Από τότε που ο Demna Gvasalia ανέλαβε καλλιτεχνικός διευθυντής του Balenciaga το 2015, o φημισμένος οίκος απασχολούσε συχνά την ειδησεογραφία. Και αυτό έμοιαζε να είναι πάντα ο σκοπός του Γεωργιανού σχεδιαστή που εξάλλου ποτέ δεν έκρυψε ότι δεν τον ενδιαφέρει η μόδα αλλά το να κάνει κοινωνική κριτική και παρέμβαση. Υποτίθεται πως αυτό εξυπηρετούσαν όλες οι προκλητικές προτάσεις, η μετατροπή της τσάντας των 99 λεπτών του ΙΚΕΑ σε πολυτελές προϊόν, τα Crocs με τακούνια, τα κατεστραμμένα αθλητικά παπούτσια των 1.850 ευρώ που ειπώθηκε ότι ωραιοποιούσαν την φτώχεια, ή το πρόσφατο δυστοπικό “mud show” στα περίχωρα του Παρισιού όπου ταλαιπωρημένα σαν πρόσφυγες μοντέλα περπατούσαν πιτσιλώντας με αληθινή λάσπη τα ρούχα και τα παπούτσια τους κρατώντας σακούλες σκουπιδιών από ακριβό δέρμα. Όλα αυτά έχτισαν τα τελευταία χρόνια τη φήμη του Balenciaga ως ένα brand που αναγκάζει τους καταναλωτές να αντιμετωπίσουν την ίδια την έννοια του γούστου αν όχι να δουν τον εαυτό τους στον καθρέφτη: ειρωνεία ή φάρσα, ό,τι κι αν δημιουργούσε ο Gvasalia, οι φαν και συλλέκτες έσπευαν να το αποκτήσουν.
Τώρα ωστόσο, δύο νέες καμπάνιες του οίκου, έχουν ξεπεράσει τις κόκκινες γραμμές. Η μία περιελάμβανε μικρά παιδιά με τα χνουδωτά μικρά αρκουδάκια του οίκου στα χέρια, τα οποία είχαν εμφανιστεί αρχικά στην επίδειξη του Balenciaga τον περασμένο Σεπτέμβριο. Το πρόβλημα όμως ήταν ότι αυτά τα αρκουδάκια ήταν στολισμένα με λουριά και BDSM αξεσουάρ.
Η δεύτερη καμπάνια έμοιαζε αρκετά αθώα με την πρώτη ματιά. Πρωταγωνίστρια ήταν η Γαλλίδα σταρ του κινηματογράφου Isabelle Huppert, η οποία έγερνε αυστηρά πάνω από ένα ακατάστατο γραφείο σε ένα πολυώροφο κτήριο. Μέχρι στιγμής, όλα καλά. Αλλά κοιτώντας πιο προσεκτικά σε μια από τις φωτογραφίες της καμπάνιας μια τσάντα Balenciaga x Adidas Hourglass αξίας 3.000 δολαρίων εμφανιζόταν σε ένα γραφείο μαζί με τυπωμένα αντίγραφα της απόφασης του Ανώτατου Δικαστηρίου του 2008 στην υπόθεση U.S. κατά Williams η οποία εξέτασε κατά πόσο οι νόμοι που απαγόρευαν την προώθηση της παιδικής πορνογραφίας περιόρισαν τα δικαιώματα της ελευθερίας του λόγου της πρώτης τροποποίησης. Προβοκατόρικη επιλογή ή τεράστια παράβλεψη όπως τώρα προσπαθεί ο οίκος να δικαιολογηθεί;
Όσο για το βιβλίο που φαίνεται πάνω στο γραφείο, με δουλειά του ζωγράφου Michaël Borremans, επίσης δεν πέρασε απαρατήρητο καθώς η γκαλερί David Zwirner, στην οποία έχουν εκτεθεί έργα του, έχει περιγράψει μερικούς από τους πίνακες της σειράς “Fire from the sun” ως «νήπια που επιδίδονται σε παιχνιδιάρικες αλλά μυστηριώδεις πράξεις με μοχθηρούς τόνους και υπαινιγμούς βίας».
Το επίμαχο έγγραφο σε μεγένθυση
Κανείς όμως δεν μπορούσε να προβλέψει τις διαστάσεις που θα έπαιρνε η υπόθεση, με τις παράπλευρες ζημιές να συνεχίζουν να αυξάνονται. Ο συνδυασμός της ανοησίας της πρώτης διαφήμισης και της προχειρότητας της δεύτερης, έχει πυροδοτήσει μια ανεξέλεγκτη διαμάχη που έχει εξαπλωθεί από τους ιστότοπους μόδας μέχρι τα ειδησεογραφικά κανάλια, παρασύροντας μαζί τις Huppert, Kim Kardashian, Nicole Kidman καθώς και την Bella Hadid, η οποία πρωταγωνίστησε στην ίδια καμπάνια. Ο Gabriele Galimberti, ο φωτογράφος της καμπάνιας με τα αρκουδάκια, ο οποίος, ενώ έχει φωτογραφήσει παιδιά με τα παιχνίδια τους στο παρελθόν, δεν είχε κάνει ποτέ καμπάνια μόδας, λέει ότι πλέον του συμπεριφέρονται σαν να είναι λεπρός.
