Όταν ανέβηκε στο βρετανικό θρόνο, σε ηλικία 25 ετών, ούτε η ίδια δεν θα μπορούσε να φανταστεί πόσο θα μακροημέρευε στο αξίωμα που υπηρέτησε μέχρι τέλους με υπεράνθρωπη αφοσίωση και πειθαρχία.
Γεννήθηκε το 1926 στο Λονδίνο, από τον δούκα και τη δούκισσα του Γιορκ, που αργότερα θα έπαιρναν τον τίτλο βασιλιάς Γεώργιος και βασίλισσα Ελισσάβετ. Ως πρωτότοκη, η Ελισάβετ ήταν η τρίτη στη σειρά της διαδοχής, μετά τον θείο της, Εδουάρδο, που είχε απαρνηθεί το αξίωμα χάριν του έρωτά του με την Ουόλις Σίμπσον, και τον πατέρα της.
Ένας αμφιλεγόμενος γάμος
Το 1947, στα 21 χρόνια της, παντρεύτηκε με τον Φίλιππο, δεύτερο ξάδερφό της, τέως πρίγκιπα της Ελλάδας και της Δανίας. Ήταν ερωτευμένη μαζί του ήδη από τα 13 της και τα πρώτα χρόνια επικοινωνούσαν διά αλληλογραφίας. Ο γάμος τους πυροδότησε ένα σκάνδαλο, καθώς ο αγαπημένος της εθεωρείτο ταπεινότερης καταγωγής, ενώ οι αδερφές του ήταν παντρεμένες με Γερμανούς ευγενείς με διασυνδέσεις στους Ναζί. Παρ’ όλα αυτά, κράτησαν τους αιώνιους όρκους και απέκτησαν μαζί τέσσερα παιδιά: τους πρίγκιπες Κάρολο, Ανδρέα και Εδουάρδο και την πριγκίπισσα Άννα.
Ο γάμος τους πυροδότησε ένα σκάνδαλο, καθώς ο αγαπημένος της εθεωρείτο ταπεινότερης καταγωγής, ενώ οι αδερφές του ήταν παντρεμένες με Γερμανούς ευγενείς με διασυνδέσεις στους Ναζί.
Στο γάμο τους, στο Αββαείο του Ουέστμινστερ, στις 20 Νοεμβρίου του 1947, έλαβαν 2.500 δώρα από όλο τον κόσμο. Είναι αξιοσημείωτο ότι καθώς η Βρετανία δεν είχε συνέλθει μέχρι τότε ακόμα από τις οικονομικές συνέπειες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η μέλλουσα βασίλισσα προμηθεύτηκε τα υλικά για το νυφικό της διά κουπονιών.
Πιστή στο καθήκον πάση θυσία
Η υγεία του πατέρα της, που διαγνώστηκε με καρκίνο στους πνεύμονες, επιδεινώθηκε ραγδαία το 1951, ενώ η πρωτότοκη κόρη του και ο σύζυγός της βρισκόταν σε παγκόσμια περιοδεία. Η είδηση του θανάτου του έφτασε στα χέρια τους στις 6 Φεβρουαρίου του 1952, στην κατοικία όπου διέμεναν στην Κένυα.
Η τελετή στέψης της κόρης του έγινε στις 2 Ιουνίου του 1953, στον ίδιο ναό όπου είχε πραγματοποιηθεί και ο γάμος της με τον Φίλιππο. Το στέμμα της κοσμούσαν άνθη-εμβλήματα από τις χώρες της Κοινοπολιτείας.
Λίγο μετά την επίσημη ανάληψη των καθηκόντων της, ξεκίνησε με το σύζυγό της για μια επτάμηνη περιοδεία ανά τον κόσμο, που έμελλε να γράψει ιστορία. Επισκέφτηκαν 13 χώρες, καλύπτοντας συνολικά 64.000 χιλιόμετρα και διευρύνοντας τη φήμη τους.
Λίγο μετά την επίσημη ανάληψη των καθηκόντων της, ξεκίνησε με το σύζυγό της για μια επτάμηνη περιοδεία ανά τον κόσμο, που έμελλε να γράψει ιστορία. Επισκέφτηκαν 13 χώρες, καλύπτοντας συνολικά 64.000 χιλιόμετρα και διευρύνοντας τη φήμη τους.
Μέσα στα επόμενα χρόνια η βασίλισσα απέκτησε το προφίλ της τυπικής αλλά και κάπως απόμακρης ηγέτιδας. Την αποδοχή της, πάντως, ενίσχυσαν τολμηρές αποφάσεις που πήρε, για παράδειγμα να μην αναβάλει την επίσκεψή της στην Γκάνα το 1961, παρά τους φόβους που υπήρχαν τότε για δολοφονία του προέδρου της χώρας και οικοδεσπότη της βασίλισσας, Kwame Nkrumah. Τρία χρόνια αργότερα επιβεβαίωσε για ακόμα μια φορά την αυτοθυσία της χάριν του καθήκοντος, όταν επέμεινε να επισκεφτεί το Κεμπέκ του Καναδά παρά τις πληροφορίες που υπήρχαν ότι αυτονομιστικές δυνάμεις σχεδίαζαν τη δολοφονία της.
