Συνέντευξη στη Βιβή Μωραϊτου
Πόσες από εμάς σκέφτονται την ώρα που φοράνε το καλσόν τους πως αυτό είναι απότοκο της Μεγάλης Ύφεσης του 1930, όταν δηλαδή το οικονομικό και μοντέρνο νάιλον αντικατέστησε το μετάξι; Πόσο συχνά αναρωτιόμαστε ποια ιστορική καμπή υπαγόρευσε ένα στυλ; Ποια ανάγκη το γέννησε; Η συγγραφέας και αρθρογράφος Ζέφη Κόλλια εστιάζει πίσω από τη φασιονίστικη διάσταση όσων φορέθηκαν στη διάρκεια του πολυτάραχου 20ού αιώνα. Στο βιβλίο της «Βελονιές της Πρωτοπορίας» (εκδ. Μεταίχμιο) προσφέρει το γιατί πίσω από την άνοδο και την πτώση σημαντικών τάσεων που, ακολουθώντας τους κύκλους της μόδας, διεκδικούν την αντανάκλασή τους και στον 21ο αιώνα.
Το αμέσως προηγούμενο βιβλίο της Ζέφης είναι η βιογραφική μυθιστορία «Λώρα, η τελευταία των Μαρξ» (εκδ. Μεταίχμιο, 2013) και αφορά στη ζωή και τη διπλή αυτοκτονία ενός σπουδαίου ζευγαριού επαναστατών, της κόρης του Καρλ Μαρξ Λώρας και του Πολ Λαφάργκ, με φόντο καθοριστικά γεγονότα και πρόσωπα για την πορεία του σοσιαλιστικού κινήματος από τα μέσα του 19ου αιώνα και ως τις αρχές του 20ού. Γιατί ένα ξεκάθαρα πολιτικό ον όπως αυτή αποφάσισε να γράψει ένα βιβλίο για τη μόδα του 20ού αιώνα;
«Μα επειδή ήθελα να πω ακριβώς αυτό: ότι η μόδα δεν είναι ένας σωρός από ρούχα δίχως κανένα νόημα· στον 20ό αιώνα η ιστορία της συνδέθηκε με όλες τις πολιτικές εξελίξεις· ήταν η “φόδρα των γεγονότων”. Σε όλη τη διάρκεια του προηγούμενου αιώνα η ενδυματολογική γραμμή προσαρμόστηκε στις απαιτήσεις κάθε εποχής», απαντά στο Marie Claire.
«Η μόδα στη σημερινή μορφή της είναι η ανακύκλωση των τάσεων του προηγούμενου αιώνα ιδωμένες μέσα από την αισθητική του Διαδικτύου. Ειλικρινά, βαριέμαι να ασχοληθώ».
Από τις σουφραζέτες του 1910 που έσπασαν το καλούπι του κορσέ και τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι γυναίκες έβαλαν το παντελόνι και τη φόρμα του εργάτη αναλαμβάνοντας ανδρικά πόστα στα εργοστάσια, ως τις ολόσωμες φόρμες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου με τις πολλές τσέπες λόγω βομβαρδισμών/καταφυγίων και από την art deco και την jazz ως τον κοινωνικό ακτιβισμό με τα φεμινιστικά και queer κινήματα, αλλά και το οικολογικό κίνημα μέχρι τα ρούχα-στολή που έντυσαν αντισυστημικές υποκουλτούρες, όπως οι Μαύροι Πάνθηρες ή οι Άγγελοι της Κολάσεως, η συγγραφέας ακολουθεί το μονοπάτι που οδήγησε τη βιομηχανία της μόδας στις πρώτες θέσεις της λίστας με τις πλέον ρυπογόνες του πλανήτη.
