Πριν από 42 χρόνια, στα βουνά του δυτικού Νεπάλ, ένα από τα πιο απομονωμένα μέρη της χώρας, μία οικογένεια της κάστας Dalit απέκτησε ένα κορίτσι. Η κάστα των «ανέγγιχτων», όπως ονομάζονται οι Dalit, αποτελεί περίπου το 13% του πληθυσμού της χώρας. Είναι κυριολεκτικά αυτό που εννοεί η λέξη. Δεν επιτρέπεται να τους αγγίζουν οι άλλες κάστες κι ούτε εκείνοι μπορούν να ακουμπούν άλλους ανθρώπους κι αντικείμενα που δεν ανήκουν στους ίδιους. Δεν επιτρέπεται ούτε να πιουν νερό από την ίδια βρύση με τις άλλες κάστες. Σήμερα, αυτό το σύστημα κοινωνικού διαχωρισμού των ανθρώπων έχει, θεωρητικά, καταργηθεί. Η Saraswati Nepali, όμως, γνωρίζει την αλήθεια και δε φοβάται να αγωνιστεί για να σώσει τις ζωές των ανθρώπων της κάστας της, που εξακολουθούν να υποφέρουν σε όλη τη χώρα. Κι όλα ξεκίνησαν όταν η Nepali ήταν ακόμα στο σχολείο, με αφορμή λίγες γουλιές νερό.
Η εκπαίδευσή της ξεκίνησε όταν ήταν 8 ετών, σε ένα σχολείο 25 λεπτά μαριά από το σπίτι της. Παρότι τα κορίτσια στο Νεπάλ πολλές φορές δεν πηγαίνουν καν στις πρώτες τάξεις του σχολείου, τα τρία αγόρια αδέλφια της, που είχαν αναλάβει την ανατροφή της μετά το θάνατο του πατέρα της, ήθελαν να σπουδάσει. Το πρωί πήγαινε σχολείο και το βράδυ έκανε παρέα στον αδελφό της Prakash, ο οποίος ζωγράφιζε στους τοίχους του χωριού συνθήματα ενάντια στις διακρίσεις κατά των Dalit.
Οι Dalit, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, αποτελούν το 13% του πληθυσμού της χώρας. Το 2006 ψηφίστηκε νομοθεσία που καταργούσε τις κάθε φύσης διακρίσεις εναντίον τους, ενώ σχετική διάταξη συμπεριλήφθηκε και 11 χρόνια μετά στο νέο Σύνταγμα της χώρας. Γιατί, όμως, θεωρούνται ανέγγιχτοι; Οι ρίζες της δημιουργίας αυτής της κάστας βρίσκονται στην αρχαία ιστορία της Ινδίας. Στην πορεία της διαμόρφωσης του κοινωνικού τοπίου της χώρας όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, πολλοί άνθρωποι έπαιρναν τίτλους, είτε διότι είχαν γη, είτε διότι είχαν θρησκευτικά καθήκοντα και κάπως έτσι εδραιώθηκε το σύστημα των καστών της Ινδίας, το οποίο επεκτάθηκε και στις γειτονικές της χώρες.
Οι Dalit δεν επιτρέπεται να εισέρχονται στα σπίτια όσων ανήκουν σε υψηλότερες κάστες, ούτε να ασκούν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα όπως θέλουν, αν είναι ινδουιστές. Τους απαγορεύεται, ακόμα, η πρόσβαση σε οποιοδήποτε μέρος παράγεται ή καταναλώνεται φαγητό. Στο σχολείο γίνονται δεκτοί, αρκεί να κάθονται πίσω από τους υπόλοιπους μαθητές ή, κατά περίπτωση, εκτός αίθουσας. Το άγγιγμα των Dalit σχετίζεται με πολλές δεισιδαιμονίες, όπως η μειωμένη παραγωγή γάλακτος.
