Είναι σύνηθες – και υπάρχει ήδη από πολύ παλιά – το επάγγελμα ενός ατόμου να καθορίζει και την ταυτότητά του.
Άλλωστε, τα περισσότερα επώνυμα ανά τον κόσμο, εμπνεύστηκαν από τη δουλειά που έκανε ο κάτοχός του. Για παράδειγμα, τo πιο δημοφιλές επίθετο στη Γερμανία και στην Ελβετία είναι το Muller, όπως και στην Ουκρανία το Melnik. Και τα δυο σημαίνουν μυλωνάς. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Αυστραλία, στη Νέα Ζηλανδία, στον Καναδά και την Αμερική είναι το Smith. Όπως λέμε, Blacksmith (σιδηρουργός), Silvermith (αργυροχόος), locksmith (κλειδαράς) κλπ. Στην Ελλάδα εύκολα θα ακούσεις το Παπαγεωργίου ή Παππάς.
Η ρίζα όλων αυτών μπορεί να δικαιολογηθεί ιστορικά, αφού παλαιότερα η εργασία ήταν τόσο χαρακτηριστικό και αντιπροσωπευτικό στοιχείο που γινόταν κυριολεκτικά ολόκληρη η ταυτότητα του ατόμου.
Σήμερα μπορεί η δουλειά μας να μην υπαγορεύει το όνομα μας, αλλά συνεχίζει να αποτελεί σημαντικό μέρος της ταυτότητας μας. Εξάλλου, η πιο συχνή ερώτηση που ακούς ή κάνεις όταν γνωρίζεις κάποιον είναι «με τι ασχολείσαι;». Το επάγγελμα είναι ένα στοιχείο για να μαντέψουμε τα ενδιαφέροντα και το υπόβαθρο κάποιου.
Το ερώτημα που τίθεται είναι το εξής: Πως το εκάστοτε επάγγελμα έγινε το δυνατότερο στοιχείο της ταυτότητας ενός ατόμου και είναι πολύ αργά να διαχωρίσουμε την επαγγελματική μας ζωή από την αντίληψη που έχουμε για τον εαυτό μας;
Σύμφωνα με την Anna Wilson, καθηγήτρια ψυχολογίας του πανεπιστήμιού Wilfrid Laurier στον Καναδά, οι περισσότεροι άνθρωποι παλαιότερα δεν διάλεγαν τη δουλειά τους. Συνήθως, το επάγγελμα ενός ατόμου καθοριζόταν από το επάγγελμα που έκανε ο πατέρας του ή από τις ευκαιρίες που ίσως συναντούσε στη ζωή του.
Η επιρροή του επαγγέλματος σήμερα
Η ανάπτυξη της τεχνολογίας και η αυξημένη πρόσβαση στην εκπαίδευση, τα τελευταία χρόνια, έχουν οδηγήσει στην εμφάνιση περισσότερων θέσεων εργασιών, καθώς και στην αύξηση των μισθών. Οπότε, πλέον, το επάγγελμα μας μάς καθορίζει με διαφορετικό τρόπο. Για παράδειγμα, αν κάποιος πει ότι είναι χειρουργός, αμέσως υποθέτουμε ότι το εκπαιδευτικό και μορφωτικό του επίπεδο είναι υψηλό, όπως και το εισόδημα του. Τα χαρακτηριστικά αυτά καθορίζουν την κοινωνική κατάταξη ενός ατόμου και επηρεάζουν υποσυνείδητα τα κριτήρια με τα οποία θα το κρίνουμε.
Φυσικά, υπάρχουν και εκείνοι που χαίρονται με τέτοιου είδους κριτήρια, επειδή έχουν την επιθυμία να συναναστρέφονται με μία συγκεκριμένη τάξη ανθρώπων στην οποία μπορεί να έχουν πρόσβαση μέσω του επαγγέλματός τους.
Παρόλα αυτά, όσοι αφήνουν το επάγγελμα τους να καθορίζει την ταυτότητα τους έχουν μεγαλύτερο κόστος από όσο νομίζουν. Όταν κάποιος επενδύει υπερβολικό χρόνο και ενέργεια στην καριέρα του μπορεί να οδηγηθεί σε μία ψυχολογική κατάσταση που στα αγγλικά ονομάζεται “enmeshment”, δηλαδή, εμπλοκή, όπου τα όρια μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής χάνονται.
«Αυτό», λέει η Wilson, «συμβαίνει περισσότερο στους ανθρώπους μιας συγκεκριμένης elite, οι οποίοι δεν περιορίζονται σε μια δουλειά με ωράριο 9-5. Υφίσταται περισσότερο ανάμεσα σε επαγγελματίες όπως είναι ο γιατρός, ο δικηγόρος, ο επιχειρηματίας, όπου συνήθως το άτομο δουλεύει με τα δικά του ωράρια εργασίας».
