Γράφει η Σοφία Μανδηλαρά
Περήφανες και δυναμικές, οι γυναίκες του Εβρου γεμίζουν τη ζωή ομορφιά, με τα χέρια τους, την τέχνη τους, τις ιδέες τους, τη θέλησή τους. Ανοίγουν το σύνορο της συνεργασίας, κάνουν την πυξίδα να δείχνει από το δύσκολο χθες στο αισιόδοξο αύριο. Μερικές από αυτές φωτογραφίζονται για το Marie Claire και μοιράζονται τις ιστορίες τους και τα όνειρά τους.
Κική Χατζησάββα – Παραγωγός, οινοποιός
Το Μαυρούδι και το Παμίδι ή Παμίτι είναι ποικιλίες μοναδικές στη Θράκη. Η Κική Χατζησάββα καλλιεργεί αμπέλια, παράγει κρασί, το διαθέτει στην Ελλάδα και, μέσω Διαδικτύου, στο εξωτερικό, και γνωρίζει καλά τα μυστικά του θρακιώτικου οίνου.
«Η γαστρονομία είναι σημαντικό κομμάτι της κουλτούρας του Εβρου. Σε κάθε τραπέζι υπάρχει το κρασί μαζί με τα εδέσματα», σχολιάζει και προσθέτει: «Οι Θρακιώτες μαγειρεύουν πολύ, κάνουν ωραία πράγματα, με καβουρμά, μερακλήδικα».
Η επιχείρησή της είναι «one woman show», όπως λέει, γιατί η ίδια καλλιεργεί «70 στρέμματα από το τρακτέρ μέχρι την οινοποίηση και την εμφιάλωση». Είναι επίσης μαμά δύο κοριτσιών.
Η μέρα της ξεκινάει γύρω στις 6.30 π.μ. και τελειώνει «αργά, πολύ αργά». Στις εγκαταστάσεις της δέχεται επισκέπτες κάθε εβδομάδα, από την Αγγλία, την Ολλανδία, την Αμερική, την Τουρκία.
Πιο σπάνια από Ελληνες γιατί «ουδείς προφήτης στον τόπο του». Φέτος οι πυρκαγιές τη χτύπησαν αλύπητα, όπως και πολλούς άλλους μικρούς παραγωγούς της περιφέρειας. «Αν δοθούν οι αποζημιώσεις, θα μπορέσω να ξαναφυτέψω. Αλλά, ακόμα κι έτσι, ακόμα και χωρίς αυτές, έστω σιγά-σιγά, εγώ θα προσπαθήσω. Δεν εγκαταλείπω ακόμα», ακούγεται η φωνή της σίγουρη, θαρραλέα.
«Στηρίξτε τους τοπικούς παραγωγούς της Ελλάδας, ειδικά τους πληγέντες, τις τοπικές ποικιλίες, τους ανθρώπους που δουλεύουν στη γη. Γιατί αν φύγουμε εμείς που καλλιεργούμε, θα ερημώσει ο τόπος», καταλήγει.
Λαμπρινή-Νεκταρία Παπανικολάου – Κτηνοτρόφος
«Πολύ δύσκολο. 365 μέρες το χρόνο είσαι εκεί, από το πρωί μέχρι το βράδυ. Είναι η φύση της δουλειάς τέτοια που πρέπει να γνωρίζεις ό,τι έχει σχέση με τα ζώα και τη σωστή διαβίωσή τους», λέει η Λαμπρινή-Νεκταρία Παπανικολάου, κτηνοτρόφος με κοπάδι κατσίκες που πέρασαν σε εκείνη από τον πατέρα της, «τα κορίτσια» όπως τις λέει.
Η δουλειά είναι εξαιρετικά απαιτητική, σωματικά και ψυχολογικά. «Συνεχίζουμε παρά τις αντιξοότητες. Πρέπει οπωσδήποτε το κράτος να μεριμνά για τους κτηνοτρόφους και γενικά για τους αγρότες. Εμείς δεν μπορούμε ούτε να αρρωστήσουμε γιατί τι θα γίνουν τα ζώα;».
Τα κορίτσια έχουν ονόματα. Η Κλεοπάτρα είναι «ολόμαυρη, με μάτι γαλανό και είναι ομορφούλα», τον τράγο τον λένε Δία, η Μαγλυκάτη έχει «γλυκά μάτια» και όταν τα κορίτσια γεννάνε, κανονικά μένουν στο μαντρί για να μην ταλαιπωρούνται. Οι φωτιές του φετινού καλοκαιριού, όμως, το κατέστρεψαν.
