Εκείνες τις μέρες είχα στο μυαλό μου ένα άλλο ρεπορτάζ. Ηταν 25η Νοεμβρίου, Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας Κατά των Γυναικών και έγραφα ξανά για μία από τις πιο δύσκολες ιστορίες που χρειάστηκε ποτέ να δημοσιεύσουμε: την ιστoρία της Ελένης Τοπαλούδη. Kάποιες από εμάς εδώ είχαμε συντονιστεί να παρακολουθήσουμε στο YouTube τη συζήτηση της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση με θέμα την πατριαρχία, το σεξισμό και την έμφυλη βία στην ελληνική κοινωνία. Και τότε συνέβη. Εκεί, στα σχόλια με τα οποία συμμετείχε το κοινό, ακούγοντας τις οκτώ ομιλήτριες, η Σοφία Μπεκατώρου, η χρυσή Ολυμπιονίκης μας στην ιστιοπλοΐα και πρώτη Ελληνίδα σημαιοφόρος σε Ολυμπιακούς Αγώνες, είχε αφήσει αυτές τις δύο φράσεις που θα τα άλλαζαν όλα: «Εχοντας βιώσει προσωπικά σεξουαλική αποπλάνηση από παράγοντα στον αθλητισμό και σιώπησα μέχρι προσφάτως, κατανοώ πόσες διαφορετικές συνέπειες θα είχαν τα άτομα αν είχα μιλήσει και πόσο λιγότερα ενοχικά συναισθήματα θα είχα βιώσει. Σήμερα, πολλά χρόνια μετά, κατάφερα να καταγγείλω το γεγονός στον εισαγγελέα με στόχο να προστατέψω όσο γίνεται άλλες αθλήτριες». Γνωρίζοντας ότι καλύπτουμε εκτενώς θέματα γυναικείας ενδυνάμωσης, η επιστημονική συνεργάτιδα της Ελληνικής Ενωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, που συμετείχε στην επιμέλεια της συζήτησης, ανέφερε την ίδια μέρα στο Marie Claire αυτή την ανάρτηση που ενδεχομένως διαφορετικά να περνούσε απαρατήρητη ανάμεσα στα εκατοντάδες σχόλια γυναικών. Αν και όπως αποδείχθηκε, η Σοφία Μπεκατώρου ήταν από καιρό αποφασισμένη να λύσει τη σιωπή της, όχι για να γίνει viral – έχει ήδη μιλήσει στον εισαγγελέα.
Λίγες ημέρες αργότερα την καλώ στο τηλέφωνο, τη συγχαίρω για την αποφασή της να μοιραστεί αυτό που βάραινε την ψυχή της τα τελευταία 22 χρόνια και της ζητώ να συναντηθούμε για τη συνέντευξη. Η Σοφία, ευγενική και δείχνοντας να έχει απόλυτη συναίσθηση του τι πρόκειται να ακολουθήσει, απαντά θετικά και δείχνει έτοιμη να μιλήσει. Ετοιμη να γράψει Ιστορία. Λίγες μέρες μετά τη συναντώ στο Ολυμπιακό Στάδιο. Το ραντεβού μας ήταν για τις 15.00, όμως τελειώνοντας νωρίτερα από τις υποχρεώσεις της, με καλεί και σπεύδω να τη συναντήσω. Ετσι έχουμε την ευκαιρία να συζητήσουμε για περίπου δύο ώρες πριν από τη συνέντευξη. Το χαμόγελο και η ευγένειά της είναι μόνο δύο από τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη σπουδαία αθλήτρια. Μια γυναίκα που έκανε τη χώρα μας υπερήφανη ουκ ολίγες φορές. Αμέσως καταλαβαίνω πως η εξομολόγησή της θα ταράξει το πανελλήνιο. Θα σταθεί όμως και η αφορμή να ανοίξουν πολλά στόματα ακόμη. Το συνεργείο φτάνει και η συνέντευξη ξεκινά. Η Σοφία μιλά πρώτη φορά δημόσια για τη σεξουαλική κακοποίηση και ουσιαστικά για το βιασμό που υπέστη από παράγοντα της Eλληνικής Iστιοπλοϊκής Oμοσπονδίας, αφού πρώτα έχει καταθέσει στον εισαγγελέα κατονομάζοντάς τον.
