Είναι Τετάρτη πρωί, η Αθήνα και το Ναϊρόμπι έχουν την ίδια ώρα και το ραντεβού στο Skype μάς βρίσκει και τις δύο με καφέδες στο χέρι. Την κουβέντα διακόπτει μόνο η εμφάνιση για νανοσεκόντ του μέλλοντα συζύγου της Ιλυα, που την προμηθεύει με άλλη μία κούπα καφέ, και της γάτας μου (της άρεσε η φωνή της Ματίνας). Μπροστά στην κάμερα το πιο cool κορίτσι στον κόσμο μιλάει με ενθουσιασμό για τη δουλειά της χωρίς να κάνει θέμα το γεγονός ότι τις μισές μέρες του μήνα φοράει αλεξίσφαιρο γιλέκο εν ώρα εργασίας. Η Ματίνα Στεβή, κόρη δημοσιογράφου που δεν ήθελε το παιδί του να μπλέξει με τη δημοσιογραφία, ξεκίνησε οκτώ χρόνια πριν στο οικονομικό ρεπορτάζ.
«Τον Αύγουστο του 2009 έφυγα για το μεταπτυχιακό μου στο London School of Economics. Ακολούθησαν όλα όσα έγιναν στην Ελλάδα (εκλογές, υπογραφή πρώτου μνημονίου) και κατέληξα να δουλεύω σε ξένα μέσα. Εγραφα αναλύσεις για τον Guardian και έβγαινα στην τηλεόραση όταν, για παράδειγμα, ψηφιζόταν το πρώτο μνημόνιο από την ελληνική Βουλή και το BBC έδειχνε την ψηφοφορία σε ζωντανή σύνδεση».
Το 2010 κέρδισε το Βραβείο Οικονομικής Δημοσιογραφίας του The Econοmist και το 2011 έγινε η ανταποκρίτρια της Wall Street Journal στις Βρυξέλλες. «Είχα το ακαδημαϊκό background, αλλά βρέθηκα σε αυτή τη θέση και λόγω εθνικότητας και γλώσσας. Ημουν 25 ετών και δούλευα σαν το σκυλί! Θυμάμαι να μην κοιμάμαι στα Eurogroup – μία φορά ήμουν 29 ώρες άυπνη μετά από συνδιάσκεψη αρχηγών κρατών. Οι Βρυξέλλες έκαναν πολύ καλό στη ζωή μου (έκανα σπουδαίους φίλους – ήμασταν πολύ δεμένοι όλοι οι Ελληνες δημοσιογράφοι) και στην καριέρα μου. Εδραίωσα το όνομά μου στην εφημερίδα και μόλις έξι μήνες μετά το αφεντικό μου στη Wall Street Journal με άφησε να κάνω προσφυγικά θέματα. Νομίζω ότι την απόφαση να φύγω στην Αφρική την επηρέασε σε μεγάλο βαθμό ένας άνθρωπος που γνώρισα όταν κάλυψα το ναυάγιο στη Λαμπεντούζα τον Οκτώβριο του 2013, όπου έχασαν τη ζωή τους σχεδόν 300 άνθρωποι. Ο Μούσι ήταν ένας φοβερός τύπος, ένας καλλιτέχνης από την Ερυθραία, που προφανώς δεν μπορούσε να είναι καλλιτέχνης εκεί, έπρεπε να είναι στρατιώτης. Και έτσι, παρόλο που αγαπούσε πολύ τη χώρα του, διέσχισε τη Σαχάρα, μετά τη Μεσόγειο και αναγκάστηκε να δει τους φίλους του να πνίγονται… Πολύ σκληρές καταστάσεις. Από αυτόν μου γεννήθηκε η περιέργεια για το Κέρας της Αφρικής -Σομαλία, Ερυθραία, Αιθιοπία-, χώρες με τεράστια ιστορία και γεωπολιτική σημασία στις οποίες κυριαρχεί χάος. Ηθελα πολύ να φύγω από την Ευρώπη και να κάνω ένα πιο περιπετειώδες ρεπορτάζ, είχα ένα ‘‘chip on my shoulder’’, που λένε οι Αμερικάνοι, ότι ήμουν ‘‘the Greek girl’’, ότι ήμουν χρήσιμη επειδή ήμουν Ελληνίδα.