Ως μια επισφράγιση της ευρείας αποδοχής της στο βρετανικό λαό λειτούργησαν οι εορτασμοί του Ασημένιου Ιωβηλαίου το 1977, όχι μόνο στη Βρετανία αλλά σε ολόκληρη την Κοινοπολιτεία, αν και ο χωρισμός της αδερφής της, πριγκίπισσας Μαργαρίτας, από τον λόρδο Σνόουντον, κατάφερε ένα πλήγμα στη μοναρχία.
Ελισάβετ versus Θάτσερ
Η δεκαετία του ‘80 τής έφερε πολλές δοκιμασίες. Η μία από αυτές ήταν η άνοδος μιας άλλης δυναμικής γυναίκας, της Μάργκαρετ Θάτσερ, στον προεδρικό θώκο. Η σχέση της με τη βασίλισσα Ελισάβετ δεν κατάφερε ποτέ να είναι αρμονική. Η δεύτερη, πλέον διαβόητη δοκιμασία ήταν εκείνη του γάμου του πρωτότοκου γιου της, και διαδόχου του θρόνου, πρίγκιπα Καρόλου, με τη Λαίδη Νταϊάνα. Η βασίλισσα, που εξ απαλών ονύχων είχε ακολουθήσει κατά γράμμα το πρωτόκολλο, σκανδαλίστηκε από την τουλάχιστον αντισυμβατική συμπεριφορά και εμφάνιση της νύφης της. Οι εκατομμύρια θαυμαστές της Λαίδης Ντι, ωστόσο, είδαν στο πρόσωπό της νύφης της μια φωτεινή και προσιτή γυναίκα που υποσχόταν να ανανεώσει τον κουρασμένο θεσμό της βρετανικής μοναρχίας.
Την περίοδο της δεκαετίας του ‘80 τα σκάνδαλα στη σχέση του πρίγκιπα Καρόλου και της πριγκίπισσας Νταϊάνας – απιστίες, εντάσεις και εθισμοί –δημιούργησαν μια κατάσταση στο παλάτι που η Sun είχε αποκαλέσει, γλαφυρά, «μια σαπουνόπερα όπου γίνονται εξαιρετικά δυσδιάκριτα τα όρια ανάμεσα στους μύθους και τις αλήθειες». Ενώ λοιπόν η βασίλισσα Ελισάβετ ανησυχούσε ολοένα και περισσότερο ότι η οικονομική πολιτική της Θάτσερ προκαλούσε τεράστια κοινωνική πόλωση, ταυτόχρονα είχε να διαχειριστεί τη σκανδαλοθηρία των ταμπλόιντ, που είχαν θέσει τη βασιλική οικογένεια στο στόχαστρο.
Ενώ η βασίλισσα Ελισάβετ ανησυχούσε ολοένα και περισσότερο ότι η οικονομική πολιτική της Θάτσερ προκαλούσε τεράστια κοινωνική πόλωση, ταυτόχρονα είχε να διαχειριστεί τη σκανδαλοθηρία των ταμπλόιντ
Η κατάσταση δεν βελτιώθηκε με την έλευση των 90s αλλά συνέχισε να κλιμακώνεται, με την ίδια την Ελισάβετ, παρά το μετριοπαθή λόγο της, να ενδίδει στον πειρασμό να αποκαλεί το 1992 «annus horribilis» («φοβερό έτος»). Μέχρι τότε, οι φήμες για τις συγκρούσεις στους γάμους όχι μόνο του Καρόλου αλλά της ευρύτερης οικογένειες είχαν φουντώσει και σε εκείνες είχαν έρθει να προστεθούν και διόλου κολακευτικές υποθέσεις για τον προσωπικό πλούτο της βασίλισσας. Η κρίση εξαπλώθηκε εκτός των συνόρων, με Γερμανούς διαδηλωτές, για παράδειγμα, να πετούν αυγά στην Ελισσάβετ σε μια επίσκεψή της στη Δρέσδη. Την ίδια χρονιά, δύο από τα παιδιά της, ο πρίγκιπας Ανδρέας και η πριγκίπισσα Άννα, πήραν διαζύγιο, και σαν να μην έφταναν όλα αυτά στο τέλος του έτους ξέσπασε μια μεγάλη φωτιά στο Κάστρο του Ουίνδσορ.
