξελιγμένων δημοκρατιών. Το θεσμικό πλαίσιο εξελίσσεται έτσι ώστε να προστατεύσει θύματα σεξουαλικής βίας και παρενόχλησης και να τιμωρήσει τους θύτες.
Η αντιμετώπιση του ζητήματος της σεξουαλικής παρενόχλησης και βίας είναι εξαιρετικά σύνθετη και απαιτεί τη συνεργασία του ατόμου, της κοινωνίας και των φορέων της και της Πολιτείας και των θεσμών της.
Το 2002, ως επίτροπος της Ε.Ε., έχοντας στο χαρτοφυλάκιό μου και το θέμα των διακρίσεων, έζησα μία από τις μεγαλύτερες ικανοποιήσεις στην πολιτική μου ζωή. Το σχέδιο Οδηγίας για τη σεξουαλική παρενόχληση και βία που πρότεινα και κατέθεσα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ψηφίστηκε με ομοφωνία. Υπήρχε πλέον ένα θεσμικό πλαίσιο για όλη την Ευρώπη. Μετά από δύο χρόνια συνεργασίας με νομικούς από όλες τις χώρες, με κοινωνιολόγους με πανεπιστήμια, με γυναικείες οργανώσεις, με οικονομικά επιμελητήρια (!), με συνδικάτα και ενώσεις επιχειρηματιών παρουσιάσαμε με επιστημονικά και στατιστικά δεδομένα την πραγματικότητα σε όλες τις χώρες της Ευρώπης.
Το 40%-50% των γυναικών και το 10% των ανδρών δήλωσαν ότι είχαν υποστεί μια φορά σεξουαλική παρενόχληση με επιπτώσεις στη ζωή τους. Οι νομικοί είχαν δουλέψει και πάνω στα σενάρια κατάχρησης του θεσμικού εργαλείου. Εγινε και επ’ αυτού διεξήχθη μεγάλη και διεξοδική συζήτηση μεταξύ νομικών και πολιτικών. Η νέα Οδηγία επιβεβαίωνε επιτέλους ότι τόσο η παρενόχληση με βάση το φύλο όσο και η σεξουαλική παρενόχληση και βία αποτελούν διακρίσεις και καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και παρείχε για πρώτη φορά έναν ορισμό της σεξουαλικής παρενόχλησης, ο οποίος ισχύει από τότε σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Η νέα Οδηγία περιελάμβανε διατάξεις εφαρμογής, αποζημίωσης χωρίς ανώτατο όριο, κυρώσεις και την ανάγκη δημιουργίας θεσμών υποδοχής των θυμάτων. Το σημαντικότερο επίτευγμα όμως είναι ότι πετύχαμε την «αναστροφή του βάρους αποδείξεως», δηλαδή ότι δεν υποχρεούται το θύμα να αποδείξει ότι υπήρξε παρενόχληση – τουναντίον, ο δράστης υποχρεούται να αποδείξει ότι δεν υπήρξε. Ετσι, μια γυναίκα ή ένας άνδρας μπορούσε πλέον να αποτανθεί πολύ πιο εύκολα στις Αρχές. Η Οδηγία αυτή έγινε νόμος σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και ενσωματώθηκε στην ελληνική νομοθεσία το 2006.
Από τότε υπήρξαν σημαντικές προς το καλύτερο βελτιώσεις, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει έλλειμμα πληροφόρησης σχετικά με το ότι τα θύματα, που είναι κυρίως γυναίκες, έχουν τη δυνατότητα νομικής προσφυγής.
Στην Ελλάδα το χαλί των κρυμμένων εγκλημάτων το σήκωσε μια Ελληνίδα αθλήτρια. Για κάθε γυναίκα και άντρα – κορίτσι και αγόρι που υφίστανται σεξουαλική βία ή παρενόχληση, υπάρχει μια Μπεκατώρου που άνοιξε το δρόμο και απέναντι σε κάθε εργοδότη που κάνει κατάχρηση της εξουσίας του υπάρχει μια Κάτια Δανδουλάκη. Για όλους υπάρχει μια Πολιτεία με θεσμικά εργαλεία και την πολιτική βούληση που φαίνεται ομόφωνη πλέον για την αντιμετώπιση του θέματος. Αλλαγή εποχής – γενναίες φωνές – θετικά παραδείγματα – πολιτική εγρήγορση απέναντι σε ένα διαχρονικό βαθιά θαμμένο πρόβλημα.
Η Αννα Διαμαντοπούλου είναι πρόεδρος του Δικτύου για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη, πρ. επίτροπος Ε.Ε., πρ. υπουργός.
Το κείμενο δημοσιεύεται στο τεύχος Μαρτίου του Marie Claire που κυκλοφορεί