Οι δουλειές που κάνουν τα μέλη αυτής της κάστας είναι πολύ συγκεκριμένες. Καθώς δεν τους παρέχεται πρόσβαση σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες, γίνονται οδοκαθαριστές, σιδεράδες και ράφτες. Αυτό είναι, μάλιστα, το καλό σενάριο, διότι σε περίπτωση που οι πρόγονοί τους είχαν χρέη σε μέλη άλλης κάστας, τότε είναι υποχρεωμένοι να δουλεύουν γι’ αυτούς δωρεάν, στο πλαίσιο του θεσμού που ονομάζεται Haliya Pratha. Ως ανταμοιβή ίσως πάρουν λίγο φαγητό. Το καθεστώς εργασίας τους συνήθως συνεχίζεται μέχρι να πεθάνουν. Και μαζί τους εργάζονται όλα τα μέλη της πυρηνικής τους οικογένειας. Ακόμα και όσοι έχουν κανονικές δουλειές, αμοίβονται με πολύ χαμηλούς μισθούς, ενώ η πλειοψηφία τους ασχολείται ελάχιστα με τα κοινά, λόγω του de facto κοινωνικού αποκλεισμού τους.
Η Saraswati Nepali μεγάλωσε με όλους αυτούς τους περιορισμούς.
Έπινε κι αυτή το τσάι της έξω από τα μαγαζιά και ήταν υποχρεωμένη να πλύνει μόνη της το ποτήρι της, αλλιώς θα υφίστατο τις συνέπειες, δηλαδή θα έτρωγε ξύλο από τον ιδιοκτήτη. Όταν έκανε διάλειμμα στο σχολείο, έπρεπε να πάει στο σπίτι της να πιει νερό, καθώς η βρύση των εγκαταστάσεων δεν προοριζόταν για την κάστα της.
Πολλές φορές έφευγε από την τάξη νωρίτερα, διότι είχε διψάσει. Μία φορά σχόλασε νωρίτερα γιατί ήταν πολύ διψασμένη, για να φτάσει σπίτι και να ανακαλύψει ότι δεν υπήρχε ούτε εκεί νερό, καθώς δικαιούνταν έναν κουβά την ημέρα, τον οποίο έπαιρναν συχνά μετά από πολύωρη αναμονή. Αυτό το νερό που δεν ήπιε ποτέ εκείνη την ημέρα ξεχείλισε το ποτήρι για την ίδια.
Nepali activist Saraswoti Nepali honored with Global Anti-Racism Champions Award
Saraswoti Nepali, social activist and President of the Dalit Society Development Forum, is the first Nepali to receive this award presented by US Department of State.https://t.co/hiXQhiwLAv
— Nepal Live Today (@NepalLiveToday) August 10, 2023
«Δεν ήταν η πρώτη φορά που έμενα διψασμένη, αλλά με πλήγωσε βαθιά και αποφάσισα να πολεμήσω για τα δικαιώματά μου».
Στα 15 της, η Nepali ήρθε σε επαφή με ακτιβιστές που προσπαθούσαν να αλλάξουν το νομικό πλαίσιο για τους Dalit. Ξεκίνησε αμέσως τον αγώνα για να αποκτήσουν οι Dalit δική τους βρύση στο σχολείο – και το κατάφερε.
Σταδιακά έγινε γνωστή στην περιοχή για το έργο της. Είχε αποφασίσει να είναι ο στυλοβάτης των αδυνάτων, όπως στην περίπτωση ενός κοριτσιού που δολοφονήθηκε από τον ανώτερης κάστας φίλο της, επειδή είχε μείνει έγκυος. Μέσα από τη δουλειά της στο Εθνικό Δίκτυο και τον Σύλλογο Ανάπτυξης των Dalit κατάφερε να βοηθήσει στην κατάργηση της δουλείας στην πόλη της, το Baitadi, ένα χρόνο πριν αυτό συμβεί στην πρωτεύουσα του Νεπάλ, το Κατμαντού. Διοργάνωσε – κι ακόμα διοργανώνει – δεκάδες δράσεις συμπερίληψης των Dalit στις δημόσιες εκδηλώσεις του Νεπάλ, προωθώντας την πρόσβαση στην εκπαίδευση και την κατοχύρωση τίτλων ιδιοκτησίας για τις οικογένειες που δεν έχουν, φυσικά, κανένα εξασφαλισμένο εισόδημα, ως πρώην σκλάβοι. Ένα άλλο μεγάλο project της είναι η πρόσβαση στη δικαιοσύνη, καθώς πολλοί Dalit που υφίστανται έμπρακτα, σχεδόν καθημερινά, διακρίσεις, αποφεύγουν να το καταγγείλουν στις αρχές ή οι αρχές δεν τους δίνουν την απαιτούμενη σημασία.
