Η Σοφία Μπεκατώρου άναψε τη σπίθα και η συζήτηση πήρε φωτιά, αλλά αν νομίζετε ότι η υπόθεση της σεξουαλικής παρενόχλησης στην Ελλάδα θα εξαντληθεί επειδή μερικά αρπακτικά αυτού του κόσμου ξεσκεπάστηκαν, κάνετε λάθος. Τώρα είναι η στιγμή να συνεχίσουμε να μιλάμε για να διαλύσουμε από τα θεμέλιά του το συστημικό σεξισμό που κρατά πίσω το μισό πληθυσμό μας. Πώς θα το κάνουμε αυτό; Το Marie Claire έθεσε τις ερωτήσεις που πονάνε και 23 άνθρωποι απάντησαν χωρίς περιστροφές, για να διαγνώσουμε όσο πιο καθαρά γίνεται πώς φτάσαμε ως εδώ και πού πρέπει να πάμε στη συνέχεια.
ΠΩΣ ΗΤΑΝ ΝΑ ΒΑΖΕΙΣ ΤΗ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ ΣΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ 15 ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟ #ΜΕΤΟΟ
Άννα Διαμαντοπούλου, πρόεδρος του Δικτύου για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη, πρ. επίτροπος Ε.Ε., πρ. υπουργός
Ο έρωτας είναι ένα από τα ωραιότερα συναισθήματα του ανθρώπου που οδηγεί σε μεγάλες υπερβάσεις, ωστόσο η σεξουαλική έλξη και η σεξουαλική πράξη έγιναν εργαλεία επιβολής, βίας, εκβιασμού, εκμετάλλευσης και δυστυχίας σε όλες τις
εποχές και σε όλα τα σημεία του πλανήτη. Οι δύο όψεις της ανθρώπινης φύσης. Στον 20ό και τον 21ο αιώνα το «ιδιωτικό» γίνεται δημόσιο. Τα ανθρώπινα δικαιώματα γίνονται κυρίαρχο στοιχείο των εξελιγμένων δημοκρατιών. Το θεσμικό πλαίσιο εξελίσσεται έτσι ώστε να προστατεύσει θύματα σεξουαλικής βίας και παρενόχλησης και να τιμωρήσει τους θύτες.
Η αντιμετώπιση του ζητήματος της σεξουαλικής παρενόχλησης και βίας είναι εξαιρετικά σύνθετη και απαιτεί τη συνεργασία του ατόμου – της κοινωνίας και των φορέων της και της Πολιτείας και των θεσμών της.
Το 2002, ως επίτροπος της Ε.Ε., έχοντας στο χαρτοφυλάκιό μου και το θέμα των διακρίσεων, έζησα μία από τις μεγ
αλύτερες ικανοποιήσεις στην πολιτική μου ζωή. Το σχέδιο Οδηγίας για τη σεξουαλική παρενόχληση και βία που πρότεινα και κατέθεσα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ψηφίστηκε με ομοφωνία. Υπήρχε πλέον ένα θεσμικό πλαίσιο για όλη την Ευρώπη.
Μετά από δύο χρόνια συνεργασίας με νομικούς από όλες τις χώρες, με κοινωνιολόγους με πανεπιστήμια, με γυναικείες οργανώσεις, με οικονομικά επιμελητήρια (!) με συνδικάτα και ενώσεις επιχειρηματιών παρουσιάσαμε με επιστημονικά και στατιστικά δεδομένα την πραγματικότητα σε όλες τις χώρες της Ευρώπης.
Το 40%-50 % των γυναικών και το 10% των ανδρών δήλωσαν ότι είχαν υποστεί μια φορά σεξουαλική παρενόχληση με επιπτώσεις στη ζωή τους. Οι νομικοί είχαν δουλέψει και πάνω στα σενάρια κατάχρησης του θεσμικού εργαλείου. Εγινε και επί αυτού δειξήχθη μεγάλη και διεξοδική συζήτηση μεταξύ νομικών και πολιτικών.
Η νέα Οδηγία επιβεβαίωνε επιτέλους ότι τόσο η παρενόχληση με βάση το φύλο όσο και η σεξουαλική παρενόχληση και βία αποτελούν διακρίσεις και καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και παρείχε για πρώτη φορά έναν ορισμό της σεξουαλικής παρενόχλησης, ο οποίος ισχύει από τότε σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Η νέα Οδηγία περιελάμβανε διατάξεις εφαρμογής, αποζημίωσης χωρίς ανώτατο όριο, κυρώσεις και την ανάγκη δημιουργίας θεσμών υποδοχής των θυμάτων.
Το σημαντικότερο επίτευγμα όμως είναι ότι πετύχαμε την «αναστροφή του βάρους αποδείξεως», δηλαδή ότι δεν υποχρεούται το θύμα να αποδείξει ότι υπήρξε παρενόχληση – τουναντίον, ο δράστης υποχρεούται να αποδείξει ότι δεν υπήρξε.
Ετσι, μια γυναίκα ή ένας άνδρας μπορούσε πλέον να αποτανθεί πολύ πιο εύκολα στις Αρχές.
Η Οδηγία αυτή έγινε νόμος σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και ενσωματώθηκε στην ελληνική νομοθεσία το 2006.
Από τότε υπήρξαν σημαντικές προς το καλύτερο βελτιώσεις αλλά εξακολουθεί να υπάρχει έλλειμμα πληροφόρησης σχετικά με το ότι τα θύματα, που είναι κυρίως γυναίκες, έχουν τη δυνατότητα νομικής προσφυγής. Στην Ελλάδα το χαλί των κρυμμένων εγκλημάτων το σήκωσε μια Ελληνίδα αθλήτρια.