Ηθελα πάρα πολύ να αποδείξω τη δημοσιογραφική μου υπόσταση σε καταστάσεις πολύ πιο διαφορετικές και σκληρές, σε θέματα που δεν είχαν σχέση ούτε με τη χώρα μου, ούτε με το ακαδημαϊκό μου background. Ηθελα να γίνω ξένη ανταποκρίτρια. Η εφημερίδα πήρε ένα μικρό ρίσκο όταν με έστειλε στην Κένυα, ήμουν λίγο μικρή για τη θέση. Ηρθα εδώ το Σεπτέμβριο του 2014». Η δημοσιογραφική κοινότητα είναι πολύ δυναμική στο Ναϊρόμπι και η Ματίνα λέει ότι την αγκάλιασαν αμέσως. Μένει με τον Ιλια, τον οποίο γνώρισε στην αναγνωριστική της επίσκεψη στο Ναϊρόμπι. «Ζούμε πολύ καλά εδώ, αλλά τα ταξίδια μας είμαι πολύ δύσκολα. Στην Αφρική έμαθα πράγματα που ελπίζω να μη χρειαστούν ποτέ. Ανέπτυξα το ένστικτο επιβίωσης, αναγκάστηκα να μάθω να συνδιαλέγομαι με ανθρώπους που όχι μόνο είναι εντελώς διαφορετικοί από εμένα, αλλά κάποιοι από αυτούς μπορεί να είναι βιαστές, δολοφόνοι, παλιάνθρωποι. Μιλάω κάτι λίγα σουαχίλι, που είναι η επίσημη γλώσσα στην Κένυα, αλλά δεν πάω πουθενά χωρίς το συνομήλικό μου Αλαν, που με βοηθάει στις συνεννοήσεις και τις μετακινήσεις και με κοροϊδεύει για τα σουαχίλι μου. Ταξιδεύω πολύ για δουλειά, 10 με 15 μέρες το μήνα είμαι στο δρόμο. Κάνεις μαγικά ταξίδια εδώ, για παράδειγμα στη Μοζαμβίκη, στην Γκάμπια είναι πολύ ήσυχα, αλλά πας και στη Σομαλία, όπου είναι δύσκολα τα πράγματα. Πρέπει να έχεις περάσει εκπαίδευση για επιβίωση σε εχθρικό περιβάλλον για να πας εκεί. Τι κάνεις δηλαδή όταν σε δέρνουν, σε απάγουν, χρειάζεται να πάρεις και να δώσεις πρώτες βοήθειες… Πέρυσι τέτοια εποχή είχαμε εχθροπραξίες στην Τζούμπα, στο Νότιο Σουδάν. Τον Ιούλιο επιτέθηκαν σε ένα ξενοδοχείο κοντά στη βάση του ΟΗΕ, σκότωσαν κόσμο και βίασαν φίλες και συναδέλφους μας. Επρεπε να πάω εκεί λίγες μέρες μετά. Μας σταματούσαν σε μπλόκα κάθε χιλιόμετρο και μας ζητούσαν χαρτιά και αναρωτιόμουν κάθε φορά αν πρόκειται να με βιάσουν. Βιάζουν συνέχεια γυναίκες, δικές τους και ξένες. Είναι πράξη εκδίκησης και σου δίνει μια αίσθηση τρομερής αδυναμίας. Την ίδια αίσθηση έχεις κι όταν βρίσκεσαι σε στρατόπεδο προσφύγων και ξεσπάει, για παράδειγμα, επιδημία χολέρας. Ας πούμε, το βρίσκω πολύ πιο εύκολο να φοράω χιτζάμπ, κράνος και αλεξίσφαιρο και να είμαι μέσα σε τζιπ καθ’ οδόν προς Σομαλία απ’ το να βρίσκομαι μέσα σε ένα αυτοκίνητο στο Νότιο Σουδάν και να φοβάμαι ότι μπορούν να με βιάσουν στην επόμενη γωνία».
Υπάρχει σεξισμός στο επάγγελμα έτσι κι αλλιώς, αλλά όσα μου λες είναι φρικτά.
