Μία μέρα πριν από τη συνάντησή μου με τη γενική διευθύντρια της Google Νοτιοανατολικής Ευρώπης, το Gmail μού στέλνει μήνυμα ότι είναι υπερπλήρες. Οταν της εκμυστηρεύομαι ότι τεμπελιάζω και σπανίως σβήνω παλιά (και παμπάλαια) mail είναι «στωική»: «Είναι αυτό που λέγαμε κάποτε για το Δημόσιο αλλά και για τις εταιρείες, το να ψηφιοποιήσεις το χάος, δεν το λύνει, απλά το… ψηφιοποιεί».
Χαλαρή, θετική και (μεταδοτικά) ενθουσιώδης, η Πέγκυ Αντωνάκου σπάει συχνά στη διάρκεια της κουβέντας μας -αν και ποτέ πλήρως- το σκληρό corporate περίβλημα που κουβαλά ο τίτλος της. Λογικό. Aπέναντί μου βρίσκεται η Ελληνίδα με μία από τις πιο «sexy» θέσεις ευθύνης στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.
Προλάβαμε ως κοινωνία να αφομοιώσουμε το ψηφιακό θαύμα των τελευταίων δύο ετών;
Η επιτάχυνση έγινε για λόγους ασφάλειας. Η τεχνολογία μάς κρατούσε ασφαλείς απέναντι στον COVID, ενώ εμείς μέναμε παραγωγικοί, τα παιδιά μας «πήγαιναν» στο σχολείο, η οικονομία δεν έπαψε να δουλεύει, ο κόσμος συνέχιζε να γυρίζει. Φανταστείτε να περνάγαμε την πανδημία με τις συνθήκες που επικρατούσαν προ δεκαετίας.
Είχα πρόσφατα μια συνομιλία με την κυρία Αρβελέρ στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών και ανέφερε κάτι που μου άρεσε πολύ: «Οταν χρησιμοποίησα για πρώτη φορά τη βιντεοκλήση για να μιλήσω με την κόρη μου στη Γαλλία και την είδα σαν να ήταν δίπλα μου, είπα: Yπάρχει Θεός!». Η τεχνολογία μάς έδωσε λύσεις σε κάθε επίπεδο και εμείς ανακαλύψαμε ακόμα περισσότερους τρόπους που μας είναι χρήσιμη.
Μήπως η πανδημία μάς πήγε πιο μπροστά στο μέλλον απ’ όσο αντέχουμε;
Αυτή η διαδικασία δεν ξεκίνησε στη διάρκεια της καραντίνας, είχε ήδη αρχίσει. Αλλους βέβαια τους πέτυχε περισσότερο και άλλους λιγότερο έτοιμους. Ωστόσο, πιστεύω ότι κάτι που μας χαρακτηρίζει ως είδος είναι η απόλυτη προσαρμοστικότητα. Εγώ ασφαλώς, όπως όλοι όσοι εργάζονται σε εταιρείες τεχνολογίας, έχω συνηθίσει να κινούμαι σε ένα virtual και ευέλικτο περιβάλλον.
Ωστόσο, είδα πολύ κοντινούς μου ανθρώπους, σε πολύ διαφορετικά επαγγέλματα, να αναγκάζονται -με την καλή έννοια- να προσαρμοστούν ταχύτατα. Τώρα, όσον αφορά το αν ήμασταν έτοιμοι σαν κοινωνία ή μας πήγε λίγο πιο γρήγορα απ’ ό,τι περιμέναμε, η καινοτομία πάντα κινείται πιο γρήγορα από την κοινωνία. Γι’ αυτό άλλωστε και είναι καινοτομία, είναι κάτι καινούριο που κινείται με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Κατά κάποιο τρόπο, είναι και η ευθύνη της.
Κινείται ακόμα ταχύτερα σε περιόδους κρίσης;
Ναι, γιατί τότε γινόμαστε πιο δημιουργικοί, τραβάμε λίγο περισσότερο τα πράγματα. Για μένα η λέξη-κλειδί για την τεχνολογία είναι η «χρησιμότητα». Το να είναι χρήσιμη. Και μέσα στη διάρκεια του COVID καταλάβαμε πόσο χρήσιμη και σημαντική είναι η σωστή πληροφορία, αλλά και την ανάγκη του κόσμου να έχει πρόσβαση σε αυτήν. Το ίδιο έγινε π.χ. και με την επικοινωνία, μια βασική ανθρώπινη ανάγκη που η τεχνολογία διευκολύνει, αλλά δεν μπορεί να υποκαταστήσει.