Eίναι η πρώτη σοβαρή καταγγελία σεξουαλικής παρενόχλησης στην Ελλάδα, τρία ολόκληρα χρόνια μετά τις αποκαλύψεις για τον Χάρβεϊ Γουάινστιν και το παγκόσμιο κίνημα #metoo. Η βιντεσκοπημένη μας συνέντευξη δημοσιεύεται στο marieclaire.gr στις 22 Δεκεμβρίου του 2020.
Kάποια Μέσα αναπαράγουν τη συγκλονιστική εξομολόγηση, αλλά από την Ομοσπονδία Ιστιοπλοΐας δεν έχουμε για καιρό καμία αντίδραση.
Ωστόσο, τρεις εβδομάδες μετά, αποδεικνύεται ότι η απόφαση της Σοφίας να μιλήσει δεν πέρασε στα ψιλά: το υφυπουργείο Αθλητισμού, με αφορμή τη συνέντευξή της στο Marie Claire, την καλεί να μιλήσει στη διαδικτυακή ημερίδα με θέμα «Start to Talk/Σπάσε τη Σιωπή – Μίλησε, Μην Ανέχεσαι», που διοργάνωσε στο πλαίσιο του προγράμματος του Συμβουλίου της Ευρώπης για την «Προστασία των Παιδιών στον Αθλητισμό».
Η Σοφία προχωρά σε μία ακόμη αφοπλιστική περιγραφή, με λεπτομέρειες που καθηλώνουν: «Του είπα “όχι”, του επανέλαβα ότι δεν θέλω να προχωρήσω κι εκείνος με ψεύτικα γλυκόλογα έλεγε ότι δεν είναι τίποτα, κάνοντας χιούμορ. Ελεγε ότι θα σταματήσει αν δεν το θέλω, όμως δεν σταμάτησε ό,τι και αν του έλεγα. Κλαμένη και ντροπιασμένη, έφυγα από το δωμάτιο όταν αυτός ολοκλήρωσε και σηκώθηκε από πάνω μου. Γύρισα στο δωμάτιό μου, όπου η συναθλήτριά μου κοιμόταν ανυποψίαστη. Εκανα μπάνιο, ένιωθα βρώμικη, εξαντλημένη, ταπεινωμένη και ανίκανη να υπερασπιστώ τα δικαιώματά μου. Ενώ είχαμε μόλις αποκτήσει το δικαίωμα στο όνειρο με την Αιμιλία (σ.σ.: Τσουλφά), αν εγώ μιλούσα για ό,τι μου συνέβη, μπορεί αυτό να κατέρρεε».
Το θέμα παίρνει μεγάλες διαστάσεις κι ενώ η αθλητική κοινωνία της Ελλάδας εξακολουθεί να νιώθει τους κραδασμούς των αποκαλύψεών της, η Ελληνική Ιστιοπλοϊκή Ομοσπονδία εκδίδει την ντροπιαστική πρώτη ανακοίνωση πέντε γραμμών αφήνοντας εξωφρενικές αιχμές για τις προθέσεις της Μπεκατώρου («… εφόσον πήρε την πρωτοβουλία έστω και μετά τόσα χρόνια») και την παροτρύνει να γίνει πιο… συγκεκριμένη!
Επικοινωνώ ξανά με τη Σοφία, ενώ κανείς δεν έχει επικοινωνήσει από την ομοσπονδία μαζί της.
