Συνάντησα για πρώτη φορά την Ελένη Κατσαμά περίπου πέντε χρόνια πριν, σχεδόν ένα χρόνο μετά από την κυκλοφορία του βιβλίου της, Γορίλλας στο φεγγάρι (εκδόσεις Πατάκη 2014), το οποίο κατατάσσεται στην κατηγορία του παιδικού/εφηβικού/crossover βιβλίου, ενώ κανονικά θα έπρεπε απλώς κανείς να το βάζει στο ράφι με την εξαιρετική λογοτεχνία. Είχε προηγηθεί, μεταξύ άλλων, το Κοσμοδρόμιο με ιστορίες από τη ζωή των εφήβων σε διάφορα μέρη του κόσμου (εκδ. Πατάκη, 2011) και θα ακολουθούσε, μεταξύ άλλων, Το σκλαβάκι της Κνωσού, μια βουτιά στην ιστορία της Κρήτης (εκδ. Πατάκη, 2017). Τη συμπάθησα αμέσως, αν και δυσκολεύτηκα να βάλω σε λόγια το πόσο με συγκίνησε ο Γορίλλας στο φεγγάρι: ό,τι και να της έλεγα θα ήταν λίγο. Σήμερα, με μια ντουζίνα έργα στη βιβλιογραφία της και ισάριθμα βραβεία (1ο βραβείο της Ένωσης Συγγραφέων-Εικονογράφων Παιδικού κι Εφηβικού Βιβλίου, Κρατικό Βραβείο Εφηβικού-Νεανικού Βιβλίου 2011, Βραβείο του περιοδικού Διαβάζω, Κρατικό Βραβείο Εφηβικού-Νεανικού Βιβλίου 2014, Βραβείο του περιοδικού Αναγνώστης κ.α.) η Ελένη Κατσαμά είναι μία από τις πιο ενδιαφέρουσες φωνές στη λογοτεχνία μας, ενώ λίγους μήνες πριν κυκλοφόρησε το Καλά Χριστούγεννα Κύριε Ντίκενς!, μία περιήγηση στη ζωή του σπουδαίου Άγγλου συγγραφέα που μας συστήσει και σε μερικούς από τους ήρωες των μυθιστορημάτων του. Στην ίδια σειρά, αναμένεται σε λίγους μήνες ο Μιγκέλ Θερβάντες.
Πώς είναι οι μέρες στην καραντίνα; Προλαβαίνεις να διαβάσεις;
Άλλες μέρες είναι απολαυστικές κι άλλες είναι δύσκολες. Κάνω πράγματα που πριν δεν είχα τον χρόνο να τα κάνω, όμως υπάρχει μεγάλη ανησυχία και αγωνία. Νομίζω πως είναι μια ευκαιρία να καταλάβει κανείς τα σημαντικά πράγματα στη ζωή. Ίσως ακόμα και να πάρει σημαντικές αποφάσεις. Προλαβαίνω να διαβάσω, ναι. Τέλειωσα πρόσφατα ένα θαυμάσιο βιβλίο, της Elizabeth Strout, Το όνομά μου είναι Λούσυ Μπάρτον, από τις εκδόσεις Άγρα.
Θυμάμαι τον Θησαυρό της Βαγίας που διάβασα στην Αίγινα ένα καλοκαίρι. Και το Στα παλάτια της Κνωσού. Με τα βιβλία που διάβαζα μικρή ζούσα απίθανες περιπέτειες. Και τώρα μου συμβαίνει.
Τι φοβόσουν όταν ήσουν μικρή; Είναι ίδιο με αυτό που φοβάσαι τώρα;
Φοβόμουν τις αστραπές, εκείνα τα απότομα τσαφ που δεν ήξερα πότε θα συμβούν. Και το σκοτάδι… Λίγο πολύ τα ίδια πράγματα φοβάμαι και σήμερα. Το απότομο, το σκοτεινό. Θα ήθελα τα πράγματα να μπορούν να εξηγηθούν και να έχουν νόημα. Κάποιο λόγο που συμβαίνουν. Θα ήθελα πολύ να σηκώνω τους ώμους και να λέω αδιάφορα, έλα, έγινε, δεν πειράζει, πάμε παρακάτω, αλλά συχνά σκαλώνω.