Για κάθε γυναίκα και άντρα – κορίτσι και αγόρι που υφίστανται σεξουαλική βία ή παρενόχληση υπάρχει μια Μπεκατώρου που άνοιξε τον δρόμο και απέναντι σε κάθε εργοδότη που κάνει κατάχρηση της εξουσίας του υπάρχει μια Κάτια Δανδουλάκη.
Για όλους υπάρχει μια Πολιτεία με θεσμικά εργαλεία και την πολιτική βούληση που φαίνεται ομόφωνη πλέον για την αντιμετώπιση του θέματος.
Αλλαγή εποχής – γενναίες φωνές – θετικά παραδείγματα – πολιτική εγρήγορση απέναντι σε ένα διαχρονικό βαθιά θαμμένο πρόβλημα.
ΠΩΣ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ ΤΗΝ ΑΡΧΗ
Σοφία Μπεκατώρου, χρυσή Ολυμπιονίκης ιστιοπλοΐας
«Νιώθω μεγάλη ευθύνη και χαρά που έχουν πάρει την απόφαση πολλοί άνθρωποι να μιλήσουν και να σπάσουν τη σιωπή. Εχουν βοηθήσει
ώστε να αλλάξει η νοοτροπία στην κοινωνία μας και να σταματήσει η θυματοποίηση των ίδιων των θυμάτων και να περάσει η ευθύνη στους δράστες. Νιώθω όμως και συγκίνηση, γιατί από τη μία χαίρομαι που μιλάνε, από την άλλη στενοχωριέμαι που έχουν βιώσει κι άλλοι άνθρωποι τόσο πόνο.
Δεν περίμενα να υπάρχουν τόσες καταγγελίες και λυπάμαι πάρα πολύ που όλοι αυτοί οι άνθρωποι υπέφεραν για τόσο μεγάλο διάστημα. Αυτό αποδεικνύει πόσο έντονος είναι ο φόβος και πόσο μεγάλη η κατάχρηση εξουσίας. Κάτι στο οποίο πρέπει να δώσουμε έμφαση είναι το πώς μέσα από την εκπαίδευση και τον τρόπο που μεγαλώνουμε τα παιδιά μας θα τα προστατεύσουμε. Πρέπει να τα μεγαλώνουμε κάνοντάς τα να αναγνωρίζουν τα όρια και να αρνούντ
αι τη θέση του θύματος.
Από τη δική μου εμπειρία, μπορώ να πω ότι δεν βοήθησε το γεγονός ότι το το κράτησα τόσα χρόνια μέσα μου. Εμένα την ίδια με έφθειρε αλλά δεν μπόρεσα να βοηθήσω στο διάστημα που πέρασε κι άλλους ανθρώπους. Γνωρίζω πολύ καλά ότι οι συνέπειες του να μιλήσεις είναι πολλές. Οταν αποφάσισα να μιλήσω, ήμουν διατεθειμένη να βιώσω όλες τις συνέπειες είτε ακολουθούσαν να μιλήσουν κι άλλες γυναίκες, είτε όχι. Ωστόσο νομίζω ότι τώρα η κοινωνία μας βρίσκεται σε μια κατάσταση που ακούει περισσότερο και όσο περισσότεροι άνθρωποι εμφανίζονται και μιλάνε τόσο πιο άμεσες θα είναι και οι αλλαγές που θα γίνουν στο μεταρρυθμιστικό μας σύστημα.
Μπορεί η δική μου υπόθεση να μπήκε στο αρχείο, αλλά νομίζω ότι φαίνεται από την ίδια την κοινωνία ότι αυτή η αλλαγή στο νομικό πλαίσιο είναι απαραίτητη. Τόσο το ίδιο το κακούργημα όσο και το τραύμα που προκαλεί δεν μπορούν να περιοριστούν στο στενό πλαίσιο ενός χρονικού διαστήματος. Ιδιαίτερα το όριο για την αποπλάνηση είναι πάρα πολύ μικρό».
ΤΟ ΑΝΑΡΜΟΣΤΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ
Έλλη Στάη, δημοσιογράφος
Τα αποκαλυπτήρια έγιναν, το ελληνικό #metoo πήρε τον δρόμο του, αλλά χρειάζονται πολλά, με επιμονή και υπομονή, για να μη λάμψει στον ουρανό της προσοχής μας σαν εντυπωσιακό μεν, φευγαλέο δε, πυροτέχνημα.
Η σεξουαλική παρενόχληση και το ξαδερφάκι της, το mobbing, η βίαιη υποτίμηση δηλαδή των γυναικών μέσα από τη γυναικεία τους υπόσταση, πέτυχε μια μικρή πρώτη «αναγνώριση». Κατάφερε να αρθρωθεί, να γίνει αποδεκτή ως υπαρκτό και τεράστιο ζήτημα.
Ο δρόμος είναι μακρύς και επίπονος για να συνεχίσει να αντιμετωπίζεται με τη σοβαρότητα που αξίζει στο πρόβλημα.
Με τα αυτιά και τα μάτια της κοινωνίας ανοιχτά και τη δυνατότητα σε κάθε μία που το υφίσταται να το αναγνωρίζει, να το λέει δυνατά, και τελικά να το αποτρέπει στη γέννησή του.
Ειναι μακρύς ο δρόμος για να κατακτήσουμε την αυτόματη αντίδραση κάθε άνδρα που το βλέπει να συμβαίνει γύρω του και όχι με την υποδόρια παραδοχή πως όποια το υφίσταται κάπου φταίει, και τα κρυφόγελα χαράς, αφού το θύμα είναι συχνά ένας ανταγωνιστής στον χώρο δουλειάς και εν πάση περιπτώσει ας μπει «στη θέση της», «ας κάτσει στ’ αυγά της»…
Ο δρόμος ειναι μακρύς για να καταφέρουμε να χτυπάμε την πόρτα πίσω μας όταν μας συμβαίνει, για να μη μας κλείνουν τις πόρτες επειδή δεν υποκύψαμε σε αυτούς που έχουν εξουσία.
