Ρούχα, αξεσουάρ, παπούτσια κι άλλα αντικείμενα που κοστίζουν λίγα χρήματα, ακολουθούν τα trends και μάς βοηθούν να τα ακολουθήσουμε κι εμείς: Η fast fashion είναι μια βιομηχανία γιγάντια, που χωρίς σταματημό προσφέρει στον καταναλωτή τη δυνατότητα να περιεργαστεί καθημερινά online χιλιάδες νέα προϊόντα, βάζοντάς τον στον πειρασμό να ψωνίσει κομμάτια που θα κρατήσουν το στιλ του επίκαιρο, χωρίς η τσέπη του να υποστεί ιδιαίτερες συνέπειες. Η fast fashion έχει απ’ όλα, ταιριάζει με όλα, απευθύνεται σε όλους και, υπό άλλες συνθήκες, θα σήμαινε απλά τη διευκόλυνση της πρόσβασης των αδύναμων οικονομικά ομάδων στο νέο ρούχο. Μόνο με το περιβάλλον δεν ταιριάζει, κι αυτό είναι ένα ατόπημα που ήδη μάς κοστίζει ακριβά.
Σύμφωνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, η περιβαλλοντική κρίση του πλανήτη έχει τρεις βασικές πτυχές: το κλίμα, τη φύση και τη ρύπανση. Ο διεθνής οργανισμός έχει δημιουργήσει εδώ και χρόνια ένα ειδικό Πρόγραμμα για το Περιβάλλον (UNEP), με σκοπό το zero waste και τη βιωσιμότητα στο χώρο της μόδας. Τα στοιχεία που έχει δώσει κατά καιρούς στη δημοσιότητα είναι εντυπωσιακά. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι ο μέσος κάτοικος του πλανήτη αγοράζει σήμερα 60% περισσότερα ρούχα σε σχέση με παλιότερα. Τι γίνονται όλα αυτά τα ρούχα; Δυστυχώς η απάντηση δεν είναι «τα φοράει και τα ευχαριστιέται όσο περισσότερο γίνεται» – ή όσο αντέξουν, τέλος πάντων. Τα φοράει μερικές φορές και μετά τα παρατάει. Κάποιες φορές τα χαρίζει σε άλλους, κι έτσι ένα κομμάτι κάνει τον κύκλο του μέχρι να καταλήξει σε αχρησία. Στις περισσότερες περιπτώσεις, όμως, αυτά τα ρούχα απλώς πετιούνται στα σκουπίδια ή οδηγούνται σε ειδικούς κλιβάνους αποτέφρωσης. Έτσι, η παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα που προκύπτει από την ίδια τη δημιουργία των ρούχων αυξάνεται κι άλλο με την καταστροφή τους, ενώ ανάμεσα στα πλαστικά και κάθε άλλου είδους υλικά που βλάπτουν τον πλανήτη προστίθεται και μια τεράστια ποσότητα υφασμάτων. Σύμφωνα με το Ίδρυμα Ellen Macarthur, που συνεργάζεται με το UNEP, κάθε δευτερόλεπτο αποτεφρώνεται ή εναποτίθεται σε μια χωματερή το περιεχόμενο ενός φορτηγού σε ρούχα. Και η χωματερή είναι το καλό σενάριο, διότι ενδέχεται τα απορρίματα αυτά να πετάγονται σε στη θάλασσα, σε λίμνες, ακόμα και σε ποτάμια. Η αυξημένη παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα έχει ως αποτέλεσμα την – περαιτέρω – υπερθέρμανση του πλανήτη, αλλά αυτό δεν είναι το μοναδικό πρόβλημα στην περίπτωση της fast fashion.
Για να δημιουργηθεί ένα ρούχο χρειάζονται πολλά λίτρα νερό. Στην περίπτωση ενός τζιν παντελονιού, για παράδειγμα, απαιτούνται σχεδόν 9 τόνοι. Από το βαμβάκι που μεγαλώνει σε ένα χωράφι, μέχρι τη βαφή που χρειάζεται για να τελειοποιηθεί, η διαδικασία απαιτεί συνολικά εκατομμύρια τόνους νερό, το οποίο χρειάζεται ειδικές διαδικασίες καθαρισμού για να μη ρυπάνει κι άλλο το περιβάλλον. Και, μαντέψτε, στις περισσότερες περιπτώσεις, το νερό που είναι γεμάτο με τοξικές βαφές απλώς καταλήγει κάπου στον υδροφόρο ορίζοντα. Για τη δημιουργία του απαιτείται επίσης η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ για τη μεταφορά του χρειάζονται καύσιμα, τα οποία συνήθως είναι ορυκτά και καθόλου «πράσινα». Κατά συνέπεια, όσο περισσότερα ρούχα και άλλα αντικείμενα δημιουργεί η βιομηχανία της fast fashion, τόσο περισσότερο επιβαρύνει το περιβάλλον.
