Η μαέστρος και αρχιμουσικός Ζωή Ζενιώδη δεν θα μπορούσε να φανταστεί τη ζωή της χωρίς μουσική και τέχνη. Η ίδια παραδέχεται πως η ανατροφή της, αλλά και η καταγωγή της από τη Σμύρνη ήταν οι αφορμές για το μουσικό της ξεκίνημα. Σπούδασε μουσική και πιάνο από μικρή στην Ελλάδα και συνέχισε με σπουδές στην Αγγλία και την Αυστρία, ώσπου η μετακόμισή της στο Μαϊάμι της Αμερικής για διδακτορικό τής άνοιξε τις πόρτες για την ενασχόληση με τη διεύθυνση ορχήστρας.
Έχει συνεργαστεί με χώρους όπως η Dallas Opera, η Florida Grand Opera, το Carnegie Hall και καλλιτέχνες όπως ο Stephen Hough και η Lise de la Salle. Είναι μέλος του Institute of Women Conductors καθώς και η πρώτη γυναίκα που διηύθυνε στην Opera Southwest στο Νέο Μεξικό. Έχει διατελέσει καλλιτεχνική διευθύντρια του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης, της Alhambra Orchestra, της Broward Symphony Orchestra, και οι συνεργασίες της την έχουν «ταξιδέψει» σε όλη την υφήλιο. Αυτόν τον καιρό βρίσκεται στη Γαλλία, ενώ ειναι μία από τις έξι φιναλίστ του διεθνούς διαγωνισμού “Maestra”, του μόνου διαγωνισμού για γυναίκες μαέστρους παγκοσμίως.
Λίγες ημέρες μετά τη βράβευση της Cate Blanchett με BAFTA για τον ρόλο της στην ταινία Tar, στην οποία υποδύεται μία γυναίκα μαέστρο, αλλά και πριν από την απονομή των Βραβείων Όσκαρ, για τα οποία η ηθοποιός θεωρείται φαβορί, θα κάνει πρεμιέρα στο φετινό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, το ντοκιμαντέρ “Maestra”, στο οποίο προσωπικές ιστορίες γυναικών μαέστρων -ιστορίες επιβίωσης πάθους και επιμονής- υφαίνονται μαζί με το δράμα και τον ενθουσιασμό αυτού του μοναδικού γεγονότος, που δημιουργήθηκε για να σπάσει ακόμα μια γυάλινη οροφή για τις γυναίκες.
Η ιστορία της Ζωής Ζενιώδη είναι μία από αυτές
Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε με αφορμή όλα τα παραπάνω, μας μιλάει για την τέχνη, την αγάπη της για την κλασική μουσική, τις συνεργασίες της σε Ελλάδα και εξωτερικό, τις θυσίες που πρέπει να κάνει ένας μουσικός για να πετύχει, αλλά και τον πιο απαιτητικό και όμορφο ρόλο της ζωής της, αυτόν της μητρότητας.
Μιλήστε μας λίγο για τη μουσική στη ζωή σας. Η καταγωγή σας από τη Σμύρνη έπαιξε ρόλο στην αγάπη σας για την τέχνη; Η ενασχόληση με το πιάνο ή με τη διεύθυνση ορχήστρας σάς συγκινεί περισσότερο;
Η καταγωγή μου από τη Σμύρνη υπήρξε η αφορμή για το μουσικό ξεκίνημά μου λόγω του γνωστού τρίπτυχου: πιάνο, γαλλικά, μπαλέτο. Πιστεύω ότι αγάπη και η ανάγκη για την τέχνη είναι σύμφυτες με τον άνθρωπο αλλά καλό είναι να βρεθούν και εύφορες συνθήκες.
Από πολύ μικρή ήξερα ότι θα ασχοληθώ με την τέχνη και αυτό ξεκινούσε και από το γεγονός ότι το πίστευαν όλοι γύρω μου λόγω του ταλέντου που είχα επιδείξει. Θεωρώ ότι είμαι μουσικός και αυτό δεν διαχωρίζεται σε διεύθυνση ορχήστρας ή πιάνο.
Και τα δύο τα αγαπώ πολύ, έχω μία τεράστια πορεία και στα δύο. Το πιάνο μου προσέφερε πολλά, είναι ο πιο προσωπικός μου τρόπος έκφρασης και εκεί επιστρέφω όταν είμαι μόνη και θέλω να συνδεθώ πάλι με τον ήχο μου. Η διεύθυνση ορχήστρας είναι κάτι που μου δίνει όλο και περισσότερες δυνατότητες και ανοίγματα έκφρασης και σκοπεύω να συνεχίσω πολύ έντονα και δραστήρια σε αυτό το μονοπάτι.