Η Λαμπρινή-Νεκταρία επιμένει ότι η κτηνοτροφία είναι σημαντική για την περιφέρεια του Εβρου, που είναι κατά κύριο λόγο αγροτική, και χρειάζεται τη φροντίδα της Πολιτείας. «Πλέον οι κτηνοτρόφοι του Εβρου έχουν πρόβλημα επιβίωσης», υπογραμμίζει. Πάντως, το μήνυμά της είναι να μη διστάσουμε να επισκεφτούμε τον νομό Έβρου γιατί «έχουμε θάλασσα, από όλα τα καλά του Θεού έχουμε. Και όλα θα ξαναγίνουν».
Ζωγραφούλα Βασιλοπούλου – Υφάντρα στο πρόγραμμα «Ρίζα» του Εθνολογικού Μουσείου Θράκης
Η Ζωγραφούλα δεν ήξερε αργαλειό, ούτε είχε. Στα χέρια της έφτασε ένας πριν από χρόνια, όχι από τους καινούριους, γιατί του άνδρα της «του αρέσει να μαζεύει παλιά αντικείμενα, δηλαδή παραδοσιακά πράγματα».
«Τον φύλαγα εγώ καλά και τον πρόσεχα. Στο σεμινάριο που κάναμε, πάνω στον δικό μου αργαλειό μάθαμε όλες, μαζί με τις άλλες γυναίκες». Το πρόγραμμα «Ρίζα» του Εθνολογικού Μουσείου Θράκης, έμπνευση και υλοποίηση της Αγγέλας Γιαννακίδου, εκπαίδευσε γυναίκες του Εβρου στην παλιά τέχνη, την ύφανση.
«Φτιάχνω πετσέτες, κουρελούδες, φτιάχνω και κόντρα, φτιάχνω και ψιλά, ό,τι μου παραγγείλει η Αγγέλα. Αν έχεις μεράκι και θέληση, κάνεις πολλά», λέει η Ζωγραφούλα. Εκείνη έχει και από τα δύο. Νιώθει ότι κρατάει την παράδοση ζωντανή. «Μου αρέσει. Ο αργαλειός είναι αυτό που το κάνει ξεχωριστό. Κάθε φορά δηλαδή κάνω κάτι διαφορετικό. Βάζω τη δική μου πινελιά και γι’ αυτό μαθαίνω γρήγορα κιόλας».
Σε κάθε βήμα έχει δίπλα της την Αγγέλα και σε κάθε κουβέντα τη μελετάει με το «ευχαριστώ». Στη ζωή της η Ζωγραφούλα είναι αγρότισσα. Φτιάχνει καβουρμά, τυριά, ψωμί παραδοσιακό, όλα περνάνε μέσα από τα χέρια της, όπως η κλωστή, όπως το ύφασμα. «Μέχρι πότε θα υφαίνετε στον αργαλειό;». «Μέχρι να μην μπορώ να υφάνω πια».
Aννα Κυριακούδη – Κάτοικος Δαδιάς, φαρμακοποιός και Ελισάβετ Κρετ – Επιστημονικός συνεργάτης Εταιρείας Προστασίας Βιοποικιλότητας Θράκης
Η πατρογονική γη της Αννας Κυριακούδη είναι η Δαδιά, οι θρύλοι του δάσους της, οι διηγήσεις της γιαγιάς της «που είχε το πιο κεντρικό σπίτι στην πλατεία του χωριού». Το Δάσος Δαδιάς «για τους κατοίκους του Εβρου είναι η ζωή τους όλη. Μετά τις φωτιές, είμαστε σε κρίση ταυτότητας», λέει η 34χρονη Αννα, φαρμακοποιός.
Η Ελισάβετ Κρετ, επιστημονικός συνεργάτης της Εταιρείας Προστασίας Βιοποικιλότητας της Θράκης, εξηγεί ότι το Εθνικό Πάρκο Δάσος Δαδιάς – Λευκίμης – Σουφλίου είναι μία από τις λίγες περιοχές στην Ευρώπη που θεωρείται παράδεισος των αρπακτικών πουλιών.
«Τα σπάνια και μοναδικά πουλιά βρίσκουν κατάλληλες συνθήκες για φώλιασμα, αρκετή τροφή και μέρος για ξεκούραση. Αυτός ο ιδανικός βιότοπος έχει διαμορφωθεί μέσα από πολλά χρόνια αρμονικής συνύπαρξης ανθρώπου και φύσης αποτελώντας σημαντικό καταφύγιο για την μεγαλύτερη αποικία μαυρόγυπα στα Βαλκάνια και τα τελευταία ζευγάρια του ασπροπάρη στην Ελλάδα».