Ποιο είναι το πιο σημαντικό διακύβευμα σε σχέση με την τεχνολογία σήμερα;
Είναι δύο. Να είναι απολύτως ανθρωποκεντρική. Το ζητούμενο είναι στο κέντρο όλων των τεχνολογικών εξελίξεων να βρίσκεται ο άνθρωπος, να επιτυγχάνεται η βελτίωση της διαβίωσής του.
Και το δεύτερο;
Να μη μείνει κανείς πίσω. Και μιλάμε για όλες τις ηλικίες, τα κοινωνικά στρώματα, τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη. Αυτή τη στιγμή υπολογίζονται σε 90 εκατομμύρια οι καινούριες θέσεις εργασίας που θα χρειάζονται να έχουν κάποιου είδους ψηφιακές δεξιότητες. Εξ ου και το κομμάτι της εκπαίδευσης είναι ένα τεράστιο ζητούμενο αυτή τη στιγμή παγκοσμίως, για την Ευρώπη και φυσικά για τη χώρα μας. Το καλό είναι ότι υπάρχουν διαθέσιμα πολλά προγράμματα, όπως π.χ. το πρόγραμμα ψηφιακής κατάρτισης για ανέργους που λανσάραμε μαζί με τον ΟΑΕΔ.
Ζείτε με το άγχος ότι πρέπει να είστε διαρκώς… φουλ τεχνολογικά ενήμερη;
Δεν νομίζω ότι είναι εφικτό να ξέρεις τα πάντα για την τεχνολογία ή για οτιδήποτε άλλο! Αυτό που προέχει είναι να βλέπεις ποιες από αυτές τις εξελίξεις είναι χρήσιμες για σένα, για τη δουλειά σου, για τα παιδιά σου, για τη ζωή σου. Και εδώ έχει σημασία η ίδια η τεχνολογία να κινείται στην κατεύθυνση των σύγχρονων προκλήσεων. Eνα πρόσφατο παράδειγμα που μου αρέσει είναι ότι στο Google Maps θα υπάρχει πλέον η δυνατότητα να επιλέγεις, εκτός από την πιο σύντομη διαδρομή, και εκείνη με τους λιγότερους ρύπους. Εχει σημασία η τεχνολογία όχι απλά να κινείται γρήγορα, αλλά και στη σωστή κατεύθυνση.
Μιλάμε για τα θετικά της τεχνολογίας, αλλά τι γίνεται π.χ. με το «σκοτεινό» κομμάτι της διαδικτυακής παραπληροφόρησης, ακόμα και σε θέματα δημόσιας υγείας;
Υπάρχει ένα τεράστιο κομμάτι ευθύνης στις εταιρείες τεχνολογίας, όσον αφορά τα εργαλεία που φέρνουν όλη αυτή την πληροφορία και προφανώς η μηχανή αναζήτησης της Goοgle είναι ένα τέτοιο σημαντικό εργαλείο. Ειδικά στο κομμάτι της πανδημίας και γενικώς όταν υπάρχουν τέτοια παγκόσμιας εμβέλειας γεγονότα υπάρχει σίγουρα και πάρα πολλή πληροφορία που είναι λάθος. Με πρόθεση ή χωρίς πρόθεση. Η Google έχει κάνει τεράστια δουλειά σε αυτό το κομμάτι. Συγκεκριμένα στην Ελλάδα δουλέψαμε από την αρχή με τον ΕΟΔΥ, ενώ η Google ήταν από τους πρώτους που υπέγραψαν τον κώδικα δεοντολογίας της επιτροπής για την παραπληροφόρηση.
