Ο Βυσσινόκηπος είναι το τελευταίο θεατρικό έργο του Ρώσου συγγραφέα, Άντον Τσέχωφ. Γράφτηκε το 1903 και είναι εμπνευσμένο από μία εποχή κατά την οποία ο ρωσικός λαός ήταν θεωρητικά ελεύθερος, αφού είχε καταργηθεί η δουλοπαροικία, αλλά ζούσε ακόμη στη φτώχεια, την αμάθεια και την ανέχεια.
Το έργο ακολουθεί την Άνυα, μια δεκαεξάχρονη κοπέλα, που επιστρέφει στη Ρωσία από το Παρίσι, μαζί με τη μητέρα της. Στο γυρισμό τους βρίσκουν το Βυσσινόκηπο της οικογένειάς τους να ανθίζει ή και όχι.
Σε συμβολικό επίπεδο ο βυσσινόκηπος, αυτό το κομμάτι γης που ανήκει σε αριστοκρατική οικογένεια, όπως και η αδυναμία της οικογένειας να τον κρατήσει, υποδηλώνει τις αλλαγές της κοινωνίας και τα νέα κοινωνικά στρώματα που έρχονται στο προσκήνιο, εξαιτίας πολιτικών και κοινωνικών ζυμώσεων.
Στο έργο υποδεικνύεται η αδυναμία των ανθρώπων να κατανοήσουν τις όποιες διαφοροποιήσεις αλλάζουν το κοινωνικό περιβάλλον, όπως επίσης και τον ρόλο που παίζουν αυτές οι αλλαγές στην προσωπική τους ζωή.
Πώς θα έμοιαζε σήμερα αυτός ο Βυσσινόκηπος και τι θα έκανε μια ομάδα παιδιών αν ερχόταν αντιμέτωπη με την καταστροφή μιας όασης σε ένα αστικό τοπίο; Αν αυτή η όαση καταστρεφόταν από τσιμέντα, πολυκατοικίες, υψηλά κτίρια και αυτοκίνητα; Θα την υπερασπίζονταν ή θα παρέμεναν άπραγα, χωρίς να κάνουν τίποτα σε μια μεταβατική περίοδο;
Η ομάδα του INDAK art lab, Ήρα Παπακωνσταντίνου και Εύα Σταυραγάνη, χορογράφος και ηθοποιός, αντίστοιχα, εξερευνούν το συγκεκριμένο έργο και προσπαθούν να δώσουν απαντήσεις στο παραπάνω ερώτημα.
Μέσα από το θεατρικό εργαστήρι τους για παιδιά και εφήβους, από 8 έως 13 ετών, εξερευνούν πιο σύνθετα θέματα και έννοιες, τα οποία προκύπτουν από τις ανησυχίες των συμμετεχόντων, ώστε να οδηγηθούν σε βαθύτερη και πιο ουσιαστική έκφραση. Τα παιδιά που λαμβάνουν μέρος στο εργαστήρι ενθαρρύνονται να εκφράσουν όλα τα συναισθήματα και τις σκέψεις που τους κατακλύζουν μέσω της τέχνης.
Πώς μπορεί ένα έργο που ξεπερνά τα 100 έτη ζωής να επηρεάσει τους σημερινούς εφήβους και να τους βοηθήσει; Έχετε δημιουργήσει ένα εργαστήριο για παιδιά 8-13 ετών με βάση τον «Βυσσινόκηπο». Τι κάνει το έργο του Τσέχωφ επίκαιρο;
Εύα Σταυρογιάννη: Το έργο «Ο Βυσσινόκηπος» του Τσέχωφ μάς διδάσκει τη σημασία της φιλίας, την αναζήτηση της ομορφιάς και της ευτυχίας, την αξία της αφοσίωσης, την αναζήτηση των ονείρων και την αντιμετώπιση της αλλαγής. Οι μεγάλοι κλασικοί συγγραφείς, όπως ο Τσέχωφ, αναδεικνύουν θέματα βαθιά ριζωμένα στην ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης.