«Ο κάθε άνθρωπος εδώ έχει κάποιου είδους σύνδεση με το δάσος – κοινωνικά, πολιτιστικά. Οι άνθρωποι ζούσαν με ό,τι είχε να τους προσφέρει η Δαδιά», συνηγορεί η Αννα Κυριακούδη. Η φετινή πυρκαγιά που συγκλόνισε όλη την Ελλάδα «άφησε λίγες άκαυτες νησίδες που μπορούν να φιλοξενήσουν τα πουλιά που φωλιάζουν σε δέντρα. Η καταστροφή είναι τεράστια, αλλά η φύση είναι πανίσχυρη και χωρίς αμφιβολία το δάσος θα επανέλθει», υπογραμμίζει η Κρετ, αν και αναμφισβήτητα θα χρειαστούν «περίπου 40 χρόνια για να γίνει κατάλληλο στον ίδιο βαθμό που ήταν για τα αρπακτικά πουλιά», κυρίως με τη φυσική του αναγέννηση.
Το πιο σημαντικό απ’ όλα, όμως, είναι «η πρόληψη και η σωστή διαχείριση για να μην κινδυνέψει ξανά». Τα δάση είναι τα πνευμόνια μας και το Δάσος Δαδιάς ένα πολύτιμο, σπάνιο δώρο.
«Οι πολίτες μπορούν να συνεισφέρουν ενεργά στην προστασία του περιβάλλοντος ως εθελοντές δασοπυροσβέστες», υπογραμμίζει η ίδια και καταλήγει: «Σχεδόν από την πρώτη στιγμή αγάπησα αυτόν τον τόπο. Γι’ αυτόν το λόγο θα μείνω εδώ, στο χωριό μου, και μαζί με όλους όσοι αγαπούν τον Εβρο θα συμβάλω στην ανάκαμψή του. Θα το κάνουμε για τις επόμενες γενιές».
Μαρία Παπαδοπούλου-Γιαννακίδου, Συντονίστρια Women Act Αλεξανδρούπολης
«Η πρόκληση για τις γυναίκες, είτε στην Αλεξανδρούπολη, είτε αλλού, είναι η καθημερινή πάλη των ρόλων σε σχέση με το χρόνο. Κόρη, μητέρα, σύζυγος, φίλη, αδερφή, εργαζόμενη, επιστήμονας, ενεργός πολίτης με συμμετοχή. Μια αέναη προσπάθεια ισορροπίας στο 24ωρο», σημειώνει η Μαρία Γιαννακίδου, εκ μέρους του παραρτήματος Αλεξανδρούπολης της γυναικείας οργάνωσης Women Act. Μάλιστα, όπως επισημαίνει η ίδια, οι γυναίκες στις πόλεις είναι κατά μια άποψη τυχερές γιατί ενώ οι γνώσεις και οι πληροφορίες είναι πλέον σχετικά εξίσου προσβάσιμες από οπουδήποτε, «η πρόκληση των ευκαιριών» γίνεται όλο και πιο έντονη, σε όλο και πιο κλειστές κοινωνίες.
Παντού «οι γυναίκες πρέπει συνεχώς να αναζητούν τη συμμετοχή, να ακούγονται και να τολμούν!» λέει η κυρία Γιαννακίδου, αλλά ειδικά στον Εβρο όχι μόνο ως εσωτερική ανάγκη.
«Ζώντας στα σύνορα, έχει σημασία αυτός ο τόπος όπου επιλέξαμε να ζούμε, να κρατήσει τις επόμενες γενιές, να γίνει ο τόπος για άλλους ανθρώπους που θα τον επισκεφτούν και θα τον διαλέξουν».
Ο δρόμος αυτός περνάει μέσα από την ισότητα. «Στον Νομό Εβρου οι γυναίκες πάντα είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο από τις αγροτικές κοινωνίες έως τις αστικές», σχολιάζει η κυρία Γιαννακίδου και ανατρέχει στην πλούσια ιστορία γυναικείων οργανώσεων από τη δεκαετία του 1980 έως σήμερα για θέματα αιχμής, όπως η Υγεία, η κακοποίηση, ο κοινωνικός αποκλεισμός, η αλληλεγγύη, η επιχειρηματικότητα.