Η παγίδα της «εμπλοκής»
Το πιο απλό σημάδι για να αναγνωρίσεις ότι βρίσκεσαι σε «εμπλοκή» είναι το να σκέφτεσαι τη δουλειά σου όταν δεν εργάζεσαι. Αυτή η κατάσταση εξαντλεί όλο τον διαθέσιμο χρόνο του ατόμου, αφήνοντάς το με λιγότερο χώρο για ενδιαφέροντα και χόμπι. Επίσης, το ίδιο άτομο είναι αρκετά δύσκολο να συνυπάρξει και να επικοινωνήσει με ανθρώπους που δεν ανήκουν στο εργασιακό του περιβάλλον.
Η «εξάρτηση» αυτή από τη δουλειά μας δεν απειλεί μόνο τον τρόπο που αισθανόμαστε για τον εαυτό μας. Η Janna Koretz, ιδρύτρια του Azimuth Psychological (κέντρο ψυχικής υγείας με έδρα τη Βοστώνη που εστιάζει σε άτομα με κρίσεις άγχους λόγω δουλειάς) λέει ότι με το να συνδέεις την αξία του εαυτού σου με τα εμπόδια που συναντάς στην εργασία σου, ίσως κάνει δυσκολότερο να τα ξεπεράσεις. Για παράδειγμα, όταν εμφανίζεται μια δυσκολία στον χώρο εργασίας απευθείας φέρνει άγχος και θλίψη. Αν αυτή δεν ξεπεραστεί, τότε μπορεί να οδηγήσει σε κρίση ταυτότητας.
«Αναπόφευκτα κάτι θα συμβεί. Θα υπάρξουν καθυστερήσεις, αντιρρήσεις, σχόλια, εκρήξεις και ξαφνικά η δουλειά σου δεν θα είναι αυτή που ήταν. Η κατάσταση επηρεάζει την ύπαρξή σου, ο κόσμος σου συνταράσσεται και “παγιδεύεσαι”, αφού οι μηχανισμοί αντιμετώπισης δεν υπάρχουν. Επομένως, όλο αυτό μετατρέπεται σε άγχος, κατάθλιψη και αμφιβολίες για τον εαυτό σου».
Ωστόσο, οι περισσότεροι δεν αντιλαμβάνονται ότι η ζωή τους έχει ως το μόνο επίκεντρο την εργασία, μέχρι ένα μεγάλο πρόβλημα να εμφανιστεί.
Η αρχή πρέπει να γίνει από νωρίς
Για να αλλάξουμε αυτή την πεποίθηση θα πρέπει να ξεκινήσουμε πολύ πριν μπουν οι άνθρωποι στον εργασιακό χώρο. Έρευνες δείχνουν ότι η πίεση στους μαθητές που πρέπει να αποφασίσουν τον επαγγελματικό τους προσανατολισμό τους κάνει να νιώθουν χαμένοι και θλιμμένοι. Κάθε παιδί παίρνει το μήνυμα ότι η καριέρα που θα επιλέξει θα είναι μέρος του ποιος θα είναι.
Και ενώ κάποιοι γονείς έχουν αρχίσει ήδη να κάνουν αλλαγές σε αυτό το κομμάτι με τα παιδιά τους, μπορούν και οι ενήλικες να κάνουν βήματα βελτίωσης. Το να δημιουργείς συνειδητά χρόνο για να κοινωνικοποιηθείς και να χαλαρώσεις εκτός δουλειάς, σίγουρα μπορεί να βοηθήσει. Ίσως να είναι δυσκολότερο να κάνεις φίλους σαν ενήλικας, αλλά μπορείς να κάνεις γνωριμίες με το να συμμετέχεις σε εκδηλώσεις ή δραστηριότητες. Επίσης, ένα καινούργιο χόμπι μπορεί να είναι αρκετά βοηθητικό, αρκεί να μην έχει καμία σχέση με τη δουλειά σου.
Η ταυτότητα ενός ατόμου χρειάζεται χρόνο να αναπτυχθεί οπότε απαιτείται προσοχή στο να προσπαθήσεις να την αλλάξεις πολύ γρήγορα. Η Karetz προτείνει στους πελάτες της να αλλάζουν με σταθερά και αργά βήματα. «Ουσιαστικά, είναι σαν να αλλάζεις οικονομικό προϋπολογισμό ή διατροφή, πρέπει να διαφοροποιήσεις το πρόγραμμά σου, τη ζωή σου και τον ίδιο σου τον εαυτό, για να τα καταφέρεις».
με πληροφορίες από bbc.com