Ήρα Παπακωνσταντίνου: Αυτές οι αλήθειες είναι ουσιαστικές και η αναζήτησή τους ζωτικής σημασίας καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας, με την προϋπόθεση ότι μπορούμε να τις εκφράσουμε με τον κατάλληλο τρόπο. Όπως συμβαίνει και στα παραμύθια, σε αυτήν την προσαρμογή φωτίζουμε σημαντικές αλήθειες μέσω συμβόλων, μεταφορών και θεμάτων που αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα, βοηθώντας έτσι στην κατανόηση του κόσμου από τα παιδιά και στην προαγωγή της προσωπικής τους ανάπτυξης.
Και πώς μπορεί να «μιλήσει» στους προεφήβους που βρίσκονται συνήθως σε μια φάση αμφισβήτησης και αντίδρασης;
Η: Οι προέφηβοι βρίσκονται σε μια φάση της ζωής τους που αναζητούν την ταυτότητά τους, μαθαίνουν τα όριά τους καθώς εκτίθενται σε όλο και περισσότερα περιβάλλοντα εκτός του πλαισίου της οικογένειας και εκφράζουν έντονα την αμφισβήτησή τους σε διάφορα κοινωνικά, και όχι μόνο, ζητήματα. Σε αυτό το πλαίσιο της ανακάλυψης της θέσης τους στον κόσμο, ο προβληματισμός σε σχέση με τις περιβαλλοντικές προκλήσεις της εποχής μας μπορεί να κινητοποιήσει το ενδιαφέρον τους και να τους εμπνεύσει να αναλάβουν δράση. Το να αντιληφθούν τον ρόλο τους στην κοινωνία και τη δημιουργία ενός καλύτερου μέλλοντος δημιουργεί ένα αίσθημα σημασίας και επίτευξης.
Ε: Επιπλέον, η ανάδειξη αξιών όπως η φιλία, η αφοσίωση και η αναζήτηση των ονείρων μπορεί να ενδυναμώσει τον εσωτερικό τους κόσμο και να τους οδηγήσει προς μια πιο θετική και ενεργητική προσέγγιση της ζωής. Η περιέργεια και το ενδιαφέρον τους ενεργοποιούνται και αυτά είναι δύο στοιχεία που μπορούν να τους καθοδηγήσουν προς μια πιο συνειδητή συμπεριφορά και σκέψη.
Από το εργαστήριο θα προκύψει μια φιλική προς τα παιδιά διασκευή του κειμένου, η οποία μάλιστα θα γίνει θεατρική παράσταση. Ποια θα είναι η διαδρομή μέχρι οι μικροί συμμετέχοντες ν’ ανέβουν στη σκηνή;
Η: Η διαδρομή μέχρι να φτάσουν οι μικροί συμμετέχοντες στη σκηνή θα είναι μια διαδικασία που θα περιλαμβάνει πολλά στάδια και εμπειρίες. Αρχικά, θα υπάρξει μια περίοδος δημιουργικής εξερεύνησης και ανάλυσης του κειμένου, όπου τα παιδιά θα μπορούν να εκφράσουν τις ιδέες και τις σκέψεις τους για το έργο. Μέσα από ασκήσεις και παιχνίδια, θα κάνουν “βουτιά” στην κατανόηση των χαρακτήρων και θα εμβαθύνουν σε θέματα που πραγματεύεται το έργο.
Ε: Στη συνέχεια, θα ακολουθήσει μια φάση συλλογής ιδεών και δημιουργίας, όπου τα παιδιά θα συνεργαστούν για να δημιουργήσουν μια δική τους διασκευή του κειμένου. Μέσα από κίνηση, σωματικές ασκήσεις, συζητήσεις και αυτοσχεδιασμούς θα διαμορφώσουν την παράσταση με βάση τη δική τους ερμηνεία και αντίληψη για το έργο.
Τέλος, θα ακολουθήσει μια διαδικασία πρόβας και προετοιμασίας. Μέσα από αυτήν τη διαδικασία, θα δημιουργηθεί ένα ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον όπου τα παιδιά θα αισθάνονται άνετα να εκφραστούν να αναπτύξουν τη δημιουργικότητά τους. Τελικά τα παιδιά θα είναι έτοιμα να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να ανέβουν στη σκηνή για να παρουσιάσουν τη δουλειά τους.