«Πάντα ζητούμενο θα είναι το “ακόμα περισσότερες”, ωστόσο θεωρώ ότι υπάρχει συνεχής βελτίωση», επισημαίνει η ίδια. Η Women Act προσφέρει «με σύγχρονα εργαλεία, συνεχή εκπαίδευση, ενδυνάμωση μέσω της γνώμης και της δικτύωσης ώστε να αυξηθεί η παρουσία των γυναικών στη δημόσια σφαίρα». Με βάση τη συμμετοχή στις δράσεις της οργάνωσης φαίνεται ότι οι γυναίκες του Νομού Εβρου διεκδικούν το μέλλον τους εδώ και τώρα, «για να αναδεικνύονται έτσι όλα τα χαρακτηριστικά, οι δεξιότητες και τα χαρίσματα γυναικών που στις ακριτικές περιοχές έχουν προστιθέμενη αξία»!
Φοίνικας Αλεξανδρούπολης – Ομάδα βόλεϊ γυναικών
Ο Φοίνικας Αλεξανδρούπολης είναι η μόνη γυναικεία ομάδα βόλεϊ που παίζει στην Α2 Εθνική, από τη Θεσσαλονίκη και πάνω, τονίζει η αθλήτρια Νικολέττα Παπαβασιλείου, εκπροσωπώντας τις συμπαίκτριές της.
«Σημαίνει πάρα πολλά για την πόλη. Γιατί την επισκέπτονται άλλες ομάδες και τη γνωρίζουν, είναι υπερήφανοι οι συμπολίτες μας -έχουμε αρκετό κόσμο στις κερκίδες που μας υποστηρίζει-, έρχονται μικρά κορίτσια και θέλουν να δοκιμάσουν. Η Αλεξανδρούπολη λέει ότι έχουμε μια ομάδα γυναικών που σαρώνει».
Ο Εβρος έχει μακρά παράδοση στο συγκεκριμένο άθλημα, η οποία ξεκινάει στη δεκαετία του 1970, και ακόμα οκτώ ομάδες βόλεϊ: Εθνικός Αλεξανδρούπολης, Γ.Ε. Αλεξανδρούπολης, Νίκη Αλεξανδρούπολης, Αμαζόνες, Εβρος Σουφλίου, Α.Ο. Ορεστιάδας, Αθλος Ορεστιάδας, και Θύελλα Φερών. Δεν είναι τυχαίο ότι από την περιοχή κατάγονται πάνω από 50 αθλητές και αθλήτριες στις εθνικές ομάδες όλων των ηλικιακών κατηγοριών.
Ανάμεσα στις 14 παίκτριες του Φοίνικα, κάποιες έχουν έρθει από το εξωτερικό. «Το πρώτο πράγμα που ξεχωρίζουν είναι η θάλασσα». Τη βλέπουν από το διαμέρισμά τους στο κέντρο της πόλης. Το δεύτερο είναι η ελληνική φιλοξενία.
«Μας λένε ότι ο κόσμος είναι πολύ ευγενικός και βοηθητικός. Και έπειτα τους αρέσει η ομάδα. Εχουμε πάρα πολύ φιλικό κλίμα μεταξύ μας», λέει η 20χρονη Νικολέττα και προσθέτει ότι «όλο το διοικητικό τιμ και ο κ. Βουρδόλης θέλουν να βοηθήσουν στο μέγιστο την ομάδα και έτσι αποκτούμε εμπειρίες πέρα από την Ελλάδα». Τι διαφορετικό έχει το βόλεϊ;
«Σίγουρα η ομαδικότητα. Δεν είναι ατομικό ζήτημα. Χρειάζεσαι τις συμπαίκτριες». Ο στόχος για την επόμενη σεζόν είναι κατ’ αρχάς η παραμονή στην Α2 κατηγορία «και μετά προφανώς θα προσπαθήσουμε για ό,τι καλύτερο μπορούμε. Είναι νωρίς ακόμα, έχουμε αρκετούς αγώνες να παίξουμε». Καλή επιτυχία στις γυναίκες του Φοίνικα!
Σωτηρία και Παναγιώτης Αραμπατζής – Συνταξιούχοι αγρότες
«Γιατί το χρειάζονταν», απαντούν στο τηλέφωνο η Σωτηρία και ο Παναγιώτης Αραμπατζής στην ερώτηση «γιατί αποφασίσατε να δωρίσετε το όχημα για την μεταφορά των παιδιών ΑμεΑ στο νοσοκομείο». Η ευθύτητά τους είναι αφοπλιστική. Δεν τους περνάει από το μυαλό γιατί να μην το είχαν κάνει, γιατί να είχαν κρατήσει τα περισσότερα από 100.000 ευρώ που έβγαλαν με κόπο, με κούραση πραγματική, με τα χέρια τους, ως εργάτες, μετανάστες στη Γερμανία.