«Κάποιοι σχεδιαστές μόδας υπήρξαν και οι ίδιοι ακτιβιστές: η Vivienne Westwood, η Katherine Hamnett, o Franco Moschino πέρασαν πολιτικά μηνύματα στις κολεξιόν τους· κάποιοι από την ομάδα “Αμβέρσα 6” ( Antwerp six), όπως και ο Martin Margiela, χρησιμοποίησαν τη γλώσσα της ραφής για να αποδομήσουν τα στερεότυπα, αποκαλύπτοντας τις φόδρες και τα ξέφτια του κοινωνικού κατεστημένου. Δεν ήταν, άραγε, ξεκάθαρα πολιτικό ον η Vivienne Westwood; Εκτός του ότι δεν απώλεσε ποτέ το κουκούτσι της punk αισθητικής που την ανέδειξε, ως την ύστατη στιγμή της δούλευε projects για την κλιματική αλλαγή, ενώ δεν κουραζόταν να επαναλαμβάνει το τρίπτυχο της βιώσιμης μόδας “Reduce – Reuse – Recycle”, δηλαδή μείωση της μαζικής παραγωγής για πιο ανθεκτικά και ποιοτικά ρούχα, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση. Υπάρχει πιο επίκαιρο πολιτικό αίτημα στον πλανήτη από αυτό;», σημειώνει η συγγραφέας.
Εχει κάτι καινούριο να μας πει η μόδα του 21ου αιώνα;
«Στυλιστικά όχι, αλλά καιρό τώρα στέλνει ηχηρά μηνύματα», σχολιάζει η Ζέφη.
«Η γρήγορη και φτηνή μόδα στην οποία εθιστήκαμε τον 21ο αιώνα δημιουργεί πολύ πιο σοβαρά προβλήματα από το πώς θα μοιάζει το περιεχόμενο της ντουλάπας μας. Κι ενώ συχνά νιώθουμε σαν να μην έχουμε τι να φορέσουμε, ο πλανήτης επιβαρύνεται με βουνά από πεταμένα ρούχα στις ακτές της Αφρικής, τα οποία για να παραχθούν έχουν σπαταληθεί άπειροι πολύτιμοι φυσικοί πόροι. Ο πλανήτης έχει φτάσει στα όριά του, το κλίμα μας το υπενθυμίζει αυτό καθημερινά και είναι απαραίτητο να ληφθούν μέτρα μιας πιο κυκλικής οικονομίας».
Υπάρχουν κι άλλα πεδία, σύμφωνα με τη συγγραφέα, όπου η μόδα μπορεί και πρέπει να μπει μπροστά και ακουμπούν σημαντικά ζητήματα των καιρών. «Σημερινή πρωτοπορία θεωρείται η ρευστόφυλη, non binary αισθητική, η ηθική μόδα που δεν βασίζεται στην παιδική εργασία ή στον βασανισμό ζώων, όπως και το κίνημα για το Body Positivity. Ευελπιστώ ότι η μόδα του αύριο -δηλαδή όταν περάσει από την πρωτοπορία στην καθημερινότητα- θα έχει αυτά τα χαρακτηριστικά ώστε να απευθύνεται σε όλες τις φυλές, τα φύλα και τους σωματότυπους των ανθρώπων, να παράγεται με ηθικό τρόπο και να έχει το μικρότερο δυνατόν αποτύπωμα στον πλανήτη».
Με την αισιόδοξη πλευρά, εκείνη που εγκυμονεί πολλές ελπίδες, η Ζέφη ήρθε σε επαφή στις παρουσιάσεις του βιβλίου της.
«Γνώρισα παιδιά που ψάχνουν, δημιουργούν και φτιάχνουν τις δικές τους, μικρές, πρωτοποριακές ινσταγκραμικές “γιάφκες” του στυλ, και μπράβο τους. Άλλωστε η ιστορία της μόδας μας έχει διδάξει ότι λειτουργεί και στα δύσκολα. Θα βαδίσει άλλη μια φορά μαζί με τους καιρούς της. Και όπως λειτούργησε δημιουργικά ακόμα και στις περιόδους των πολέμων, θεωρώ ότι το ίδιο θα συμβεί και τώρα. Άλλωστε σχεδόν σε συνθήκες πολέμου βρισκόμαστε: σε πόλεμο με το ίδιο μας το κλίμα».