Στην καριέρα σας μετράτε συνεργασίες σε παγκόσμιο επίπεδο με διεθνώς αναγνωρισμένες ορχήστρες και μουσικούς. Αναλογιζόμενη τα όσα έχετε καταφέρει μέχρι τώρα, ξεχωρίζετε κάποιο από τα επιτεύγματά σας;
Σε επαγγελματικό επίπεδο θεωρώ τεράστιο επίτευγμα το ότι ξεκίνησα την πορεία μου ως μαέστρος σε μία πολύ προχωρημένη – για τα δεδομένα της εποχής – ηλικία και έχω καταφέρει σε μικρό χρονικό διάστημα να εργάζομαι στα μεγαλύτερα θέατρα και ορχήστρες του κόσμου. Σε αυτό έρχεται να προστεθεί το γεγονός ότι σε όλους αυτούς το οργανισμούς με καλούν πάντοτε ξανά για συνεργασία. Θεωρώ ό,τι πιο σημαντικό το να έχεις συνεχείς και συνεπείς συνεργασίες με διεθνούς κύρους οργανισμούς. Σε προσωπικό επίπεδο το μεγαλύτερο επίτευγμα μου είναι η μητρότητα.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Μεταξύ άλλων έχετε διατελέσει και διευθύντρια του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης. Η συνεργασία σας αυτή έληξε άδοξα, αφού ο διαγωνισμός με τον οποίο διοριστήκατε κρίθηκε άκυρος. Προσφύγατε γι’ αυτό στη δικαιοσύνη. Τι κατάληξη είχε η συγκεκριμένη υπόθεση και τι απαντάτε στους επικριτές σας;
Δυστυχώς η ιστορία με τον συγκεκριμένο οργανισμό είναι δύσκολη και δεν έχει λήξει ακόμη. Μόλις βγήκε η πρώτη απόφαση του δικαστηρίου η οποία μου δίνει αποζημίωση για ένα μέρος του χρόνου που εργάστηκα εκεί. Σκοπεύω να συνεχίσω τον αγώνα μου για να δικαιωθώ ολοκληρωτικά. Μία διευκρίνιση εδώ: στη συγκεκριμένη υπόθεση, από τη στιγμή που εγώ είμαι η ενάγουσα, δεν κρίνομαι εγώ αλλά ο ΟΜΜΘ.
Ποια, κατά τη γνώμη σας, είναι τα απαραίτητα χαρακτηριστικά για έναν άνθρωπο που θέλει να ασχοληθεί επαγγελματικά με τη μουσική;
Υπομονή, επιμονή, αγάπη και αφοσίωση. Ο χώρος είναι εντυπωσιακά και πολυεπίπεδα ανταγωνιστικός (δυστυχώς) και χρειάζεται τεράστια αντοχή. Επίσης, είναι απαραίτητη η γνώση των πραγματικών ικανοτήτων και δυνατοτήτων και όχι μόνο των επιθυμιών. Ο χώρος της μουσικής είναι αφηρημένος, αμείλικτος και υπέροχος.
Είναι πιο υποκειμενικός από πολλούς άλλους χώρους αφού δεν μπορεί να είναι εμφανώς μετρήσιμη η απόδοση. Αυτό δημιουργεί μεγάλο πεδίο ελευθερίας έκφρασης αλλά και πολλών προβλημάτων που έρχονται ακριβώς επειδή δεν μπορούν να γίνουν μετρήσεις. Εγώ, αν μετράω κάτι μέσα στο χρόνο, είναι οι υπέροχες άχρονες στιγμές της βαθιάς σύνδεσης την ώρα της συναυλίας, οι οποίες όμως έρχονται μετά από ατελείωτες ώρες μελέτης και συγκέντρωσης.
Τι θα συμβουλεύατε ένα νέο παιδί που επιθυμεί να γίνει μαέστρος; Μπορεί η Ελλάδα να στηρίξει τα μουσικά όνειρα ενός νέου ανθρώπου;
Θεωρώ ότι όλοι πρέπει να ακολουθούν τα όνειρά τους αλλά ταυτόχρονα χρειάζεται να έχουν απόλυτη επαφή με την πραγματικότητα. Χρειαζόμαστε φτερά, αλλά χρειαζόμαστε και ρίζες. Είναι πολύ σημαντικό τα νέα παιδιά να βρεθούν κοντά σε δασκάλους με βαθιά γνώση της τέχνης τους, σε ανθρώπους που γνωρίζουν τί είναι παρτιτούρα και όχι χορογραφία, όπως δυστυχώς συχνά γίνεται στον χώρο μας. Είναι πολύ εύκολο να μάθει κάποιος να κουνάει όμορφα τα χέρια του.