«Το είχαμε τάμα, το είχαμε σκοπό. Πήγαμε στο νοσοκομείο. Αυτοί λοιπόν μας είπαν ότι είναι χρήσιμο για τα παιδάκια και το κάναμε. Για να διευκολύνουμε τον τόπο μας». Μιλάνε στο τηλέφωνο εναλλάξ, πολύ φωναχτά, από τη Μάνη του Εβρου, περίπου 11 χιλιόμετρα πάνω από το Διδυμότειχο, όπου επέστρεψαν για να ξεχειμωνιάσουν τις ζωές τους.
«Εμείς, είναι αλήθεια, δεν έχουμε παιδιά. Ηρθαμε με αυτά τα χρήματα που είχαμε. Κάπου τα είχαν ανάγκη, εμείς δεν τα έχουμε. Ετσι, λοιπόν, έγινε η δουλειά».
Ετσι, λοιπόν, απλά, έγινε η δουλειά και η Σωτηρία με τον άνδρα της αγκάλιασαν όλα τα παιδιά ΑμεΑ της περιοχής. Ετσι, έγινε η δουλειά και έγιναν οι ίδιοι η γιαγιά και ο παππούς όλων των οικογενειών που τους χρειάζονταν.
Δήμητρα Μπουρουλίτη – Επιχειρηματίας, Μεταξωτά Σουφλίου Μπουρουλίτη
Το Σουφλί είναι μοναδικό στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Η καλλιέργεια μεταξοσκώληκα ξεκίνησε στα βυζαντινά χρόνια και έχει διατηρηθεί μόνο εκεί, μέσα από την παράδοση των οικογενειών της περιοχής που κρατούν το νήμα ως θεματοφύλακες της τέχνης του μεταξιού. «Νομίζω ότι το ιστορικό βάρος δεν το έχω αντιληφθεί. Πιστεύω πως κανένας δεν το καταλαβαίνει πραγματικά», αναφέρει η Δήμητρα Μπουρουλίτη, που έχει το μαγαζί της, το μαγαζί του μπαμπά και του παππού της πριν από εκείνη, στην πλατεία της μικρής πόλης.
«Είναι δεδομένο ότι υπάρχει μια αίσθηση ευθύνης και ίσως μια εσωτερική ανάγκη για συνέχεια. Μια επιμονή απέναντι σε όλα αυτά που συμβαίνουν για να συνεχίσουμε. Μένουμε από αγάπη. Είναι μια παρακαταθήκη που έχει δοθεί και είναι κρίμα να τελειώσει», τονίζει η κυρία Μπουρουλίτη, η οποία, ωστόσο, ενδέχεται να είναι η τελευταία της δικής της γραμμής που αφιερώνεται στο μετάξι. Η εποχή σπρώχνει τους νέους ανθρώπους σε άλλα επαγγέλματα, στα αστικά κέντρα, «ο Εβρος βάλλεται», οι μικρές επιχειρήσεις του Σουφλίου δυσκολεύονται να αντέξουν. Ωστόσο, υπάρχει «μαγεία».
Αυτή η λέξη χορεύει στις σκέψεις της Δήμητρας κάθε φορά που μιλάει για τη διαδικασία του μεταξιού και ο τόνος της φωνής της αλλάζει τρυφερά. «Οσα χρόνια και αν περάσουν, όσες φορές και αν το κοιτάζω, πάντα μαγικό θα μου φαίνεται», λέει.
Υπάρχουν ταξιδιώτες που φτάνουν έως το Σουφλί μόνο γι’ αυτό, για να γίνουν μάρτυρες της μεταμόρφωσης. Αλλά, φυσικά, η διαδρομή προσφέρει και άλλες απολαύσεις. «Βρισκόμαστε στη θρακική γη, με τη μουσική και τα φαγητά», σημειώνει αλλά γρήγορα επιστρέφει στο μεράκι της: «ο μεταξοσκώληκας νομίζω ότι είναι από τα πιο ωραία πράγματα που μπορεί να δει ένας άνθρωπος. Είναι σαν ένα μεγάλος φιλόσοφος. Μόνο να μάθεις μπορείς από τη ζωή του». Και να χαρίσεις τη δροσερή αίσθηση του μεταξιού που χαϊδεύει το δέρμα και δημιουργεί αναμνήσεις, ξεκινώντας από το Σουφλί, σε όλο τον κόσμο.
Φωτογράφος: Κώστας Ορδουμποζάνης
Το απόσπασμα αποτελεί μέρος του αφιερώματος του Marie Claire Ιανουαρίου 2024 στις γυναίκες του Έβρου. Διαβάστε τις ιστορίες τους εδώ.