Ο δρόμος ειναι μακρύς για να πάψουμε να φοβόμαστε, να ντρεπόμαστε, να γεμίζουμε ενοχές.
Ο δρόμος ειναι μακρύς για να μη θυσιάσουμε ή τη θηλυκότητά μας ή την επαγγελματική μας εξέλιξη σε αυτό το ανάρμοστο ισοζύγιο που κάποιοι θεωρούν πως υφίσταται.
Αλλα τώρα πια ειναι και ανοιχτός…
ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΑΠΟΚΥΡΗΣΣΩ ΤΟΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ ΑΛΛΑ ΝΑ ΑΠΟΛΑΜΒΑΝΩ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ;
Αμάντα Μιχαλοπούλου, συγγραφέας
Δεν θα σταματούσα να διαβάζω βιβλία που έχουν γραφτεί υπό το κράτος του μισογυνισμού – και αυτό θα συμβούλευα και τις νεότερες
αναγνώστριες. Ο δρόμος για την αποδόμηση της πατριαρχίας είναι να την παίζεις στα δάχτυλα, σαν να περιεργάζεσαι ένα περίστροφο για να καταλάβεις πώς φτιάχτηκε. Γι’ αυτό θα ξαναδιάβαζα το Παλιοκόριτσο του Λιόσα: ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα που δείχνει, μεταξύ άλλων, γιατί ο αφηγητής φοβάται μια αντισυμβατική γυναίκα, γιατί τη θεωρεί «παλιοκόριτσο».
Νόρμαν Μέιλερ δεν θα διάβαζα, όχι επειδή μαχαίρωσε τη γυναίκα του, αλλά επειδή έγραψε κακή λογοτεχνία, όπως και ο Μπάροουζ (που πυροβόλησε και σκότωσε τη δική του γυναίκα). Αν ήταν καλοί συγγραφείς, θα τους διάβαζα, όπως διαβάζω και τον Σελίν, που ήταν ναζιστής. Για παράδειγμα, ο Χέμινγουεϊ μου αρέσει πολύ, όπως και ο Θανάσης Βαλτινός, που είναι ίσως το ελληνικό του αντίστοιχο. Διαφωνώ συχνά με τον τρόπο που παρουσιάζουν τις γυναίκες στα βιβλία τους, αλλά είναι σπουδαίοι συγγραφείς. Στην εποχή τους οι άνδρες πίστευαν ότι μια γυναίκα που κυκλοφορούσε με βαθύ ντεκολτέ ήταν ερωτική λεία, ότι ο ερωτισμός και η ζωτικότητά της απευθύνονταν ευθέως σε όλους τους άνδρες. Μερικές φορές μπουκώνω: σκέφτομαι πως στην εφηβεία μου φορούσα ζιβάγκο επειδή δεν άντεχα την ερμηνεία του ανδρικού βλέμματος. Χαίρομαι που τα σημερινά κορίτσια κυκλοφορούν όπως θέλουν. Χάρη στη δική τους χειραφέτηση ξεκούμπωσα κι εγώ τα κουμπιά μου.
Για το μέλλον ονειρεύομαι μια λογοτεχνία στην οποία οι γυναίκες δεν θα διστάζουν να γράψουν π.χ. για την αυτοϊκανοποίηση, όπως ο Ροθ στη Νόσο του Πόρτνοϊ- με το ίδιο πάθος, την ίδια αγάπη για τη γλώσσα, την ίδια ανάγκη πειραματισμού με το σώμα. Ονειρεύομαι γυναίκες συγγραφείς που θα πουν «ο Φλομπέρ είμαι εγώ», με το ίδιο θάρρος που ο Φλομπέρ είπε «η Μαντάμ Μποβαρί είμαι εγώ». Κυρίως ονειρεύομαι καλή, ερμαφρόδιτη λογοτεχνία στο δρόμο που άνοιξε η Βιρτζίνια Γουλφ με το Ορλάντο της.
ΠΩΣ ΑΙΣΘΑΝΕΣΑΙ ΟΤΑΝ ΚΑΤΗΓΟΡΕΙΤΑΙ ΕΝΑΣ ΑΝΔΡΑΣ ΠΟΥ ΘΑΥΜΑΖΕΙΣ;
Κατερίνα Βρανά, stand up κωμικός
Σε αυτή την ερώτηση απαντάω καθαρά προσωπικά, γιατί δεν μπορώ να απαντήσω για όλες τις γυναίκες. Οταν έμαθα ότι ο Louis C.K. (από τους πιο γνωστούς Αμερικανούς stand up κωμικούς παγκοσμίως) κατηγορήθηκε για έντονη σεξουαλική παρενόχληση προς άλλες γυναίκες κωμικούς, στεναχωρήθηκα και απογοητεύτηκα. Αν αναρωτιέστε τι ακριβώς σημαίνει σε αυτή την περίπτωση «έντονη σεξουαλική παρενόχληση», ο Louis C.K. αφού κλείδωνε τη πόρτα του καμαρινιού του, έβγαζε έξω το πέος του και αυτοϊκανοποιούνταν μπροστά στην εκάστοτε θηλυκή κωμικό που είχε πάει στο καμαρίνι του για να εκφράσει το θαυμασμό της. Την άφηνε να φύγει μόνο αφού ο ίδιος είχε εκσπερματήσει. Την επομένη ο ατζέντης του την έπαιρνε τηλέφωνο και την απειλούσε πως αν μιλήσει για αυτό που έγινε θα καταστραφεί η καριέρα της και δεν θα μπορέσει να παίξει ποτέ ξανά πουθενά στην Αμερική.