«Ο σεξισμός στο επάγγελμα του δημοσιογράφου παίρνει διαφορετικές μορφές – μπορεί να μην τον υφίστασαι από συναδέλφους, αλλά από αξιωματούχους, πολιτικούς και στρατιωτικούς. Εδώ στην Αφρική είμαστε πάρα πολύ υπερήφανες γιατί στη δημοσιογραφική κοινότητα στο Ναϊρόμπι οι γυναίκες πλειοψηφούν παρά τους κινδύνους… Πριν τα 30 έλεγα, ‘‘αν είσαι καλή στη δουλειά σου, δεν σε επηρεάζουν αυτά’’, αλλά σε επηρεάζουν και έχουν σημασία. Στο Ναϊρόμπι όχι μόνο οι γυναίκες δημοσιογράφοι, αλλά και οι φωτογράφοι, we are kicking ass! Τα περισσότερα δημοσιογραφικά βραβεία στην Αφρική πάνε κάθε χρόνο σε γυναίκες, εμού συμπεριλαμβανομένης. Κάνουμε μεγάλους αγώνες για διαφάνεια και εξίσωση μισθών. Ακόμη και η δική μου εφημερίδα είναι πίσω σε αυτόν τον τομέα, αλλά ασκούμε τεράστια πίεση για να αλλάξει αυτό. Το να μιλάς σε νεότερες γυναίκες για την εξίσωση μισθών ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες με τα ίδια προσόντα είναι τόσο σημαντικό, που με κάποιες φίλες δημοσιογράφους λέμε να το κάνουμε εντατικά και δομημένα, εκπαιδεύοντας νέες Κενυάτισσες επαγγελματίες».
Φυσικά και δεν είναι όλα μαύρα στην Αφρική, οι γυναίκες είναι γυναίκες και έχουν τις δικές τους ιεροτελεστίες ομορφιάς. Η Ματίνα τις παρατηρεί και τις εκθειάζει. «Είναι θεές οι γυναίκες εδώ. Στη Σομαλία, στο Νότιο Σουδάν, οι γυναίκες είναι όλες σούπερ μοντέλα, δύο μέτρα, με υπέροχα πόδια, τέλειο, φανταστικό, κατάμαυρο δέρμα, απίθανα, τεράστια χείλη… Στην Ανατολική Αφρική υπάρχουν πολλές γυναίκες που θέλουν να μοιάζουν στις Δυτικές. Το bleaching είναι πολύ δημοφιλής πρακτική ομορφιάς, θέλουν όλες να ασπρίσουν: το κάνουν σε αισθητικούς, το κάνουν σε καταγώγια με κίνδυνο να καταστρέψουν το δέρμα τους. Το ίσιωμα των μαλλιών επίσης! Ευτυχώς, αυτά τα τρία χρόνια όπου είμαι εδώ φθίνει ως τάση και γίνεται πιο πολύ της μόδας να είσαι ο εαυτός σου, να είσαι Αφρικανή, με τα άφρο μαλλιά και τις πλεξίδες σου. Η βιομηχανία μόδας εστιάζει στα υφάσματα με ζωηρά χρώματα στα οποία κυριαρχούν έντονα, χαρακτηριστικά μοτίβα. Εχω υιοθετήσει δύο, τρεις ντόπιες designers, φοράω πολλές φούστες, τυρμπάν και μεγάλα loud κοσμήματα από σκοινί, μέταλλα, πέτρες. Εδώ στην Κένυα υπάρχει και η παράδοση του κικόι, ενός βαμβακερού παρεό που φοράνε και οι άνδρες με γραμμικά σχέδια και φανταστικά χρώματα. Πρώτη ύλη για τα προϊόντα ομορφιάς είναι το λάδι καρύδας -στο πρόσωπο, στα μαλλιά, στο σώμα, παντού-, η αλόη, το μπαομπάπ, ο ηφαιστειακός πηλός».