Πριν από λίγους μήνες πραγματοποιήθηκε στην Αίγυπτο το συνέδριο του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή, όπου συζητήθηκε εκτενώς το ζήτημα της κυκλικής οικονομίας στα ρούχα. Η επαναχρησιμοποίηση των υφασμάτων για τη δημιουργία νέων ρούχων είναι μια από τις πιθανές λύσεις στο πρόβλημα της περιβαλλοντικής ρύπανσης που προκαλεί η μόδα, ωστόσο απαιτεί την εφαρμογή συγκεκριμένων στρατηγικών ρύθμισης της βιομηχανίας της μόδας ανά τον κόσμο. Κι αν για παράδειγμα η Ευρωπαϊκή Ένωση ήδη από το 2020 εφαρμόζει το νέο πρόγραμμά της για τη βιωσιμότητα στη μόδα, με στόχο ως το 2030 τα υφάσματα που χρησιμοποιούνται στις βιομηχανίες της να προέρχονται από ανακυκλωμένα υλικά και να είναι ανακυκλώσιμα και τα ίδια, εφαρμόζοντας τον ορισμό της κυκλικής οικονομίας, χώρες όπως η Κίνα δε φαίνεται να είναι διατεθειμένες να προχωρήσουν σε τέτοιες πρωτοβουλίες.
View this post on Instagram
Στο μεταξύ, ιδιώτες όπως η Angelina Jolie δημιουργούν διάφορες πλατφόρμες που έχουν ως σκοπό την προώθηση της κυκλικής οικονομίας στα ρούχα, δίνοντας πρόσβαση σε όποιον θέλει να ασχοληθεί με τη μόδα, να παράξει αντικείμενα με τη χρήση υλικών της βιομηχανίας που υπό κανονικές συνθήκες θα περίμεναν τη σειρά τους για τη χωματερή. Η πρωτοβουλία αυτή ανακοινώθηκε πριν από λίγες ημέρες, και δίνει μεν ένα εξαιρετικό παράδειγμα προς μίμηση, ωστόσο δεν αρκεί για να σωθεί ο πλανήτης από τις επιπτώσεις της fast fashion.
Όπως πάντα, το ζήτημα της προστασίας του περιβάλλοντος σε συνάρτηση με τις καταναλωτικές μας συνήθειες δεν εξαρτάται μόνο από τη βιομηχανία. Αυτή είναι η «κακιά μάγισσα» του παραμυθιού και εμείς δεν είμαστε η Χιονάτη, ώστε να δικαιολογούμαστε ότι «πέσαμε στο έλεός της» και δαγκώσαμε το δηλητηριασμένο μήλο. Όσο η βιομηχανία της fast fashion δεν αυτορρυθμίζεται ή γενικότερα δεν περιορίζεται αποτελεσματικά ως προς τις περιβαλλοντικές της επιπτώσεις, τόσο η δική μας καταναλωτική ευθύνη θα μεγαλώνει. Γνωρίζουμε. Δε ζούμε σε άλλο πλανήτη. Ξέρουμε πολύ καλά τι κάνουμε όταν επιλέγουμε να ψωνίζουμε ακολουθώντας μόνο τη fast fashion. Κι επειδή η συγκεκριμένη βιομηχανία κάποια στιγμή θα γίνει supernova και θα «καεί» σαν ένα υπερμέγεθες αστέρι, συμπαρασέρνοντάς μας σε αυτό το ταξίδι της καταστροφής, είτε ήρθε η ώρα να βρούμε έναν άλλο πλανήτη για να ζήσουμε, είτε να ξανασκεφτούμε τι αγοράζουμε και, κυρίως, πόσο συχνά αγοράζουμε και από πού.