Η αλήθεια είναι ότι όταν εγώ έμαθα για τη σεξουαλική παρενόχλησή του δεν ξαφνιάστηκα, ούτε σοκαρίστηκα, γιατί δυστυχώς αυτά συμβαίνουν πολύ συχνά και ιδίως στον καλλιτεχνικό χώρο. Η ακριβής αντίδρασή μου ήταν «Οχι κι αυτός, ρε γαμώτο».
Ο μεγαλύτερος παράγοντας της απογοήτευσής μου ήταν ότι αποδείχθηκε να είναι φοβερός υποκριτής. Ηταν ένας από τους άνδρες κωμικούς που μιλούσε ανοιχτά στη κωμωδία του -και με πολύ αστείο τρόπο- για την ανισότητα εξουσίας μεταξύ ανδρών και γυναικών, ιδίως όσον αφορά τη διαφορά σωματικής δύναμης μεταξύ των δύο φύλων.
Το πρόσωπο που έβγαζε προς τα έξω ήταν ενός άνδρα που έχει βαθιές ανησυχίες και ευαισθησίες για τη ζωή, την αγάπη, τις σχέσεις, το ρόλο του ως πατέρα. Γιατί είναι και πατέρας δύο κοριτσιών.
Οπότε καταλαβαίνετε, εκτός από στεναχώρια και βαθιά απογοήτευση, τον σιχάθηκα και λίγο. Δεν μπορώ πια να δω τα παλιά του κομμάτια που σχετίζονται με τα δύο φύλα. Για να κλείσω με μια γενίκευση, καλό θα ήταν αυτά τα πράγματα να μη γίνονται!
ΠΩΣ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΔΕΧΕΣΑΙ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ ΟΤΑΝ ΕΙΣΑΙ ΑΝΔΡΑΣ;
Αλέξανδρος Βάρθης, ηθοποιός
Η σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση έχει να κάνει και με τη δύναμη ως έκφραση της εξουσίας: φωνάζει «εγώ είμαι το αφεντικό εδώ». Είναι δύσκολο να καταγγελθεί από έναν άνδρα σε μια κοινωνία που τον θεωρεί το «ισχυρό» φύλο. Στην ελληνική κοινωνία
το πρότυπο του ανδρισμού είναι τοξικό. Είναι πολλά βαρύς, κουβαλητής, δεν σηκώνει μύγα στο σπαθί του κι έχει κούτελο καθαρό. Αυτό το πρότυπο μας κυνηγάει μέσω της μητέρας, της θείας, του συγγενικού περιβάλλοντός μας. Το βλέπουμε στον τρόπο που μιλούν και συμπεριφέρονται από ορισμένοι πολιτικοί μέχρι ο διπλανός μας στην πλατεία. Είναι πολύ δύσκολο να καταγγείλει ένας άνδρας, είτε στρέιτ είτε γκέι, μια σεξουαλική κακοποίηση από άλλον άνδρα. Καλά, για σεξουαλική κακοποίηση από γυναίκα δεν το συζητώ. Αν δεν δεχτείς, είσαι γκέι, ανίκανος, λες αντίο στον ανδρισμό σου.
Οταν πρόσφατα τρεις συνάδελφοί μου κατηγόρησαν έναν σκηνοθέτη για ανάρμοστη συμπεριφορά σε οντισιόν και βλέποντας την απαξίωση και τον χλευασμό με την οποία αντιμετωπίστηκαν από μέρος κόσμου, μοιράστηκα κι εγώ τη δική μου εμπειρία μαζί του όταν ζήτησε να με δει σε δουλειά. Ενώ συναντηθήκαμε σε δημόσιο χώρο, κάτι που το απαίτησα εγώ, γιατί είχα ακούσει ιστορίες γι’ αυτόν,
άρχισε να με ρωτάει: «Πόσο την έχεις;», «Τι χρώμα εσώρουχο φοράς;», «Πόσο βαθιά μπορείς να μπεις για ένα ρόλο;», «Την έχεις κανονική όπως οι Γερμανοί ή όπως οι Κινέζοι;». Είπα: «Ευχαριστώ πολύ, αυτά δεν έχουν καμία σχέση με τη δουλειά μου», σηκώθηκα κι έφυγα.
ΠΩΣ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΜΠΑΙΝΕΙΣ ΣΤΗΝ ΣΟΥΙΤΑ ΤΟΥ ΧΑΡΒΕΪ ΓΟΥΑΙΝΣΤΑΪΝ
Δωροθέα Μερκούρη, μοντέλο και ηθοποιός
Eχω δεχθεί σεξουαλική παρενόχληση τρεις φορές. Τη μία φορά έχασα τελείως τον ρόλο, την άλλη κόπηκαν οκτώ από τις δέκα σκηνές μου γιατί δεν κοιμήθηκα με τον σκηνοθέτη στη διάρκεια των γυρισμάτων.
Την τρίτη φορά ήμουν μόνη σε ένα δωμάτιο με τον Χάρβεϊ Γουάινστιν.
Ηταν το 2008 στο φεστιβάλ Βενετίας. Μου τον γνώρισαν σε ένα πάρτυ και μου έδωσε ραντεβού την επομένη το πρωί στις 9:30. Η γραμματέας του με συνάντησε στο λόμπι του Excelsior στο Λίντο, και με συνόδευσε επάνω, στην προεδρική σουίτα του ξενοδοχείου, ένα ολόκληρο διαμέρισμα, που χρησιμοποιούσε και ως γραφείο του. Ηξερα ότι
πήγαινα να συναντήσω τον μεγαλυτερο παραγωγό ταινιών στον κόσμο, αλλά τίποτα πέρα από αυτό. Μάλιστα είχα και τις καλύτερες εντυπώσεις από την γνωριμία μου με τον αδελφό του, Μπομπ Γουάινστιν, όταν ειχα κάνει την πρώτη μου ταινία στην Αμερικη το 2001, στη Νέα Υόρκη, ο οποίος ήταν τέλειος τζέντλεμαν. Δεν μου πέρασε από το μυαλό ότι μπορεί να μου τύχει κάτι άσχημο, δεν είχα ακούσει τις ιστορίες, δεν έμενα στο Χόλιγουντ. Είχα μόλις επιστρέψει πίσω στην Ελλαδα και είχα κάνει ξεκάθαρα πια τη μετάβαση απο το μόντελινγκ στην ηθοποιία, συμμετείχα σε καθημερινη σειρά στην τηλεόραση, πήγαινα πολύ καλά.