Ως ηγέτις δοκιμαστήκατε πολύ τα τελευταία δύο χρόνια;
Ηταν μια κατάσταση πρωτόγνωρη και δύσκολη. Ολα καινούρια, βλέπετε η πανδημία δεν ήταν σε κανένα πλάνο! Εγώ όλο αυτό το παρομοιάζω με ένα τούνελ, στο οποίο μπήκαμε στην αρχή και από το οποίο στη συνέχεια επιχειρήσαμε να βγούμε ακολουθώντας την ίδια διαδρομή, η οποία όμως δεν… υπήρχε! Ετσι έπρεπε να βρούμε αλλού τον δρόμο για την έξοδο, να ανακαλύψουμε καινούριους τρόπους να γίνουν τα πράγματα. Για μένα, το μάθημα ήταν διπλό, σε προσωπικό και ομαδικό επίπεδο. Ολο αυτό είχε άγχος, αλλά και μια πολύ μεγάλη ικανοποίηση.
Σήμερα έχουμε απομακρυνθεί από το μοντέλο του αυταρχικού ηγέτη που απλά δίνει εντολές;
Mε την ταχύτητα που κινούνται και αλλάζουν τα πράγματα θα ήταν πολύ δύσκολο να επιβιώσει ένα τέτοιο μοντέλο ηγέτη.
Ωστόσο δεν έχει εκλείψει.
Προσαρμόζεται και εξελίσσεται. Οπως σας είπα, είναι αδύνατο να τα γνωρίζεις όλα, είναι δε τέτοια η διάχυση της πληροφορίας που δεν υπάρχει πλέον η ανάγκη ή, αν θέλετε, ο τρόπος να την ελέγξεις. Αυτό είναι η ομορφιά στο να είσαι ηγέτης σήμερα.
Δηλαδή;
Η ομορφιά είναι η σύνθεση. Η ηγεσία -τουλάχιστον το δικό μου στυλ ηγεσίας- έχει περάσει από το μάνατζμεντ στο coaching. Το πώς ουσιαστικά μπορώ να ενθαρρύνω, να δώσω τα κατάλληλα εργαλεία και την ώθηση, προκειμένου ο καθένας και η καθεμία από την ομάδα να δώσουν τις δικές τους ιδέες. Ακόμα και να κάνει challenge το σύστημα ή να φέρει τέλος πάντων μπροστά κάτι καινούριο… Δεν πρέπει να τη φοβάται κανείς τη σύνθεση.
Και ποια συστατικά απαιτεί;
Εδώ έρχονται η διαφορετικότητα και η συμπερίληψη. Και δεν αφορά μόνο το φύλο. Ψάχνεις για συνεργάτες με δημιουργικό πνεύμα, αλλά διαφορετικούς ανθρώπους, από διαφορετικά background. Είναι δύσκολο να γίνει ουσιαστική σύνθεση από κάτι που είναι το ίδιο επί δέκα. Οταν έχεις κάτι διαφορετικό επί δέκα, τότε αποκτά νόημα και ουσία. Είναι αυτό που λένε ότι η διαφορετικότητα είναι όταν καλείς κάποιον στο πάρτυ και η συμπερίληψη όταν του ζητάς να χορέψει.
Είναι μακρά η πορεία σας, έχετε μάλιστα διατελέσει η νεότερη CEO της Μicrosoft Ελλάς. Ενας δικός σας φόβος που έχετε ξεπεράσει με το πέρασμα των ετών;
Ημουν και η πιο νέα και η πρώτη γυναίκα, οπότε ήταν ένας συνδυασμός λίγο πρωτόγνωρος (γελάει). Ενας φόβος που έχω κάπως ξεπεράσει έχει να κάνει με το ότι στην πορεία έμαθα πως δεν μπορείς να αρέσεις σε όλους, πως δεν είναι popularity contest. Δεν είσαι τέλειος, κανείς δεν είναι και ούτε αυτό είναι το ζητούμενο. Αξία έχει εκείνο το σημείο που εσύ κάτι βλέπεις και οι άλλοι μπορεί μην το έχουν ακόμα δει· όταν διστάζεις λίγο και αρχίζεις και αναρωτιέσαι «Να το πάω πιο πέρα;». Στο σημείο ακριβώς αυτό εγώ, σαν ηγέτις, πατάω γκάζι. Θα πάω δηλαδή ένα βήμα πιο μπροστά, θα το προσπαθήσω.