Η Kardashian επικρίθηκε για την ηπιότητα της αντίδρασής της. Η Κidman αποδοκιμάζεται γιατί δεν είπε τίποτα. Οι οπαδοί του οίκου καίνε τα Balenciaga κομμάτια τους και ζητούν την απόλυση ή/και την ακύρωση του καλλιτεχνικού διευθυντή, Demna Gvasalia. Ο ιστότοπος Business of Fashion έχει ήδη ανακαλέσει το βραβείο που σχεδίαζε να του δώσει την επόμενη εβδομάδα, ενώ το Βρετανικό Συμβούλιο Μόδας, το οποίο διοργανώνει τα λαμπερά βραβεία μόδας, που πρόκειται να πραγματοποιηθούν την ερχόμενη Δευτέρα, έχει τώρα μια δύσκολη κατάσταση να αντιμετωπίσει.
Αρχικά, ο Balenciaga αντέδρασε με τον τρόπο που κάνουν οι οίκοι μόδας – λέγοντας τίποτα, μετά μιλώντας λίγο, και στη συνέχεια εκδίδοντας μήνυση 25 εκατομμυρίων δολαρίων κατά της North Six, της εταιρείας που προμήθευε τα props της καμπάνιας και του σκηνογράφου Nicholas Des Jardins, σε μια κίνηση που δεν κατάφερε να κατευνάσει κανέναν. Όπως είπε στη δήλωσή της η δικηγόρος του Nicholas Des Jardins, οι εκπρόσωποι του Balenciaga ήταν παρόντες κατά τη διάρκεια του φωτογράφισης «επιβλέποντάς την και χειρίζονταν χαρτιά και άλλα props». Άλλοι έχουν επισημάνει ότι οι καμπάνιες οποιασδήποτε μεγάλης εταιρείας υπογράφονται από δεκάδες στελέχη πριν κυκλοφορήσουν. Η ιδέα ότι κανείς δεν το παρατήρησε αυτό είναι γελοία, προσθέτουν. Προς το παρόν ο ίδιος ο Demna Gvasalia δεν έχει δηλώσει τίποτα.
Η μόδα έχει μια ιστορία στο να ξεπερνά τα όρια, σε μια προσπάθεια να προκαλέσει. Από την αμφιλεγόμενη καμπάνια Gucci, του Tom Ford και του Mario Testinο μέχρι την ανήλικη Kate Moss που πόζαρε γυμνή για τον Calvin Klein το 1992, κανενός η καριέρα δεν καταστράφηκε προωθώντας σεξουαλικά υπονοούμενα σε διαφημίσεις μόδας. Η Miu Miu έχει κατηγορηθεί για φετιχισμό ανηλίκων μοντέλων, ενώ ο φωτογράφος Terry Richardson του οποίου η δουλειά βασίστηκε σε πορνογραφική αισθητική, παραγκωνίστηκε μόνο όταν οι ισχυρισμοί για σεξουαλική συμπεριφορά –τους οποίους αρνήθηκε– ήταν αδύνατο να αγνοηθούν.
Το θέμα είναι ότι οι μάρκες σπάνια υφίστανται μακροπρόθεσμες επιπτώσεις. Μερικές φορές οι πωλήσεις ενισχύονται πραγματικά αλλά τελικά όλοι προχωρούν, τα ήθη αλλάζουν και ο κόσμος περιμένει να σοκαριστεί από την επόμενη διαφήμιση. Ίσως όμως αυτό να είναι διαφορετικό. Η ταχύτητα με την οποία πλέον καταναλώνονται, παραποιούνται και βγαίνουν οι ειδήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καθιστά απρόβλεπτες τις ήδη ασταθείς καταστάσεις. Eπιπλέον οι καμπάνιες του οίκου Balenciaga ξέφυγαν από τα όρια, καθώς όλοι γνωρίζουν πως η παιδική σεξουαλική εκμετάλλευση δεν είναι σε καμία περίπτωση αποδεκτή.
Μπορεί όντως ο Gvasalia να χάσει τη δουλειά του, για πολλούς κριτικούς μόδας όμως η θητεία του στον Βalenciaga έκανε τον κύκλο της και απέφερε ό,τι είχε να αποφέρει ούτως ή άλλως, καθώς ο ιστορικός οίκος που κάποτε έντυνε την Gloria Guinness και την Ava Gardner, τώρα βγάζει τα περισσότερα χρήματά του από αθλητικά παπούτσια.
Φημισμένος για την εξαιρετική δεξιοτεχνία και τα καινοτόμα σχέδιά του, ο Ισπανός couturier Cristóbal Balenciaga ήταν γνωστός ως «Ο Δάσκαλος» της υψηλής ραπτικής. Τo 1919 ίδρυσε τον ομώνυμο οίκο του κι έφερε επανάσταση στη γυναικεία μόδα με πρωτοποριακές σιλουέτες, όπως το «ballroom hem» των αρχών της δεκαετίας του 1950 και το «sack dres» το 1957. Σίγουρα η καλλιτεχνική κατεύθυνση του Gvasalia δεν κινήθηκε αισθητικά σε αυτή την κληρονομιά, πιέζοντας για πιο βίαιες αλλαγές και παρεμβάσεις. Ας ελπίσουμε ότι αυτό δεν θα στοιχίσει στο brand την υστεροφημία και το μέλλον του.