Ο Γουάινστιν με υποδέχθηκε στο σαλόνι της σουίτας και ζήτησε να μάθει περισσότερα για μένα. Εδειξε να του αρέσει η ελληνοιταλική καταγωγή μου, οτι μιλούσα πολλές γλώσσες, αγαπούσε πολύ την Ιταλία και ηξερε και πολλά πράγματα για τον ελληνικό κινηματογράφο. Μου ανέφερε όλες τις ταινίες της Μελίνας Μερκούρη και είχαμε μια ωραία συζήτηση γύρω στα 15 λεπτά. Ηξερε πραγατικά να σε βάζει σε έναν κόσμο που αγαπάς, να σε δελεάζει. Και τότε μου πρότεινε τον κεντρικό ρόλο σε πολύ μεγάλη παραγωγή που θα γυρνούσε στην Ιταλία σε μερικούς μήνες. Μου είπε: “θα σου δώσω τον πρωταγωνιστικό ρόλο κι εσύ θα μου δώσεις ένα μασάζ”. “Θα πάρω τηλεφωνο τον σκηνοθέτη τώρα, εδώ, μπροστά σου, αρκεί να περάσουμε μέσα να μου κάνεις ενα μασάζ. Προσπάθησα να το γυρίσω στην πλάκα: “Αστειεύεστε έτσι; Η γυναίκα σας είναι τόσο όμορφη. Τι το θέλετε τώρα αυτό από μένα;”.Πάντα όταν έχω τρακ ή ντρέπομαι το πρώτο που κάνω ως αντεπίθεση είναι να γίνω σαρκαστική η να πω ένα αστείο. Εκείνος δεν το πίστευε ότι άκουγε “όχι”. Είπε “Μην είσαι χαζή, θα το κάνεις αυτό για την καριέρα σου. Ελα τώρα”. (“Χαζή” Αυτό ήταν κατι που ειχα συνηθισει να ακούω, από τον δασκαλο του δημοτικού μέχρι τον χώρο της δουλειάς: “ειναι μοντέλο άρα είναι χαζή”). Συνέχισε για να μου δείξει ότι δεν φέρομαι λογικά: “Εχω φτιάξει τις καριέρες όλων στο Χόλιγουντ κι εσύ δεν θέλεις να μου κάνεις ένα μασάζ; Υστερα μου είπε ότι χάνω την μοναδική ευκαιρία που θα μου δοθεί στη ζωή μου απλώς επειδή δεν δέχομαι να μπω στην κρεβατοκάμαρα μαζί του. Ξαφνικά, με ένα βήμα, το σώμα του βρέθηκε δίπλα στο δικό μου, το πρόσωπό του σε απόσταση αναπνοής. Ηθελα να φύγω, διασθάνθηκα κίνδυνο. Το θυμάμαι σαν τώρα αυτό, τον έσπρωξα βάζοντας και τα δύο χέρια μου στο στέρνο του, σταθερά για να απομακρυνθεί, και άρχισα να κάνω βηματα προς τα πίσω λέγοντας με ψυχραιμία ότι θα είμαι για μια εβδομάδα στην πόλη, ότι θέλω χρόνο να το σκεφτώ, και “απλά άφησέ με να φύγω τώρα”. Εκλειοα την πόρτα πίσω μου και έφυγα σχεδόν τρέχοντας. Δεν είπα τίποτα στους φίλους μου.
Το είπα στον τότε σύζυγό μου Γουόρντ (τον διάσημο hairstylist Ward Stegerhoek και πατέρα των δύο παιδιών της).Σοκαρίστηκε κι αυτός αλλά είπε ότ απλώς επιβεβαίωνεται αυτό που μου έλεγε πάντα ότι η καριέρα στην ηθοποιοία είναι μια χαμένη υπόθεση αν δεν ενδώσεις σε τέτοιες προτάσεις εκτός αν είσαι κόρη σκηνοθέτη ή σύζυγος παραγωγού.
Το φθινόπωρο 2017, όταν έγιναν γνωστές οι πρώτες καταγγελίες γυναικών εναντίον του Γουάινστιν, αν και είχαμε πάρει πια διαζύγιο, ο Γουόρντ μου τηλεφώνησε την ίδια μέρα από την Αμερική όπου ζει μόνιμα, οργισμένος, και μου είπε να κάνω κι εγώ μήνυση στον παραγωγό. Δεν έκανα τίποτα φυσικά, αποφάσισα ότι δεν μπορώ να μιλήσω ούτε εκεί γιατι δεν ανήκω στο αμερικανικό σταρ σύστεμ, ούτε εδώ γιατι ποιός θα με άκουγε. Ομως στις ιστορίες των άλλων γυναικών αναγνώριζα ακριβώς αυτά που ο Χάρβεϊ έλεγε και έκανε και σε εμένα.
Τώρα είμαστε έτοιμοι στην Ελλάδα. Τώρα νιώθω οτι ειμαι σε πιο ασφαλές περιβάλλον , αλλιως δεν θα μιλούσα ποτέ.