Ο τραγικός θάνατος της Λαίδης Ντι
Είναι εντυπωσιακό ότι η βασίλισσα κατάφερε να επιβιώσει από εκείνη τη δύσκολη εποχή, αντιμετωπίζοντας τις κριτικές, όπως έλεγε η ίδια, «με χιούμορ, κατανόηση και ευγένεια». Οι δοκιμασίες, ωστόσο, συνεχίστηκαν στα 90s, με τον επίσημο χωρισμό του πρίγκιπα Καρόλου από την Νταϊάνα και τον τραγικό θάνατο της Λαίδης, τον Αύγουστο του 1997, έναν χρόνο μετά το διαζύγιο, στο δυστύχημα στο Παρίσι.
Μετά το θάνατο της Νταϊάνα η βασίλισσα παρέθεσε μια τηλεοπτική ομιλία όπου, παρά τις διαφορές του παρελθόντος, εξέφρασε θαυμασμό για την πριγκίπισσα του λαού και περιέγραψε τα συναισθήματά της ως η γιαγιά των δύο ορφανών, πλέον, παιδιών της. Εκείνη η χειρονομία μαλάκωσε το αρνητικό κλίμα που είχε δημιουργηθεί σε βάρος της.
Μετά το θάνατο της Νταϊάνα η βασίλισσα παρέθεσε μια τηλεοπτική ομιλία όπου, παρά τις διαφορές του παρελθόντος, εξέφρασε θαυμασμό για την πριγκίπισσα του λαού και περιέγραψε τα συναισθήματά της ως η γιαγιά των δύο ορφανών, πλέον, παιδιών της.
Το 2002 γιόρτασε το Χρυσό Ιωβηλαίο, 50 χρόνια στο θρόνο. Παρόλο που την ίδια χρονιά έχασε και την αδερφή και τη μητέρα της, κατάφερε για ακόμα μια φορά να παραμείνει αφοσιωμένη στα καθήκοντά της, συμμετέχοντας σε περιοδείες και εορτασμούς. Παρά τις διαδοχικές κρίσεις που είχαν προηγηθεί, η αποδοχή της βρέθηκε ξανά σε τροχιά ανόδου.
«Στήριγμα της εποχής μας»
Το 2003 υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση και στα δύο γόνατά της. Η φθορά της ηλικίας συνέχιζε να γίνεται εμφανής, με αποτέλεσμα το 2006 να απουσιάσει από τα εγκαίνια ενός σταδίου όπου επρόκειτο να παραβρεθεί λόγω μυοσκελετικού προβλήματος στην πλάτη.
Σε γενικές γραμμές απέφευγε να τοποθείται δημόσια σε πολιτικά ζητήματα, ωστόσο σύμφωνα με πηγές που επικαλέστηκε, το 2007, η Daily Telegraph ήταν εξαιρετικά δυσαρεστημένη με την πολιτική του Tony Blair και ανησυχούσε για την κατάσταση των βρετανικών στρατευμάτων που είχαν σταλεί στο Ιράκ και το Αφγανιστάν. Όταν, το 2010, άνοιξε για δεύτερη φορά τη Σύνοδο των Ηνωμένων Εθνών, ο τότε γενικός γραμματέας την αποκάλεσε «στήριγμα της εποχής μας».
Το Διαμαντένιο Ιωβηλαίο του 2012 σηματοδότησε 60 χρόνια βασιλείας για την Ελισάβετ και οι εορτασμοί ήταν πιο λαμπεροί από ποτέ, με το βασιλικό ζεύγος, κραταιό ακόμα, να κάνει περιοδείες στη Βρετανία και τα υπόλοιπα μέλη της βασιλικής οικογένειας να την εκπροσωπούν εκτός των συνόρων. Την ίδια χρονιά η βασίλισσα σημείωσε μία ακόμα πρωτιά, ανοίγοντας τους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Λονδίνο: Καθώς είχε ανοίξει και τους Ολυμπιακούς του Μόντρεαλ το 1976, έγινε η πρώτη ηγέτιδα που άνοιγε δύο Ολυμπιακούς Αγώνες σε διαφορετικές χώρες. Για λογαριασμό, μάλιστα, της βρετανικής διοργάνωσης δέχτηκε να υποδυθεί τον εαυτό της σε μια ταινία μικρού μήκους όπου συμμετείχε και ο Daniel Craig σε ρόλο James Bond.
Για λογαριασμό των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου δέχτηκε να υποδυθεί τον εαυτό της σε μια ταινία μικρού μήκους όπου συμμετείχε και ο Daniel Craig σε ρόλο James Bond.
Το 2015 έγινε η μακροβιότερη μονάρχης στην ιστορία της Βρετανίας. Στην ομιλία που παρέθεσε, παραδέχτηκε ότι δεν περίμενε πως θα κατακτούσε αυτό το ιστορικό ορόσημο.