Το ζητούμενο είναι να αναπτύξει μεστές και σοβαρές ιδέες, να μπορεί να μπει σε βάθος στο έργο του συνθέτη και με σεβασμό και ταπεινότητα να εργάζεται αδιάλειπτα πάνω στην ερμηνεία. Και κυρίως να γνωρίζει πώς να κάνει πρόβα με μία ορχήστρα. Ο μαέστρος δεν χρειάζεται χέρια, χρειάζεται αυτιά.
Ο καθηγητής μου στη διεύθυνση ορχήστρας ποτέ δεν έπαιρνε μαθητή (ειδικά σε νεαρή ηλικία) αν αυτός ο μαθητής δεν είχε ήδη υπάρξει εξαιρετικός ερμηνευτής κάποιου οργάνου γιατί πίστευε ότι μόνο αν έχει υπάρξει βαθιά προσωπική έκφραση και λόγος μέσω του οργάνου του, θα μπορέσει ο συγκεκριμένος μουσικός μετά να μεταφέρει αυτή τη γλώσσα και τη γνώση και στην ορχήστρα.
Είστε μητέρα δύο παιδιών. Τι ρόλο έπαιξε η μητρότητα στην καριέρα σας και θα μπορούσε, ίσως, να συγκριθεί με τη διεύθυνση μιας ορχήστρας;
Η μητρότητα, για μένα, είναι ό,τι πιο όμορφο έχω ζήσει και ζω. Δεν μπορεί να συγκριθεί με τη διεύθυνση ορχήστρας, είναι ακραία πιο δύσκολος ρόλος, ειδικά σε μία περίπτωση σαν τη δική μου που έτυχε να είμαι μητέρα διδύμων. Το multitasking που χρειάζεται σε όλο το φάσμα του επαγγέλματός μου (συμπεριλαμβάνοντας και θέματα διαδικαστικά, επικοινωνίας, εξέλιξης καριέρας, ταξιδιών, απουσίας, κούρασης, εξάντλησης, μελέτης) είναι εξαντλητικό αλλά και πάλι, πολύ πιο εύκολο από το να μεγαλώνεις παιδιά. Αυτό που μου έμαθε η μητρότητα σε σχέση με το επάγγελμά μου ήταν βασικά το πώς να εργάζομαι και να συγκεντρώνομαι ακόμη πιο γρήγορα και πιο βαθιά, έτσι ώστε να μπορώ να έχω όλο τον δυνατό χρόνο με τα παιδιά μου.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Πρόσφατα, ήσασταν ανάμεσα στις φιναλίστ ενός διεθνούς διαγωνισμού για γυναίκες μαέστρους, ο οποίος έγινε αφορμή για ένα ντοκιμαντέρ. Μιλήστε μας γι’ αυτή σας τη διάκριση.
Νιώθω πολύ περήφανη που βρέθηκα να είμαι στις έξι φιναλίστ του διεθνούς διαγωνισμού διεύθυνσης ορχήστρας μόνο για γυναίκες “La Maestra”. Η συμμετοχή μου ήταν από τις πιο σημαντικές εμπειρίες της ζωής μου και το γεγονός ότι επιλέχθηκα να είμαι πλέον μέλος της Ακαδημίας La Maestra είναι εξαιρετικό για την περαιτέρω εξέλιξη μου και την καριέρα μου. Έχει ήδη δημιουργηθεί ένα τεράστιο δίκτυο γυναικών στο συγκεκριμένο επάγγελμα.
Δεν είμαστε πια λίγες, είμαστε πολλές και το «γυάλινο ταβάνι» έσπασε. Γνωρίζω βαθιά μέσα μου, αν και ακόμη υπάρχουν εμπόδια, ότι ο δρόμος άνοιξε και έχουν παίξει τεράστιο ρόλο σε αυτό οργανισμοί όπως ο συγκεκριμένος διαγωνισμός, το Institute of Women Conductors της Όπερας του Ντάλας και το Taki Alsop Fellowship της Marin Alsop, των οποίων έχω επιλεγεί ως μέλος.
Πείτε μας λίγα λόγια παραπάνω για το ντοκιμαντέρ, του οποίου η πρώτη παρουσίαση θα γίνει στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.
Το ντοκιμαντέρ Maestra δείχνει τη ζωή, την πορεία και την προετοιμασία 5 γυναικών που πήραν μέρος στον διαγωνισμό La Maestra. Είναι ένα πολύ προσωπικό ντοκιμαντέρ το οποίο δείχνει πτυχές στη ζωή αυτών των γυναικών που κανείς δεν βλέπει ποτέ. Το κοινό βλέπει πάντα το λαμπερό, αστραφτερό αποτέλεσμα, την ώρα της παράστασης, και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να γνωρίζει πώς έχει φτάσει η κάθε μία από εμάς εκεί. Και οι περισσότερες από εμάς έχουμε πολύ δύσκολες προσωπικές ιστορίες.