Από τότε που άρχισε το #metto έγινε πιο αξιοκρατικό και το επάγγελμά μας, και όλο το σύστημα. Για πρωτη φορά γίνονται αληθινές οντιτσιόν. Γι αυτό και βλεπεις, πχ, σε παραγωγές του Netflix νέα και εντελώς άγνωστα πρόσωπα. Αν η κορη μου θελήσει να γίνει ηθοποιός τώρα θα της πω ναι, άλλοτε θα έλεγα ξέχασέ το, μετά από όσα έχω ζήσει εγώ.
Την πρώτη εβδομάδα που μετακόμισα στη Ρώμη με ρωτούσαν αν πηγαίνω για δείπνο στο παλάτσο Γκρατσιόλι. Δεν καταλάβαινα. Μετά άκουσα ότι εκεί γίνονταν τα μπούγκα-μπούγκα πάρτυ του Μπερλουσκόνι.
Πηγαίναμε σε ραντεβού για δουλειά και δεν ξέραμε καν εάν υπάρχει επαγγελματική πρόταση για δουλειά. Ειδικά στην Ελλάδα όπου δεν υπήρχαν γραφεία και ατζέντηδες, ήταν ένα σύνηθες φαινόμενο να σε φωνάζει ο άλλος απλώς για να δει μέχρι πού είσαι διατεθιμένη να φτάσεις.
Επίσης πολύ σύνηθες φαινόμενο ήταν να πηγαίνεις για να δουλέψεις σε μια παραγωγή που γινόταν εκτός έδρας, σε κάποιο νησί, και εκεί να διαπίστωνες ότι ο σκηνοθέτης περιμένει από εσένα να είσαι και η ευκαιριακή σεξουαλική σχέση του για την διάρκεια των γυρισμάτων. Πάντα αναρωτιόμασταν “για να δούμε, θα είναι σκέτη δουλειά ή αυτός ψάχνει φιλενάδα;”
Δεν μπορούσα να σταματήσω να κάνω τη δουλειά που αγαπούσα αλλά υπήρχε πολύς πόνος, απογοητευση και αβεβαιότητα. «Θα πάω σε αλλη χώρα και δεν θα είναι έτσι”, έλεγα στον εαυτό μου όμως άλλαξα πολλές χώρες, Ελλάδα, Ιταλία, 13 χρόνια στην Αμερική και ήταν παντού τα ίδια. Συχνά, μικρότερη, αναγκάστηκα να κάνω άλλες δουλειές για να επιβιώσω, εργάστηκα ως stylist σε μεγάλο γυναικείο περιοδικό στη Νέα Υόρκη, ως πωλήτρια σε κατάστημα ρούχων, ως σερβιτόρα.
Άκουγα τι γινόταν στο θέατρο στην Ελλάδα. Τα ήξερα όλα αυτά. Και γι αυτό είχα αποφασίσει να απέχω. Είχα και τις κόρες μου τότε μικρές και έλεγα δεν αξίζει να αφήσω τα παιδιά μου μονα τους όλη μέρα και όλη νύχτα, για να πάω να κακοποιηθώ εκεί, και για χρήματα που είναι ψίχουλα. Και τις ελάχιστες φορές που το έκανα έφυγα τρέχοντας. Είμαι τυχερή που προέρχομαι από τον χώρο της μόδας και έτσι είχα πάντα ένα σταθερό εισόδημα και ελευθερία επιλογών.
Κάθε φορά που έλεγα θα τα παρατήσω, εμφανιζόταν ένας άγγελος, ένα εξαιρετικός σκηνοθέτης και άψογος επαγγελματίας, και συμμετείχα σε μια τέλεια δουλειά, με σωστές συνθήκες και είχα πάλι πίστη.
ΠΩΣ ΘΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΟΥΜΕ ΤΟ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΣΤΟ ΟΠΟΙΟ ΤΕΤΟΙΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ΔΕΝ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΑΝΕΚΤΕΣ;
Μαρία Συρεγγέλα, Υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, αρμόδια για τη Δημογραφική Πολιτική & Οικογένεια
Η χρυσή Ολυμπιονίκης της Ιστιοπλοϊας, Σοφία Μπεκατώρου με τις συγκλονιστικές της καταγγελίες άνοιξε το δρόμο για μία σειρά αποκαλύψεων για σεξουαλικές κακοποιήσεις. Και τώρα το θέμα δεν είναι πια ποιος θα επιτρέψει τις αποκαλύψεις αλλά ότι κανείς δεν μπορεί να τις σταματήσει… Και αυτό είναι μόνον καλό. Γιατί ανοίγουν τα στόματα και δημιουργείται η ανάγκη αλλαγής μιας ολόκληρης κοινωνίας σε σχέση με τις στερεοτυπικές συμπεριφορές που γίνονται ανεκτές…
Στο αγενές και αδιάκριτο, δε, ερώτημα κάποιων «γιατί τώρα;»- πέρα από την προφανή πλέον απάντηση ότι οι γυναίκες που έχουν πέσει θύματα οποιασδήποτε μορφής κακοποίησης έχουν το δικαιώμα και την υποχρέωση απέναντι στον εαυτό τους να αποφασίσουν εκείνες πότε θα μιλήσουν και αυτό οφείλει να γίνεται απόλυτα σεβαστό, υπάρχει ακόμα μία λογική απάντηση: γιατί ΤΩΡΑ βρήκαν ευήκοα ώτα. Γιατί τώρα υπάρχει ένα κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον που τις ακούει, τις στηρίζει, τις προστατεύει, τις ενημερώνει για τα δικαιώματά τους και έχει τα ευαίσθητα αντανακλαστικά να προχωρήσει σε επιπλέον -υπέρ τους- μέτρα .