Τον Σεπτέμβριο του 2017 παντρεύεσαι. «Θα παντρευτούμε με τον ‘Ιλυα σε μια εκκλησία του 17ου αιώνα στον Κάμπο της Χίου, που είναι γνωστός για τις πορτοκαλιές και τις μανταρινιές του. Είμαι πολύ χαρούμενη γιατί θα έρθουν φίλοι από παντού -ο Ίλυα, πριν μετακομίσει στην Αφρική, ζούσε στην Παπούα Νέα Γουινέα. Θα έρθουν καλεσμένοι από εκεί, από την Αυστραλία, το Λονδίνο, τις Βρυξέλλες, την Κένυα, την Νότιο Αφρική, τη Νέα Υόρκη, θα είναι σαν συνέλευση του ΟΗΕ ο γάμος. Η τρομερή Σοφία Κοκοσαλάκη που έφτιαξε το νυφικό μου και είναι η ηρωίδα μου, το έφερε στην Αθήνα από το Λονδίνο που το φτιάξαμε στο ατελιέ της». Μια Ελληνίδα, παντρεμένη (σύντομα) με ρωσικής καταγωγής Αυστραλό, είναι άραγε έτοιμη να μεγαλώσει τα παιδιά της στην Αφρική; «Τέλεια θα είναι. Θα ζουν μέσα στη φύση. Είναι πολύ καλή η ζωή μας εδώ, ζούμε σε ένα ωραίο, άνετο σπίτι. Δεν μπορώ να πω ότι ερωτεύτηκα την Αφρική και άλλα τέτοια ρομαντικά. Κανένας άλλος τόπος δεν συγκρίνεται με την Ελλάδα. Αγαπώ τη δουλειά μου και κάνω μια συναρπαστική ζωή που δεν θα τη φανταζόμουν. Το πιο γοητευτικό πράγμα εδώ στην Κένυα είναι το φως γύρω στις 5 το απόγευμα. Το χρώμα είναι σαν ροζ μέλι. Είναι τέλειο και τα κάνει όλα να φαίνονται πιο όμορφα. Είναι μεγαλειώδη η φύση, τα δάση, τα ζώα, ο Ινδικός ωκεανός. Οι άνθρωποι ζουν σε μεγάλη αρμονία με τη φύση, είναι ένα μάθημα που πήρα εδώ».
Δημοσιογραφική καριέρα στο εξωτερικό;
dos & don’ts
* «Μη συνδέεις όσα συμβαίνουν τώρα στην Ελλάδα με την καριέρα σου. Το να φύγεις για να επιβιώσεις δεν σε βοηθάει να κάνεις τις σωστές επιλογές για το μέλλον».
* «Ενα πολύ σημαντικό κομμάτι της επιτυχίας οφείλεται πάντα στη γνώση. Μεγάλη σημασία έχουν οι ξένες γλώσσες. Ολοι μιλούν αγγλικά, αλλά υπάρχει τρομερή ανάγκη για γερμανικά, γαλλικά, τούρκικα, αραβικά, κινέζικα. Να έχεις θράσος».
* «Καμία ντροπή όταν κυνηγάς μια δουλειά. Τηλεφωνείς, παίρνεις ένα αεροπλάνο και πας για μια συνέντευξη, γκουγκλάρεις τα πάντα, βρίσκεις το αφεντικό, του στέλνεις e-mail, ‘‘είμαι αυτός, κάνω, αυτό, παρακολουθώ τη δουλειά σας’’, γίνεσαι χρήσιμος. Εμένα με πρόσεξαν τότε στο Twitter, επειδή μετέφραζα όσα έλεγε ο Βενιζέλος στα αγγλικά απευθείας».
* «Θέλει και εξυπνάδα στα social media, να ξέρεις να τα χειριστείς, να μη γράφεις πράγματα για τα οποία θα μετανιώσεις».
* «Μη χρησιμοποιείς ποτέ τη θηλυκότητά σου στη δουλειά. Είμαστε σεξουαλικά όντα και σίγουρα κάπως θα το εξωτερικεύσουμε αυτό. Δεν πρόκειται ποτέ να ντυθώ διαφορετικά από αυτό που προστάζει η διάθεσή μου για να μη με πει ο άλλος τσούλα, αλλά αυτό είναι διαφορετικό απ’ το να χρησιμοποιείς τη σεξουαλικότητά σου για να φτάσεις κάπου».
* «Είναι πολύ παρωχημένο να παίρνεις τον εαυτό σου πολύ στα σοβαρά σε αυτή τη δουλειά, όπως είναι περίεργο να αρνείσαι και κάποιες πλευρές σου. Αν θέλεις να ντύνεσαι και να βάφεσαι, να το κάνεις. Δεν έχει να κάνει με τη σοβαρότητά σου ως επαγγελματίας. Αν θέλεις τα νύχια σου να είναι κόκκινα, θα είναι κόκκινα κι ας είσαι μέσα σε τζιπ χωρίς πόρτες με αλεξίσφαιρο γιλέκο».