Το 2017 έθεσε υποψηφιότητα για δήμαρχος. Έχασε τις εκλογές εξαιτίας του επιθέτου της, το οποίο ήταν ένα κοινό Dalit επίθετο. «Οι άνθρωποι του Baitadi δεν ήταν έτοιμη για μια Dalit γυναίκα δήμαρχο. Ήταν θορυβημένοι ότι ίσως θα έπρεπε να εγκαινιάζει τους ναούς τους μία Dalit». H ίδια ήταν ξανά υποψήφια το 2022. Πήρε περισότερες ψήφους, αλλά και πάλι δεν εξελέγη. Στο μεταξύ όμως είχε γίνει μέλος σε δύο ΜΚΟ που προωθ0ύσαν ενεργά τα δικαιώματα των συνανθρώπων της.
«Σε όλη μου τη ζωή βρισκόμουν στους δρόμους και φώναζα, τώρα θέλω να έχω μία θέση από την οποία να μπορώ να παίρνω αποφάσεις», λέει η Nepali σε σχέση με την τοπική πολιτική της καριέρα.
Πολύς κόσμος δε γνωρίζει ακόμα για εκείνη, ακόμα και στο μέρος καταγωγής της, αφού οι συνθήκες υπό τις οποίες ζουν πολλοί Dalit δεν τους επιτρέπουν την πρόσβαση στα νέα. Τον περασμένο μήνα ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Antony Blinken της παρέδωσε το βραβείο της πρωτοπόρου στον κόσμο ενάντια στο ρατσισμό για το έτος 2023. Αυτό δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία, όμως, για τους συμπατριώτες της που ανήκουν σε ανώτερη κάστα από εκείνη. Εξ ου και η ίδια δεν επαναπαύεται σε ό,τι έχει κατορθώσει μέχρι τώρα.
«Οι Dalit είναι φτωχοί και δεν μορφώνονται. Τώρα θέλω να εργαστώ πάνω σε αυτό το θέμα, ώστε να καταφέρουμε να ενισχύσουμε το ρόλο μας στην κοινωνία και την εφαρμογή του νόμου».
Πράγματι, το γράμμα του νόμου τους προστατεύει. Οι επικρατούσες αντιλήψεις όμως, η βαθιά ριζωμένη πεποίθηση ότι οι κάστες υπάρχουν για κάποιο λόγο, η μεταφυσική τους διάσταση και οτιδήποτε άλλο σχετίζεται με την ανωτερότητα έναντι του άλλου, εμποδίζουν την εφαρμογή του νόμου. Κι έτσι οι Dalit μένουν πάλι έξω από ναούς, από σπίτια, από την ίδια τη ζωή.
«Θα παλεύω για τα ίσα δικαιώματα μέχρι να πεθάνω», έχει ορκιστεί η Nepali. «Έχουν ήδη περάσει 20 χρόνια προσπάθειας και έχουμε καταφέρει το 30% των αλλαγών που θέλουμε. Απομένει ένα 70% που πρέπει να πραγματοποιηθεί». Η διαφορά της με πολλούς ακτιβιστές είναι ότι καταφέρνει να παρακινεί πολύ κόσμο που αφιερώνει την καθημερινότητά του στη διεκδίκηση των ίσων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως στην περίπτωση μίας συγχωριανής της, η οποία ξεκίνησε να εργάζεται για μία ΜΚΟ που δρα ενάντια στην πρακτική απομόνωσης των γυναικών όταν έχουν περίοδο.
Η βούληση ενός ανθρώπου αρκεί για να ξεκινήσει ένα κίνημα δράσεων που σκοπεύουν στην επιδίωξη της ισότητας. Ακόμα και σε ένα μέρος όπου μπορεί να μη σε γνωρίζουν οι ίδιοι οι γείτονές σου. Σημασία έχει να θέλεις και να μη σταματάς, είτε αναγνωρίζεται το έργο σου, είτε όχι.