Το πιο σημαντικό ωστόσο είναι να γνωρίζουν οι γυναίκες θύματα οποιασδήποτε μορφής βίας τα δικαιώματά τους: η Ελλάδα διαθέτει ένα από τα πιο ολοκληρωμένα Δίκτυα Δομών, αυτό της Γενικής Γραμματείας Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών που λειτούργησε και συνεχίζει απρόσκοπτα και αποτελεσματικά και κατά τη διάρκεια όλων των lockdown. Το Δίκτυο αποτελείται από τη δωρεάν 24ωρη τηλεφωνική γραμμή 15900 όπου μπορούν να καταγγείλουν περιστατικά και να μιλήσουν με ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς, τα 42 Συμβουλευτικά Κέντρα με ψυχολογική και νομική συμβουλευτική και τους 20 Ξενώνες Φιλοξενίας των γυναικών και με τα παιδιά τους.
Στους χώρους εργασίας οι εργαζόμενοι που υφίστανται τώρα βία ή σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία μπορούν να καταγγείλουν το περιστατικό στο ΣΕΠΕ (Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας) και να προσφύγουν στις εισαγγελικές αρχές ενώ η Πολιτεία θωρακίζει τους εργαζομένους με ένα ακόμα όπλο: Με στόχο την προστασία όλων των προσώπων στο χώρο της εργασίας, ανεξαρτήτως εργασιακού καθεστώτος, και τη στήριξη των εργαζομένων που έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής βίας, το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων καταθέτει προς κύρωση στη Βουλή τη Σύμβαση 190 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO) για την εξάλειψη της βίας και της παρενόχλησης στον κόσμο της εργασίας. Η Σύμβαση αυτή καθορίζει τα πρότυπα για την παρενόχληση και τη βία που σχετίζονται με την εργασία, αποσαφηνίζει σημεία που μέχρι σήμερα αποτελούν γκρίζες ζώνες και ζητάει από τα κράτη-μέλη που την κυρώνουν, όπως η Ελλάδα, να λάβει τόσο προληπτικά όσο και κατασταλτικά μέτρα.
Βρισκόμαστε σε μια εξαιρετική συγκυρία αλλαγής που βρήκε την κοινωνία να αλλάζει και την Πολιτεία πανέτοιμη να βρεθεί δίπλα σε όλους τους πολίτες που έχουν ανάγκη.
“ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΗ Η ΔΟΥΛΕΙΑ ΜΑΣ”
Μάττα Σαμίου, υπεύθυνη Θεμάτων Ισότητας Φύλων στην ActionAid
Η ActionAid, στο πλαίσιο εκστρατείας για την καταπολέμηση της βίας και της παρενόχλησης στην εργασία, δημοσίευσε τον Νοέμβριο του 2020 τα αποτελέσματα της έρευνας «Δεν είναι αυτή η δουλειά μας» σχετικά με τη σεξουαλική παρενόχληση κατά των γυναικών στην εργασία. Η έρευνα προσπάθησε να καλύψει το σχετικό κενό δεδομένων, καθώς τα σχετικά στοιχεία για την κατάσταση στην Ελλάδα είναι λίγα και αποσπασματικά.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε πανελλαδικά το καλοκαίρι του 2020 τόσο στον ευρύτερο πληθυσμό των γυναικών (δείγμα 1.000 γυναικών) όσο και πιο συγκεκριμένα σε γυναίκες εργαζόμενες στον κλάδο τουρισμού και της εστίασης (δείγμα 376 γυναικών).
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, 9 στις 10 γυναίκες στον γενικό πληθυσμό αναφέρει ότι έχει υποστεί κάποια σεξουαλικά παρενοχλητική συμπεριφορά στην εργασία. Πιο συγκεκριμένα, 1 στις 10 έχει υπάρξει θύμα σεξουαλικής επίθεσης ή απόπειρας βιασμού, ενώ 1 στις 5 έχει υπάρξει θύμα σεξουαλικού εκβιασμού. Τα θύματα της σεξουαλικής παρενόχλησης εμφανίζουν συχνά πλήθος σωματικών προβλημάτων, ιδιαίτερα όταν η παρενόχληση εκτείνεται στον χρόνο. Μία στις 3 γυναίκες μάς ανέφερε ότι υπέστη αρνητικές συνέπειες στη σωματική και ψυχική της υγεία.
Αυτό που με συγκλονίζει περισσότερο από τις συνεντεύξεις που πήρα από τις γυναίκες είναι η ένταση και ο πόνος που έβγαιναν στις αφηγήσεις τους. Μιλούσαν για περιστατικά που βίωσαν πριν από 10-15 χρόνια και έμοιαζε σαν το είχαν ζήσει μόλις. Από τη μία χαίρομαι που η έρευνά μας έγινε σε μια πολύ επίκαιρη στιγμή και από την άλλη με θλίβουν τα ίδια τα ευρήματα, όπως και οι μαρτυρίες των δεκάδων γενναίων γυναικών οι οποίες έχουν βγει τις τελευταίες εβδομάδες, που δείχνουν την έκταση αλλά και την «αορατότητα» που επικρατούσε τόσα χρόνια.
Χαρακτηριστικό της έντασης του προβλήματος της σεξουαλικής παρενόχλησης στους χώρους του τουρισμού και της εστίασης είναι ότι 1 στις 5 εργαζόμενες αναφέρει ότι έχει υπάρξει θύμα σεξουαλικής επίθεσης ή απόπειρας βιασμού, όπως και ότι οι μισές από τις εργαζόμενες «πρώτης γραμμής», όπως οι σερβιτόρες, δήλωσαν ότι έχουν νιώσει πως πρέπει να υποστούν σεξουαλικά παρενοχλητικές συμπεριφορές προκειμένου να εξασφαλίσουν το φιλοδώρημά τους. Οι περισσότερες αναφέρουν, μάλιστα, ότι έχουν νιώσει πως οι πελάτες θεωρούν δεδομένο ότι εκείνες θα συμπεριφέρονται με τρόπο που χαρακτηρίζεται από σεξουαλικές προεκτάσεις.