Πώς είναι σήμερα στην Ελλάδα η εκπροσώπηση των γυναικών σε θέσεις ευθύνης και ηγεσίας;
Ο COVID συνέτεινε στο να υπάρξει ένα μικρό πισωγύρισμα. Για παράδειγμα, το ποσοστό των επιχειρήσεων που δεν απασχολούν καμία γυναίκα σε ανώτερη διοικητική θέση αυξήθηκε στο 22% (από 13% το 2021). Εχει ενδιαφέρον ότι εμείς οι γυναίκες χειριζόμαστε εαυτόν στην ευρύτερη σφαίρα της διοίκησης και της λήψης αποφάσεων. Σας θυμίζω πέρυσι το workshοp της Google #Iamremarkable (σ.σ. «Είμαι αξιοσημείωτη»).
Γιατί πρέπει κανείς να υπενθυμίσει σε μια γυναίκα ότι είναι «αξιοσημείωτη»;
Οι γυναίκες δυσκολεύονται να μιλήσουν για τα επιτεύγματά τους, θεωρούν ότι περιαυτολογούν. Αν πρόκειται για κάτι που έχεις πετύχει, δεν είναι περιαυτολογία, είναι γεγονός. Συνεπώς, είναι πρωτεύον οι γυναίκες -καθώς και άλλες υποεκπροσωπούμενες ομάδες- να αναπτύξουν αυτό το κομμάτι. Να μπορείς π.χ. σε μια συνέντευξη να μιλήσεις για τα κατορθώματά σου, διεκδικώντας αυτό που θεωρείς ότι σου αξίζει.
Υπήρχε κάποια στιγμή που χρειάστηκε να το κάνετε;
Οταν έφτασα επαγγελματικά σε ένα σημείο που θεωρούσα ότι μετά από καιρό δεν έπαιρνα αυτό που μου άξιζε. Εγραψα ένα μακροσκελέστατο email και ζήτησα όσα ήθελα. Υπάρχει μια δυσκολία στη διαχείριση του achievement. Νομίζω ότι είναι, πάλι, θέμα εκπαίδευσης. Πάνω από 70% των συμμετεχόντων στο #Iam remarkable είπαν ότι μετά το σεμινάριο κατάφεραν είτε να πάρουν προαγωγή είτε να προσεγγίσουν έναν στόχο. Είναι σημαντικό ότι εταιρείες σαν και εμάς δίνουν αυτή την ευκαιρία.
Οι εταιρείες τεχνολογίας παραμένουν ένα κλειστό boys’ club;
Ισχύει, αν και έχω υπάρξει τυχερή. Και στην εταιρεία που είμαι τώρα δεν έχω την αίσθηση του boys’ club, η Google βγάζει κάθε χρόνο ένα diversity report, με τις βελτιώσεις που πραγματοποιεί παγκοσμίως σε αυτό το κομμάτι. Εχω βέβαια συνηθίσει τα τελευταία 20 χρόνια της επαγγελματικής μου ζωής να βρίσκομαι σε συναντήσεις, όπου μερικές φορές, ναι, είμαι η μόνη γυναίκα. Στο παρελθόν δε, έχω δεχθεί και συμβουλές του τύπου «Μείνε και λίγο πίσω»! Ωστόσο, όλο και βελτιώνεται αυτό, αλλάζει.
Κάποιο περιστατικό, ενδεικτικό της παλιάς κοπής boys’ club νοοτροπίας;
Θα αναφέρω κάτι που έχει, νομίζω, την πλάκα του μέσα στην τραγικότητά του. Κάποια στιγμή σε ένα συνέδριο στο οποίο συμμετείχα ως σύνεδρος σηκώθηκα να χαιρετήσω κάποιον που ήρθε να καθίσει δίπλα μου στο πάνελ – εγώ τότε CΕO στην προηγούμενη εταιρεία, στην οποία εργαζόμουν. Είπα «Καλημέρα σας». Μου είπε «Καλημέρα, αγαπούλα μου».