Μια βασίλισσα σε καραντίνα
Τα τελευταία χρόνια είχε αρχίσει, σταδιακά, να αποσύρεται από τη δημόσια ζωή. Είχε περιορίσει τα ταξίδια και το 2019, μετά από ένα τροχαίο ατύχημα που είχε με το σύζυγό της, εγκατέλειψε την οδήγηση. Ωστόσο το γεγονός ότι συνέχιζε να οδηγεί μέχρι τα 93 χρόνια της ήταν από μόνο του ένα επίτευγμα.
Η απόσυρσή της από τα κοινά έγινε πιο έντονη στη διάρκεια της πανδημίας, όταν απομονώθηκε, για προληπτικούς λόγους, στο Κάστρο Ουίνδσορ και ακυρώθηκαν όλες οι δημόσιες εμφανίσεις της. Στις 5 Απριλίου του 2020 με ένα τηλεοπτικό διάγγελμα άγγιξε εκατομμύρια θεατές από όλο τον κόσμο που βρίσκονταν για πρώτη φορά αντιμέτωποι με την καραντίνα, παρακινώντας τους να «παρηγορηθούν με τη σκέψη ότι ενώ θα περάσουμε ακόμα πολλά, θα ξαναέρθουν οι καλύτερες μέρες: θα συναντηθούμε ξανά με τους φίλους μας, θα βρεθούμε ξανά με τις οικογένειές μας».
Η απόσυρσή της από τα κοινά έγινε πιο έντονη στη διάρκεια της πανδημίας, όταν απομονώθηκε, για προληπτικούς λόγους, στο Κάστρο Ουίνδσορ και ακυρώθηκαν όλες οι δημόσιες εμφανίσεις της.
Η πρώτη της δημόσια εμφάνιση ήταν με μάσκα, τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς, ενώ στις αρχές του ‘21 έλαβε την πρώτη και τη δεύτερη δόση του εμβολίου κατά της COVID-19. Το 2021, ωστόσο, έμελλε να πάρει από κοντά της το σύντροφο της ζωής της, με τον οποίο είχε μοιραστεί 73 χρόνια γάμου. Ο πρίγκιπας Φίλιππος πέθανε στις 9 Απριλίου, αφήνοντας την Ελισάβετ την πρώτη χήρα στο θρόνο από την εποχή της βασίλισσας Βικτωρίας. Λέγεται πως ο θάνατός του τής άφησε «ένα τεράστιο κενό».
Η ίδια επέζησε, πάντως, να γιορτάσει το Πλατινένιο Ιωβηλαίο, στις 6 Φεβρουαρίου του 2022. Στο δημόσιο μήνυμα που απέστειλε, ανανέωσε τη δέσμευσή της για μια ζωή αφοσίωσής της στον τίτλο που είχε αναλάβει εβδομήντα χρόνια πριν.
Φιλόζωος και θρησκευόμενη
Δεν απολάμβανε ποτέ να μοιράζεται την προσωπική ζωή και τα ενδιαφέροντά της, γνωρίζουμε, ωστόσο, ότι ήταν βαθιά θρησκευόμενη και ότι είχε ενεργό φιλανθρωπική δράση – είναι χαρακτηριστικό ότι στη διάρκεια της βασιλείας της βοήθησε να συγκεντρωθούν πάνω από 1,4 δις λίρες για το ίδρυμα Charities Aid Foundation. Λάτρευε την ιππασία και τα σκυλιά, ειδικά τα Κόργκι, που αναδείχθηκαν σε προσωπικό της έμβλημα.
Η σχέση της με τη μόδα ήταν συντηρητική αλλά συνεπής. Ποτέ δεν φλέρταρε με την πρωτοπορία, ωστόσο ανέπτυξε το δικό της, αναγνωρίσιμο στυλ, κυρίως από κοστούμια σε παστέλ αποχρώσεις και διακοσμητικά καπέλα.
Η σχέση της με τη μόδα ήταν συντηρητική αλλά συνεπής. Ποτέ δεν φλέρταρε με την πρωτοπορία, ωστόσο ανέπτυξε το δικό της, αναγνωρίσιμο στυλ, κυρίως από κοστούμια σε παστέλ αποχρώσεις και διακοσμητικά καπέλα.
Έκανε το χρόνο σύμμαχό της, καθώς το πέρασμά του όχι απλώς δεν έφθειρε την εικόνα της αλλά την αναβάθμισε, παρά τις απανωτές δυσκολίες που αντιμετώπισε. Ένα γκάλοπ του 2021 έφερε τη βασίλισσα Ελισσάβετ στη θέση της τρίτης πλέον αξιοθαύμαστης γυναίκας στον κόσμο.