ΓΙΑΤΙ ΜΑΣ ΠΗΡΕ ΤΟΣΟ ΚΑΙΡΟ ΝΑ ΑΡΧΙΣΟΥΜΕ ΝΑ ΜΙΛΑΜΕ ΔΗΜΟΣΙΑ ΓΙ ΑΥΤΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ;
Μαρία Στρατηγάκη, Αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
Χρειάζεται ένα ευνοϊκό πλαίσιο και μια σπίθα. Η σπίθα ήταν η αποκάλυψη της Σοφίας Μπεκατώρου που άναψε φωτιά σε μια κατάσταση που υπέβοσκε σιωπηρά, που συσσωρευόταν ιστορικά, που δυνάμωνε σε μια κοινωνία ακόμα έντονα πατριαρχική και καταπιεστική, σε μια κοινωνία που δεν αποδέχεται το συζυγικό χαστούκι ως βία, το ανεπιθύμητο άγγιγμα ως σεξουαλική παρενόχληση.
Και να που οι συνθήκες επέτρεψαν το #metoo στην Ελλάδα, πολλά χρόνια μετά τη σπίθα στο Χόλιγουντ που οδήγησε ορισμένους δράστες στη φυλακή και άλλους στην επαγγελματική αφάνεια. Γιατί τώρα στην Ελλάδα;
Δεν έφταναν μόνο οι «αυτόματες» αλλαγές προς τη «μηδενική ανοχή» σε μια κοινωνία που προσαρμόζεται στα διεθνή πρότυπα και πρακτικές. Το κυριότερο «προσάναμμα» πρόσφεραν, κατά τη γνώμη μου, δύο παράλληλες εξελίξεις που συνέβησαν τυχαία χρονικά κοντά η μία στην άλλη.
Η πρώτη αφορά τη δραστική αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας κατά το απαγορευτικό λόγω κορωνοϊού, που υποστήκαμε και συνεχίζουμε να υφιστάμεθα από τον Μάρτιο του 2020. Η αύξηση αυτή έφερε στο πολιτικό προσκήνιο μια πραγματικότητα που μέχρι τότε εξακολουθούσε να βρίσκεται κρυμμένη στον «ιδιωτικό» χώρο του σπιτιού, παρά την πανελλαδική τηλεφωνική γραμμή SOS και τους ξενώνες για κακοποιημένες γυναίκες που λειτουργούν σε 20 μεγάλους δήμους της χώρας από το 2011. Με την πανδημία, η συζήτηση για τη βία κατά των γυναικών, ως διά μαγείας, διαπέρασε τους τοίχους του σπιτιού και βγήκε έξω στην κοινωνία. Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, πολλοί πολιτικοί, ακόμα και ο Σωτήρης Τσιόδρας αναγνώρισαν την κρισιμότητα της κατάστασης και έτειναν χείρα βοηθείας στα θύματα. Στη Βουλή διαπληκτίστηκαν για την πατρότητα της Γραμμής SOS και των υποστηρικτικών δομών. Ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ ισχυρίστηκε ότι εκείνος τις δημιούργησε, ενώ ο πρωθυπουργός διευκρίνισε ότι ούτε ο ένας ούτε ο άλλος είχαν εμπλοκή στο πρώτο «Εθνικό Πρόγραμμα για την Καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών» που σχεδιάστηκε το 2010.
Η δεύτερη εξέλιξη αφορά τη δίκη για τη δολοφονία της Ελένης Τοπαλούδη στη Ρόδο, η οποία ολοκληρώθηκε τον Μάιο του 2020 με την καταδίκη σε ισόβια των δύο δολοφόνων. Η εισαγγελέας συγκίνησε το πανελλήνιο και δικαίωσε όσες και όσους περίμεναν δίκαια τιμωρία των δραστών. Και εδώ, η βία κατά των γυναικών που φτάνει στο φόνο πέρασε στους μεγάλους τίτλους των ΜΜΕ προσεγγίζοντας μεγάλα τμήματα του πληθυσμού.
Και στις δύο αυτές δημόσιες συζητήσεις για την έμφυλη βία, σε γενικές γραμμές, αποφεύχθηκαν η αμφισβήτηση και η υποβάθμιση των εγκλημάτων και η ενοχοποίηση των θυμάτων, όπως συνέβαινε συχνά από τα ΜΜΕ σε αντίστοιχες καταστάσεις. Και στις δύο περιπτώσεις, οι φεμινιστικές οργανώσεις εργάστηκαν συστηματικά για να ευαισθητοποιήσουν την κοινή γνώμη με συνεχείς κινητοποιήσεις και ενημέρωση για τις αντίστοιχες εμπειρίες στις άλλες χώρες. Τόσο η ενδοοικογενειακή βία όσο και η γυναικοκτονία αναδείχθηκαν σε παγκόσμια φαινόμενα με ομοιότητες ως προς τις πατριαρχικές καταβολές τους. Η έξαρση της ενδοοικογενειακής βίας στην Ισπανία και την Ιταλία κατά την πανδημία και οι γυναικοκτονίες στη Νότια Αμερική έγιναν γνωστές στην Ελλάδα και ταυτίστηκαν με τις εδώ καταστάσεις.
Ναι! Σε αυτό το πλαίσιο άναψε τη φωτιά η Σοφία Μπεκατώρου. Φαίνεται ότι ο πολιτικός κόσμος στη χώρα μας έκανε κάποια βήματα προς την ωριμότητα, τουλάχιστον, να ακούει με την πρέπουσα προσοχή τα θύματα της ανδρικής βίας, όλων των μορφών. Μακάρι να μείνουν πάντα τα μικρόφωνα και τα αυτιά μας ανοιχτά!
Επιμέλεια: Γαλάτεια Λασκαράκη, Αναστασία Καμβύση, Εβίτα Τσιλοχρήστου
Art direction: Λίνα Τσίντζιλα