Μέσω της διασκευής σας, διερευνώνται οι περιβαλλοντικές προκλήσεις της εποχής μας. Με ποιον τρόπο περνά η πληροφορία στα παιδιά και πώς καλλιεργείται το αίσθημα ευθύνης αλλά και η έννοια του ακτιβισμού;
Η: Αρχικά, μέσα από το ίδιο το κείμενο της παράστασης, όπου αναδεικνύονται τα προβλήματα του περιβάλλοντος. Μέσα από τις ενέργειες και τα λόγια των χαρακτήρων, τα παιδιά εκτίθενται σε θέματα όπως η ρύπανση, η αποψίλωση των δασών, η αλλαγή του κλίματος και άλλα.
Το αίσθημα ευθύνης και η έννοια του ακτιβισμού καλλιεργούνται μέσα από την ανάδειξη της σημασίας της προσωπικής και συλλογικής προσπάθειας για την προστασία του περιβάλλοντος. Οι χαρακτήρες του έργου αναλαμβάνουν δράση για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων, εμπνέοντας έτσι τα παιδιά να αναλάβουν πρωτοβουλίες και να σκεφτούν πώς μπορούν να συμβάλουν τα ίδια στη διατήρηση και την προστασία του.
Σταδιακά αναπτύσσουν ένα συναισθηματικό δέσιμο με αυτά τα ζητήματα και καλλιεργούν την ικανότητα να σκέφτονται δημιουργικά και να προτείνουν καινοτόμες λύσεις και ιδέες υποστηρίζοντας έτσι ένα βιώσιμο μέλλον.
Έχουμε πάντα περιθώριο να φυτεύουμε καινούριους βυσσινόκηπους, πιο όμορφους κάθε φορά; Και τι γίνεται με το αστικό τοπίο που γίνεται διαρκώς όλο και πιο γκρίζο;
Ε: Σε ένα αστικό τοπίο του 2024, ο “Βυσσινόκηπος” του Τσέχωφ, θα αποτελούσε μια όαση. Ένα σύμβολο της διαρκούς ομορφιάς της φύσης που στέκεται ψηλά ανάμεσα στην αστική εξάπλωση. Η παρουσία του θα δημιουργούσε μια αίσθηση λαχτάρας για απλούστερες εποχές, λειτουργώντας ως καταφύγιο ηρεμίας και σύνδεσης. Θα επικαλεστούμε τα λόγια που έγραψε ο ίδιος ο Τσέχωφ: “Θα φυτέψουμε έναν άλλο βυσσινόκηπο, ακόμα πιο όμορφο απ’ αυτόν, θα το δεις, θα καταλάβεις, και μια γαλήνια, βαθιά χαρά θα πλημμυρίσει την ψυχή σου, όπως ο ήλιος όταν γέρνει πριν βραδιάσει, και τότε θα μπορέσεις πάλι να χαμογελάσεις.” Σε αυτό ελπίζουμε και εμείς και γι’αυτό δημιουργήσαμε αυτό το εργαστήρι.
Τα παιδιά μπορούν να γίνουν οι σπόροι για ν’ ανθίσουν νέοι βυσσινόκηποι και τι ρόλο μπορεί να παίξει η τέχνη προς αυτή την κατεύθυνση;
Η: Τα παιδιά μπορούν πράγματι να γίνουν οι σπόροι για την ανθοφορία νέων “βυσσινόκηπων”, δηλαδή για τη δημιουργία ενός καλύτερου και πιο φιλικού περιβάλλοντος για το μέλλον. Η τέχνη επιτρέπει στα παιδιά να εκφράσουν τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις ανησυχίες τους με δημιουργικούς τρόπους, να ευαισθητοποιηθούν, να εμπνευστούν και τελικά να αναλάβουν δράση και να γίνουν ενεργά μέλη της κοινωνίας.
Τελικά, Βύσσινο + Κήπος= Βυσσινόκηπος;
Η+Ε: Ίσως το προφανές να μην είναι και το δεδομένο. Από αυτόν τον προβληματισμό ξεκινάμε κι εμείς και υποθέτουμε, πως ίσως να πρέπει να μπουν και άλλα στοιχεία στην εξίσωση, τα οποία θα αποκαλυφθούν στο τέλος του εργαστηρίου και στην παράσταση του έργου.
INDAK art lab
Υμηττού 154, Παγκράτι
τηλ.: 210 7565472