Πώς αντιδράσατε;
Δεν αντέδρασα. Κάθισα ξανά στη θέση μου και λίγο γέλασα, λίγο σκέφτηκα: «Μα τι άλλο μπορεί να κάνει μια γυναίκα; Ημoυν CEO μιας πολυεθνικής, καθόμουν με το ταγέρ μου και την ταμπέλα μου σε ένα επιστημονικό συνέδριο. Τι άλλο πρέπει να κάνει μια γυναίκα για να μη χαρακτηριστεί “αγαπούλα”»; Δεν θεωρώ ότι ήταν εσκεμμένο, αλλά ένα από τα λεγόμενα unconscious bias (ασυνείδητες προκαταλήψεις) που επαναλαμβάνουμε ασυναίσθητα. Εχει σημασία να προσέχουμε τι λέμε, να προσέχουμε το χιούμορ μας, το πώς μιλάμε μπροστά στα παιδιά μας.
Πείτε μου μια δική σας τεχνολογική guilty pleasure.
Κατά περιόδους μπορεί να «κατεβάσω» ένα παιχνίδι, από αυτά που σκας φούσκες ή μπαλάκια. Οπως ο διπλανός της Φραν Λίμποβιτς στο αεροπλάνο για την Αθήνα που σε όλη την πτήση «έσφαζε» καρπούζια – την παρακολούθησα να μιλάει live όταν ήρθε πρόσφατα στη Στέγη! Επίσης, οι ταινίες στο κινητό (από το Νetflix ή άλλη πλατφόρμα). Μπορώ να δω ακόμα και δέκα λεπτά μέσα στο ταξί. Και το βράδυ βέβαια. Κάπου διάβασα ότι απαντάται στους νέους γονείς ένα σύνδρομο που σε κάνει να «κλέβεις» χρόνο από τον ύπνο σου – αν και δεν μπορώ να χαρακτηρίζομαι πλέον «νέα μαμά», ο γιος μου είναι πέντε και κάτι.
Η συμβουλή επιβίωσης που θα δίνατε σε έναν νέο άνθρωπο;
Πρόσφατα στους Δελφούς, σε μια ομάδα μαθητών που με ρώτησαν τι να σπουδάσουν, είπα ότι προέχει να έχει κανείς διάφορες εκφάνσεις και να τους δώσει χώρο. Δεν έχει τόση σημασία να γίνεις φοβερά ειδικός σε κάτι. Ειδικά στην ηλικία αυτή, δηλ. στην εφηβεία, προτεραιότητα έχει το πώς καλλιεργείς το «μέσα» σου, την προσωπικότητά σου, τα ενδιαφέροντά σου, πώς γίνεσαι πολύπλευρος. Δεν έχει νόημα να προσπαθείς να εντοπίσεις ποιο είναι το επάγγελμα του μέλλοντος. Τα επαγγέλματα που θα υπάρχουν σε δέκα χρόνια μάλλον δεν έχουν δημιουργηθεί ακόμα.
Χάσατε αιφνίδια τον πατέρα σας. Τι σας έχει «κληροδοτήσει»;
Το ότι είμαι ένας άνθρωπος πολύ ανοιχτός και με πολλή περιέργεια να σχετιστώ. Με ιντριγκάρει να γνωρίζω καινούριους ανθρώπους, από διαφορετικές χώρες και κουλτούρες, από διαφορετικά background, που έχουν κάνει διαφορετικά πράγματα από μένα. Θα εμπλακώ. Θα ψάξω. Μου αρέσει να σχετίζομαι, να μαθαίνω. Μπορεί δηλαδή να έρθει κάποιος και να μου πει: «Παίζω κλαρίνο και έχουμε πανηγύρι την Παρασκευή» και να πάω, μου αρέσει.
Το ότι ζήσατε πολλά χρόνια στην Αμερική συνέβαλε σε αυτό το «άνοιγμα» ;
Ναι, είχα τη χαρά να ζήσω στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού – παρότι και αυτό είχε τη δυσκολία του, το ρίσκο του και το κόστος του. Είναι μεγάλη ευλογία να έχεις δουλέψει σε χώρους με διαφορετικές απαιτήσεις και κουλτούρες. Γιατί διευρύνεσαι. Διευρύνονται τα μυαλά, διευρύνονται οι καρδιές, διευρύνεται το οπτικό πεδίο.