«Το συναίσθημα είναι περίεργο. Δεν μπορώ να πω ότι νιώθω αγαλλίαση γιατί έχω αναγκαστεί να ζω και να ξαναζώ το ίδιο γεγονός, να θυμάμαι λεπτομέρειες τις οποίες ήθελα να ξεχάσω, ωστόσο το κάνω προκειμένου να βοηθήσω άλλους ανθρώπους και να δώσω το θάρρος στις γυναίκες να μιλήσουν και επίσης να μπορέσω να εκπαιδεύσω και τα παιδιά μου, γιατί κι αυτά μπορεί να βρεθούν σε μια αντίστοιχη περίπτωση και θα ήθελα να ξέρουν πώς πρέπει να συμπεριφερθούν και τι επιλογές έχουν. Αυτό είναι από τα πιο δυνατά κίνητρα. Το μοιράστηκα με τα παιδιά μου προτού ακόμη πάρει τόσο μεγάλη έκταση. Προσπάθησα να τους εξηγήσω τι έχει συμβεί – αν και είναι μικρά, 12 και 9 ετών. Τους το συζήτησα αμέσως μετά τη συνέντευξή μας για το Marie Claire, γιατί ήθελα να τους προετοιμάσω σε περίπτωση που το έβλεπαν ώστε να γνωρίζουν τι έχει συμβεί και να νιώθουν εντάξει με αυτό και να ξέρουν γιατί μίλησα».
Ακόμη συζητάμε για μια σημαντική της επιθυμία: «Νομίζω ότι έχουμε όλοι χρέος να αξιολογούμε τους παράγοντες που βρίσκονται σε θέσεις ευθύνης. Πρέπει λίγο διαφορετικά να αξιολογούμε τους ανθρώπους που στηρίζουν το αθλητικό κίνημα. Δεν είναι θέμα πολιτικής, αυτές οι θέσεις δεν είναι για ανθρώπους που θέλουν να ανελιχθούν πολιτικά, να ξεχωρίσουν και να έχουν δύναμη. Είναι για ανθρώπους που αναγνωρίζουν το αντικείμενο και που έχουν παιδαγωγικό χαρακτήρα, που θέλουν να συνεισφέρουν στο κοινωνικό σύνολο. Πρόκειται δηλαδή για κάτι που έχει να κάνει περισσότερο με λειτούργημα και όχι τόσο με μια θέση που προσφέρει δύναμη».
Στη συνέχεια το όνομα του φερόμενου ως θύτη αποκαλύπτεται, με τον ίδιο φυσικά να αρνείται τις κατηγορίες, και παράλληλα ακολουθεί η δημόσια στήριξη του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, αλλά και πολλών γυναικών από τον χώρο της πολιτικής στο πρόσωπο της Σοφίας.
«Η απόφαση της Σοφίας Μπεκατώρου να καταγγείλει με τόλμη τη σεξουαλική βία που υπέστη ως έφηβη αθλήτρια αποτελεί πράξη με βαρύ κοινωνικό φορτίο. Κίνηση που αφυπνίζει συνειδήσεις, παράγοντας θετικό παράδειγμα. Και κινητοποιεί ώριμα την ευαισθησία των δυνάμεων της προόδου στον τόπο μας», τόνισε ο πρωθυπουργός.
Η τόσο ξεκάθαρη και άμεση στήριξη της Πολιτείας έρχεται ως ανακούφιση αλλά και σχεδόν ως έκπληξη – ως κάτι πολύ καλό για να είναι αληθινό, σε σύγκριση με το παρελθόν. Θα είχε συμβεί αυτό αν δεν είχαν προηγηθεί οι γενναίες αποκαλύψεις των διάσημων γυναικών του Χόλιγουντ, το φθινόπωρο του 2017; Αν δεν είχε καταδικαστεί ο Γουάινστιν; Σίγουρα το 2021 είναι μια άλλη, πολύ διαφορετική εποχή από το μακρινό 1998, όταν η Σοφία έπρεπε να σηκώσει μόνη της αυτό το βάρος.
Οι καταγγελίες αθλητριών ακολουθούν η μία μετά την άλλη. Συγκλονίζει με όσα εξομολογείται ο Ολυμπιονίκης Νίκος Κακλαμανάκης. Με τη Σοφία ξεκινούν έναν κοινό αγώνα: «Είμαστε μια ομάδα και είμαστε αποφασισμένοι να δώσουμε τον αγώνα μας ως ομάδα, υπηρετώντας τα πιο υψηλά ιδανικά του αθλητισμού. Είμαστε αποφασισμένοι να μην εστιάσουμε ο καθένας στο προσωπικό του θέμα, στην προσωπική του τραυματική εμπειρία, αλλά να υποστηρίξουμε ο ένας τον άλλον ώστε να βγουν όλα στο φως. Ακόμα κι αυτά που μέχρι και σήμερα είναι στο σκοτάδι. Να ενθαρρύνουμε όλες και όλους να μιλήσουν! Ενώνω τις δυνάμεις μου με τις συναθλήτριες και τους συναθλητές μου και όλες τις υγιείς δυνάμεις του χώρου μας, ώστε ενωμένοι να πάρουμε πρωτοβουλίες για την επόμενη μέρα», είναι το επόμενο μήνυμα της Σοφίας στα social media.
Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου την υποδέχεται μία μέρα μετά: «Συνάντησα μια σπουδαία αθλήτρια, μια γυναίκα με σπάνιο ήθος και ψυχική δύναμη, την Ολυμπιονίκη Σοφία Μπεκατώρου. Ηταν μια ελάχιστη ένδειξη όχι συμπαράστασης αλλά συμμετοχής σε μια συνθήκη που αντιμετώπισαν και αντιμετωπίζουν συχνά οι γυναίκες στον προσωπικό και τον επαγγελματικό τους βίο. Στο πρόσωπό της συναντήθηκα με όλες εκείνες τις γυναίκες που κακοποιήθηκαν, λεκτικά ή σωματικά, που τραυματίστηκαν διά βίου από την ηθική βαναυσότητα της σεξουαλικής επιθετικότητας. Ολες εκείνες που φέρουν το τραύμα τους σιωπηλά επί χρόνια, μην τολμώντας να το καταγγείλουν, επειδή ενδόμυχα γνωρίζουν ότι θα αντιμετωπιστούν στην καλύτερη περίπτωση με οίκτο ή καχυποψία και στη χειρότερη με περιφρόνηση, με χλεύη, ακόμα και με κοινωνικό στιγματισμό», έγραψε, μεταξύ άλλων, στην ανάρτησή της στο Facebook.
Στην εξομολόγησή της στο Marie Claire η Σοφία Μπεκατώρου εξηγεί πώς πήρε την απόφαση να μιλήσει μετά από τόσα χρόνια. «Είχε θέση ισχύος, με αποτέλεσμα να μπορεί να είναι παρών σε αποστολές, να έρχεται σε επαφή με τους αθλητές. Κάθε φορά που χρειαζόσουν κάτι, αναγκαζόσουν να συναναστρέφεσαι μαζί του. Είχε μια υποστηρικτική συμπεριφορά… όταν κάποιος διαφοροποιείται (όπως εκείνος), είναι πιο συγκαταβατικός και νιώθεις ότι θέλει να σε υποστηρίξει… Στην πραγματικότητα, όμως, η υποστήριξη είχε σκοπιμότητα. To σκέφτομαι τώρα και πραγματικά αηδιάζω, δεν μπορώ να σκεφτώ καν πώς ένας άνθρωπος που αντιπροσώπευε για μένα μια πατρική φιγούρα, και λόγω ηλικίας αλλά και λόγω θέσης, εκμεταλλεύτηκε τη θέση του κατ’ αυτόν τον τρόπο. Δεν μπορεί να είμαι μόνη σε αυτό, σίγουρα έχουν υπάρξει κι άλλα θύματα. Το γεγονός ότι κάθε φορά εξαρτόμαστε από την Πολιτεία και από τους παράγοντες πολλές φορές μάς φέρνει σε μια θέση πολύ αδύναμη. Νομίζουμε ότι θα καταστραφεί όλος μας ο κόσμος αν πούμε αυτό που θεωρούμε δίκαιο».
