Πριν από λίγο καιρό, βρέθηκα στο Παρίσι για την Εβδομάδα Μόδας -ήταν η πρώτη φυσική μου παρουσία μετά την πανδημία– και σε μια βραδινή συνάντηση στο σπίτι ενός επιτυχημένου παραγωγού μόδας βρεθήκαμε να συζητάμε για το πού βρίσκεται η βιομηχανία σήμερα αναφορικά με το θέμα της συμπερίληψης. Προσωπικά δεν μου αρέσει και τόσο να χρησιμοποιώ τη λέξη «συμπερίληψη» γιατί με κάνει νιώθω ότι αφήνουμε εκτός μια ομάδα ατόμων και γι’ αυτό προσπαθώ να μιλάω κυρίως για ισότητα. Δηλαδή, ίση πρόσβαση σε όλους τους ανθρώπους, να παρουσιάζονται όπως οι ίδιοι θέλουν σε αυτό τον κόσμο.
Στο παρελθόν το οικοσύστημα της μόδας έχει κατηγορηθεί αρκετές φορές για ρατσιστικές διαφημίσεις αλλά και την έλλειψη διαφορετικότητας σε πασαρέλες, καμπάνιες, ακόμα και backstage. Κατά πόσο θα μπορούσε, όμως, η αυξημένη ευαισθητοποίηση για τις φυλετικές διακρίσεις και άλλα κοινωνικά ζητήματα, όπως το κίνημα #MeToo και ο ακτιβισμός της νέας γενιάς, να είναι το πρόσφατο wakeup call της μόδας για τη «συμπερίληψη»; Μάλλον αρκετά! Κάνοντας μια γρήγορη ανασκόπηση, η δεκαετία του 2010 έγινε ορόσημο για τη διαφορετικότητα και χαρακτηρίστηκε από μια σειρά δράσεων που αμφισβήτησαν το status quo και άνοιξαν τις πόρτες σε άτομα τα οποία ενδεχομένως παλαιότερα θα θεωρούσαμε outsiders ώστε να διεκδικήσουν θέσεις σε όλο το φάσμα της βιομηχανίας.
Σήμερα, καθώς το καρουζέλ της μόδας προσπαθεί να ξαναμπεί σε τροχιά μετά την πανδημία, μπορούμε να κοιτάξουμε γύρω μας και να συνειδητοποιήσουμε πόσο διαφορετικά είναι τα πράγματα συγκριτικά με το παρελθόν. Για αρκετά χρόνια, ο κόσμος του μόντελινγκ προοριζόταν για εμφανώς ελκυστικές γυναίκες και άνδρες με δυτικά χαρακτηριστικά. Τα μοντέλα αυτά πληρούσαν συγκριμένα κριτήρια: ήταν άνθρωποι ψηλοί, αδύνατοι (παραήταν αδύνατοι μερικές φορές) και νεαροί σε ηλικία. Επίσης είχαν κυρίως λευκό δέρμα. Το 2013 η ακτιβίστρια Μπίθαν Χάρντισον σε συνεργασία με τη Ναόμι Κάμπελ και τη βετεράνο του μόντελινγκ Ιμάν παρατήρησαν ότι οι πασαρέλες ήταν σχεδόν αποκλειστικά γεμάτες με λευκά μοντέλα και ζήτησαν μέσα από μια ανοιχτή επιστολή προς τους μεγαλύτερους οίκους να εντάξουν περισσότερες μαύρες γυναίκες και άνδρες σε πασαρέλες και καμπάνιες. Η ζήτηση για περισσότερα μαύρα μοντέλα προέκυψε σταδιακά και εισήγαγε μια νέα πολιτική διαφορετικότητας στο τοπίο της μόδας.
Σήμερα τα μοντέλα που βλέπουμε είναι πολύ διαφορετικά από αυτά που είχαμε συνηθίσει. Ποικίλλουν περισσότερο, ανάλογα με την εθνικότητα, το σωματότυπο, την ηλικία, το φύλο, ακόμα και τις ειδικές ανάγκες. Για παράδειγμα, η κίνηση του οίκου Dolce & Gabbana να φιλοξενήσει τις Ισαμπέλα Ροσελίνι, Κάρλα Μπρούνι και Μόνικα Μπελούτσι στην πασαρέλα για τη σεζόν 2019 ήταν μια ισχυρή δήλωση για την ηλικία και την ομορφιά, ενώ η συγγραφέας Τζόαν Ντίντιον ενέπνευσε τις γυναίκες να κάνουν τα πάντα ανεξάρτητα από την ηλικία τους όταν πρωταγωνίστησε σε καμπάνια του οίκου Céline στα 80 της, μερικά χρόνια πριν. Η μουσουλμάνα Χαλίμα Άντεν ήταν το πρώτο μοντέλο που φωτογραφήθηκε φορώντας χιτζάμπ για το περιοδικό Sports Illustrated, ενώ η μικροσκοπική συγγραφέας Σίνεντ Μπερκ έγραψε Ιστορία με το εξώφυλλο στη βρετανική Vogue.