Στα βιβλία σου έχεις ασχοληθεί και με τους φόβους των παιδιών, αλλά και με τη δημιουργικότητά τους. Ως μαμά η ίδια, τι διαπιστώνεις για τη δημιουργικότητα των παιδιών, τι ερεθίσματα χρειάζονται για να βρουν την κλίση τους;
Εύκολα μπορείς καταλάβεις τι αρέσει στα μικρά χεράκια. Αρκεί να μην τρέχεις πίσω από ένα ρολόι και να μη βαριέσαι να μαζεύεις. Παλιά βρίσκαμε μόνοι μας αυτά τα ερεθίσματα που λες. Βάζαμε τα χέρια σ’ ένα μπολ με ζυμάρι, ή μέσα στο χώμα, ή είχαμε μια κούκλα και την παιδεύαμε, ή εξαφανιζόμασταν στις αλάνες. Τώρα μας πιάνει τρέλα εμάς τους γονείς να προσφέρουμε τα πάντα, όλες τις επιλογές και τις ευκαιρίες. Αλλά ποιος μπορεί να μας αδικήσει;
Στους μέχρι σήμερα μεγάλους φόβους των παιδιών, την απώλεια, τη βία, τον πόλεμο, την αδικία, τη μοναξιά, τη στέρηση της παιδείας και της ελευθερίας, ήρθε να προστεθεί αυτός της πανδημίας. Πιστεύεις ότι τα παιδιά έχουν αντιληφθεί τι συμβαίνει γύρω τους;
Μέσα στους αιώνες έχουν χάσει εκατομμύρια άνθρωποι τη ζωή τους εξαιτίας κάποιας πανδημίας. Σήμερα το ζούμε εμείς και τα δικά μας παιδιά. Ανάλογα με την ηλικία τους, άλλο περισσότερο άλλο λιγότερο το καταλαβαίνουν αυτό που συμβαίνει. Αλλά δεν σταματούν να παίζουν. Και να αναζητάνε το ένα το άλλο με όποιον τρόπο μπορούν.
Γελάω. Δεν μου είναι εύκολο να μιλήσω για τους κεντρικούς ήρωες. Εκείνο που μπορώ να πω είναι πως η κανονικότητα με έκανε πάντα να νιώθω εξαιρετικά άβολα. Θεωρώ πως η αληθινή ζωή βρίσκεται στην παραδοξότητα, τη διαφορετικότητα, στις χαραμάδες της κανονικότητας. Εκεί ακριβώς βρίσκεται και Ο γορίλας στο φεγγάρι.
Είσαι αρκετά χρόνια δραστήρια στο χώρο του παιδικού βιβλίου και πολυβραβευμένη. Ζουν, όμως οι συγγραφείς από τα βιβλία τους; Μπορεί κανείς να είναι μόνο συγγραφέας;
Στη χώρα μας τα πράγματα είναι λίγο πιο δύσκολα. Η αγορά είναι μικρή και η γλώσσα ιδιαίτερη για να μεταφραστεί ένα βιβλίο στο εξωτερικό. Ωστόσο δεν είναι απίθανο.
Ποιος είναι ένας μεγάλος μύθος για το παιδικό βιβλίο; Και μια μεγάλη αλήθεια;
Μια μεγάλη αλήθεια πως οι συγγραφείς βιβλίων για παιδιά έχουν ένα ανοιχτό παράθυρο στην παιδική τους ηλικία.
Τι σχέση έχεις με την εικονογράφηση, πόσο εύκολο είναι να επιτρέψεις σε έναν εικαστικό να βάλει χρώματα και σχήμα στους ήρωές σου;
Είναι πολύ εύκολο. Είναι εντυπωσιακό τι μπορεί να κάνει ένας εικαστικός με ένα κείμενο. Υπέροχα πράγματα.
Με το βιβλίο σου, Καλά Χριστούγεννα, Κύριε Ντίκενς!, ξεκίνησες λίγους μήνες πριν μία νέα σειρά βιβλίων με ήρωες πασίγνωστους και πολυαγαπημένους συγγραφείς. Ο Ντίκενς γιατί σου τράβηξε την προσοχή;
Είμαι πολύ χαρούμενη γι’ αυτή τη σειρά. Είναι όπως τα λες, όλοι πολυαγαπημένοι συγγραφείς. Ο Ντίκενς έχει χαρίσει σε όλους μας, μικρούς και μεγάλους, ατέλειωτες ώρες ταξιδιού και απόλαυσης μέσα από τις σελίδες του. Το λιγότερο που μπορούσε να γίνει ήταν να ξεκινήσει με εκείνον η σειρά.
Ποιος έπεται;
Οι απίστευτες περιπέτειες του κυρίου Θερβάντες. Ο Βασίλης Σελιμάς ο οποίος εικονογράφησε το βιβλίο έκανε εξαιρετική δουλειά.
Περιμένουμε την κυκλοφορία του βιβλίου τους επόμενους μήνες λοιπόν. Τι άλλο περιμένεις τους επόμενους μήνες;
Περιμένω και εύχομαι να περάσει ο φόβος και να έρθουν πιο ανέμελες και πιο όμορφες μέρες για όλους μας.