Η Σοφία μοιράστηκε τις λεπτομέρειες εκείνης της ημέρας. «Βρισκόμασταν σε αποστολή στο εξωτερικό και όταν συνέβη, ο τρόπος που με πλησίασε δεν με έβαλε ποτέ σε υποψία. Του είχα απόλυτη εμπιστοσύνη, δεν φοβόμουν να μείνω μόνη μαζί του, δεν σκεφτόμουν αν με συνόδευε στο ξενοδοχείο που μέναμε όλοι μαζί, να αρνηθώ. Δεν είχα κάποια τέτοια υποψία… Κινήθηκε με χιούμορ. Στην αρχή λες εντάξει, μήπως δεν είναι αυτό που νομίζω. Αλλά όταν άρχισε να ξεπερνά τα όρια και του ζήτησα να σταματήσει, εκείνος ουσιαστικά με έκανε να αμφιβάλω γι’ αυτό που ζω, λέγοντάς μου: “Μα δεν είναι τίποτα, δεν συμβαίνει κάτι, δεν σημαίνει κάτι”. Προσπάθησα να τον απωθήσω με τη συμπεριφορά μου. Στο μυαλό μου οι μόνοι τρόποι που είχα να αμυνθώ ήταννα τον απωθήσω ερωτικά έτσι ώστε να καταλάβει ότι δεν ανταποκρίνομαι. Δεν λειτούργησε. Ο άλλος τρόπος που είχα στο μυαλό μου ήταν να πλακωνόμασταν στο ξύλο και ότι μόνο με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσα να αμυνθώ πλεόν. Αυτός όμως ήταν ένας άνθρωπος που θα έβρισκα στη ζωή μου συνέχεια, λόγω του ότι είχα βάλει κάποιους στόχους – κι αυτό θα με έφερνε συνέχεια σε πολύ δύσκολη κατάσταση, σχεδόν ασφυκτική, οπότε απέρριψα αυτή την επιλογή. Και εφόσον δεν λειτούργησε και η άλλη άμυνα που είχα, δυστυχώς συνέβη το μοιραίο για μένα γεγονός, το οποίο δεν μοιράστηκα με τους συναθλητές μου, διότι όχι μόνο ντρεπόμουν αλλά ήμουν πολύ θυμωμένη και με τον εαυτό μου. Γιατί ένιωθα ότι είμαι μια δυνατή κοπέλα και την ώρα που έπρεπε να αντιδράσω με όλους τους τρόπους, διάλεξα τον χειρότερο».
Aναρωτιέμαι γιατί οι περισσότερες γυναίκες αργούμε να μιλήσουμε όταν μας συμβαίνει κάτι τέτοιο. Οπως οι περισσότερες, έτσι κι εγώ, πιστεύω πως τα θύματα στιγματίζονται. «Δυστυχώς νομίζω ότι αυτό γίνεται επειδή υπάρχουν στερεότυπα (γιατί γέλασες, γιατί ήσουν φιλική, γιατί περπάτησες μόνη σου, γιατί δεν το σκέφτηκες…) Αλλά γιατί πρέπει να αισθανόμαστε, όλα αυτά τα πράγματα που ένα αγόρι δεν θα έμπαινε καν στη διαδικασία να τα σκεφτεί; Ο λόγος που μίλησα πολύ αργότερα ήταν γιατί κι εγώ ένιωθα εγκλωβισμένη στο ρόλο της αθλήτριας… αν έβγαινα και έλεγα την αλήθεια, αυτός ο άνθρωπος είχε περισσότερους συμμάχους… Κι αυτό πράγματι αποδεικνύεται γιατί από συμφραζόμενα κατάλαβα ότι οι παράγοντες ήξεραν γι’ αυτό το γεγονός και δεν έκαναν τίποτα».
Στο κλείσιμο της συνέντευξής μας και λίγο πριν από την εκπνοή του 2020 η Σοφία είχε κάνει μια ευχή: «Θέλω να είμαι περιστοιχισμένη από ανθρώπους που είναι θετικοί, που θέλουν να κάνουν καλό στον κόσμο και να κάνουμε πράγματα καλύτερα για την κοινωνία μας. Πιστεύω πάρα πολύ σε αυτό, δεν είμαι ένας άνθρωπος που θα εστίαζε μόνο σε κάτι άψυχο. Μου αρέσει πολύ να βοηθάω ανθρώπους, οπότε θα ήθελα πολύ να συμβεί αυτό το 2021».
Η ευχή της πραγματοποιήθηκε πριν καν να μπει η νέα χρονιά. Ξημερώματα της περασμένης Δευτέρας κι ενώ ανταλλάζουμε κάποια μηνύματα με τη Σοφία, μου γράφει: «Γράψαμε Ιστορία».
Σοφία, εσύ έσπασες τη σιωπή σου και έγραψες Ιστορία. Εμείς ακολουθούμε.