Ο στερεοτυπικός ορισμός της ομορφιάς, που ήθελε τα μοντέλα να έχουν αψεγάδιαστη σιλουέτα και ντελικάτα χαρακτηριστικά, επαναπροσδιορίστηκε χάρη στην άνοδο στο χρηματιστήριο της μόδας μοντέλων όπως η Ασλεϊ Γκράχαμ και η Παλόμα Έλσεσερ, αλλά και μιας σειράς ανερχόμενων σταρ όπως η θετή κόρη της Κάμαλα Χάρις, Έλα Έμχοφ, που αντιπροσωπεύουν μια ξεχωριστή πραγματικότητα που δεν μεταφράζεται σε τελειότητα. Τα κριτήρια επιλογής των μοντέλων αλλάζουν καθώς αλλάζουν οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων και εικόνας. Η νέα γενιά συντακτών στα περιοδικά μόδας, αντισυμβατικοί φωτογράφοι και ατζέντηδες μοντέλων αναγνωρίζουν ότι όλοι οι άνθρωποι μπορούν να έχουν το δικό τους χώρο στη μόδα. Η ουσιαστικότερη αλλαγή, ωστόσο, έχει να κάνει και με την εξέλιξη της τεχνολογίας. Το μόντελινγκ δεν άνοιξε απλώς τις πόρτες του σε νέα μέλη που κάποτε ένιωθαν αποκλεισμένα, αλλά στην πραγματικότητα μέσα από διαδικτυακές πλατφόρμες όπως το Instagram και το TikTok όλοι μπορούν να γίνουν μοντέλα.
Εδώ και αρκετές σεζόν ο καλλιτεχνικός διευθυντής του οίκου Gucci Αλεσάντρο Μικέλε αναζητά τη διαφορετικότητα στα μοντέλα του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η διεμφυλική μούσα του, Χάρι Νεφ, που μετατράπηκε μέσα σε χρόνο-ρεκόρ σε είδωλο του στυλ. Και μπορεί οι τρανς άνθρωποι να ήταν πάντα αναπόσπαστο κομμάτι της κοινότητας της μόδας, σπάνια όμως τους επιτρεπόταν να μοιραστούν την αλήθεια τους. Τρανς μοντέλα όπως η Αντρέγια Πέγιτς βρήκαν το κουράγιο να μοιραστούν μέσα από ντοκιμαντέρ τις ιστορίες τους και τις προσπάθειες να χτίσουν την καριέρα τους αποδεικνύοντας ότι οι παλιές αντιλήψεις της ομορφιάς που καθορίζονται από το φύλο δεν είναι πλέον σχετικές με το σήμερα. Αλλωστε γιατί θα πρέπει να μας ενδιαφέρει αν ένα μοντέλο είναι διεμφυλικό;
«Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στέλνουν ένα ηχηρό μήνυμα. Αναζητώ συνεχώς όλες τις μορφές “περίεργης” ομορφιάς», δήλωσε σε συνέντευξή του στo Washington Post Magazine ο Αλεσάντρο Μικέλε. Ο οίκος Gucci αγκάλιασε και ανέδειξε όσο κανένας άλλος οίκος τα «ασχημόπαπα» της μόδας ανοίγοντας το διάλογο για την κατάρριψη των στερεοτύπων τον οποίο στη συνέχεια ακολούθησε και ο οίκος Balenciaga. Η επιλογή του Αλεσάντρο Μικέλε να βάλει μια νεαρή γυναίκα με σύνδρομο Down να πρωταγωνιστήσει σε μια καμπάνια ομορφιάς του οίκου Gucci γέμισε ευφορία το διαδίκτυο σε μια περίοδο που τα μοντέλα με ειδικές ανάγκες παλεύουν να βρουν τη δική τους φωνή στη μόδα.
«Αναζητώ συνεχώς όλες τις μορφές της “περίεργης” ομορφιάς» δήλωσε ο Αλεσάντρο Μικέλε.
Για την ιστορία, τα άτομα με αναπηρία τρέχουν εδώ και καιρό τον δικό τους μαραθώνιο στον στίβο της μόδας. Ο αξέχαστος σχεδιαστής Alexander McQueen εμπνεύστηκε από την ιστορία της παραολυμπιονίκη Έϊμι Μάλινς, που ακρωτηρίασε και τα δύο της πόδια σε παιδική ηλικία και την οποία συμπεριέλαβε σε πασαρέλα του στα τέλη της δεκαετίας του 1990 φορώντας της προσθετικά μέλη που έμοιαζαν με ξύλινες μπότες. Ωστόσο, η προσοχή του McQueen για τη Μάλινς δεν άνοιξε διάπλατα τις πόρτες της μόδας σε άλλα μοντέλα που φορούν προσθετικά μέλη ή χρησιμοποιούν αναπηρικά καροτσάκια. Σύμφωνα με αρκετές πηγές, ένα από τα εμπόδια που αντιμετωπίζει το μοντέλο με αναπηρία είναι η εσφαλμένη αντίληψη ότι δεν θα μπορεί να συμμετέχει σε φωτογραφήσεις.
Στην πραγματικότητα, αυτό δεν ισχύει και το αισιόδοξο μήνυμα είναι ότι αρκετοί οίκοι δεσμεύτηκαν για να προσπαθήσουν περισσότερο να το αλλάξουν.
Όταν μια διεμφυλική ή μια γυναίκα με ξεχωριστά χαρακτηριστικά σε εξώφυλλο περιοδικού ή ένα άτομο με αναπηρία στην πασαρέλα δεν θα είναι πλέον σπάνιο φαινόμενο, αλλά μέρος της καθημερινότητας, μόνο τότε θα έχει επιτευχθεί η πραγματική ισότητα.