Η κινηματογράφηση της δικής μου ιστορίας έγινε πριν από ένα χρόνο όπου ουσιαστικά οι δημιουργοί του ντοκιμαντέρ έζησαν μαζί με την οικογένεια μου για πολλές ημέρες και ταξίδεψαν και σε άλλα μέρη του κόσμου για να δείξουν κομμάτια της ζωής μου. Είμαι πολύ συγκινημένη που θα το παρακολουθήσω για πρώτη φορά στο Φεστιβάλ Ντοκυμαντέρ της Θεσσαλονίκης του οποίου είμαι επίσημη προσκεκλημένη για το sneak preview στις 19.30μμ, την Παρασκευή 3 Μαρτίου στην Αίθουσα Σταύρος Τορνές. Θα έχουμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε και με τον κόσμο, καθώς την προβολή θα ακολουθήσει ανοιχτή συνέντευξη με το κοινό.
Και ερχόμαστε στο Tar, την ταινία που αφηγείται τη ζωή μιας μαέστρου. Βρίσκετε κοινά με τον ρόλο που υποδύεται η Cate Blanchett; Υπάρχουν στοιχεία πραγματικότητας στο περιβάλλον που περιγράφεται στο έργο;
Οι βασικές όψεις της ταινίας είναι η μοναξιά, το σύστημα, η δύναμη και η εξουσία και η κατάχρησή τους. Δεν είναι η ζωή μιας γυναίκας μαέστρου. Υπάρχουν στοιχεία πραγματικότητας, τα οποία, δυστυχώς, έχω συναντήσει πολύ συχνά σε άντρες μαέστρους και ποτέ σε γυναίκες. Ο σκηνοθέτης γνωρίζει ότι η επιλογή τέτοιου κεντρικού ρόλου θα αφήσει πολύ μεγαλύτερο αποτύπωμα για πολλούς λόγους τους οποίους δεν μπορούμε να αναλύσουμε εύκολα εδώ και γι’ αυτό επιλέγει γυναίκα μαέστρο. Για μένα, το βασικότερο στοιχείο της ταινίας είναι η απεικόνιση του συστήματος που είναι αμείλικτο και δημιουργεί αδιέξοδες σχέσεις και παιχνίδια εξουσίας από τα οποία δεν ξεφεύγει κανείς. Και τελικά πόσο μόνοι είναι όσοι παίρνουν μέρος σε αυτό.
Η ταινία προκάλεσε πολλές αντιδράσεις, λόγω της αυστηρότητας και της αυταρχικότητας που χαρακτηρίζει τον κεντρικό ρόλο. Μάλιστα, η Marin Alsop, επικεφαλής μαέστρος της Συμφωνικής Ορχήστρας του Ραδιοφώνου της Βιέννης είπε ως η ταινία είναι «αντιγυναικεία». Εσείς, ως μαέστρος, πού στέκεστε σε αυτό;
Θεωρώ ότι η Marin Alsop έχει όλους τους λόγους για να αντιδράσει. Έχει υπάρξει πρωτοστάτης στον αγώνα των γυναικών και, ουσιαστικά, αυτή, μόνη, πολέμησε για πολλά χρόνια μέχρι να καταφέρουμε και εμείς να μπούμε στο τερέν. Βρήκε τεράστια εμπόδια και ήταν αποφασισμένη να αλλάξει τον συγκεκριμένο χώρο. Και τα κατάφερε. Είναι από τους πιο τίμιους και αξιοκρατικούς ανθρώπους που γνωρίζω.
Εγώ στέκομαι στο ότι ένας βασικός ρόλος της τέχνης είναι η λειτουργία της ως αιτία και αφορμή διαλόγου και συνδιαλλαγής. Και προφανώς η ταινία το έχει καταφέρει αυτό. Όπως εξήγησα παραπάνω, οποιαδήποτε άλλη επιλογή κεντρικού ρόλου, δεν θα άφηνε την αίσθηση που έχει αφήσει αυτή η ταινία.
Πλέον όλοι γνωρίζουν ότι οι γυναίκες μαέστροι είμαστε υπαρκτά πρόσωπα (γιατί έχω, μέσα στα χρόνια, πάρα πολλές φορές ακούσει το ότι είμαι η πρώτη γυναίκα μαέστρος που κάποιος γνωρίζει), διευθύνουμε πραγματικές ορχήστρες και είμαστε ήδη πολλές.
Και σε προσωπικό επίπεδο, νιώθω πολύ όμορφα που το ντοκιμαντέρ Maestra βγαίνει τώρα στις οθόνες, αυτή τη δεδομένη στιγμή, γιατί δείχνει όλες αυτές τις πτυχές που δεν περιέλαβε το Tar, αυτές της ‘πραγματικής’ μαέστρου.
