Η ανάδειξη των γυναικείων αναγκών και δικαιωμάτων για την επίτευξη της ισότητας των φύλων, βρίσκεται στον πυρήνα της ιδεολογίας του φεμινισμού και η ανάγνωση φεμινιστικών βιβλίων από γυναίκες και άντρες δεν θα μπορούσε να βοηθήσει περισσότερο στον συγκεκριμένο σκοπό. Τα τρία παρακάτω φεμινιστικά βιβλία διαφέρουν σε ηλικία, λογοτεχνικό είδος και μέγεθος, όμως συνδέονται από το διαχρονικό μήνυμα της απελευθέρωσης των γυναικών.
Βιολέτα – Ιζαμπέλ Αλιέντε
Εκδόσεις Ψυχογιός, μτφ. Δέσποινα Δρακάκη
Ήθελα πολλά χρόνια να διαβάσω Ιζαμπέλ Αλιέντε. Ξεκίνησα με το “Σπίτι των Πνευμάτων” σε ebook, αλλά οι εκατοντάδες σελίδες του στην μικρή οθόνη του κινητού έμοιαζαν κάπως αποθαρρυντικές.
Το φετινό καλοκαίρι, έκανα δώρο στη μαμά μου τη “Βιολέτα” ως ένα αστείο εσωτερικής κατανάλωσης για το όνομά της. Ύστερα, ξεκίνησα να το διαβάζω κι εγώ, στο λεωφορείο, στο δρόμο για τη δουλειά. Ξημέρωνε, κι η μέρα μου ξεκινούσε στη Χιλή. Στο πολύχρωμο, πολύβουο, αλλά αριστοτεχνικά σχεδιασμένο σύμπαν της Βιολέτας που έζησε έναν αιώνα ανάμεσα σε δύο πανδημίες, καθώς γεννήθηκε όταν η Ισπανική Γρίπη έφτανε στη Λατινική Αμερική, και ετοιμαζόταν να πεθάνει μέσα στον κορωνοϊό.
Η Αλιέντε θέλει να γράψει την ιστορία της μητέρας της, την οποία έχασε έναν χρόνο πριν την έλευση του covid-19, αλλά με μια αλλαγή: η Βιολέτα ήταν το ίδιο όμορφη και δυναμική με την Παντσίτα αλλά, αντίθετα με εκείνη, μπορούσε να συντηρήσει μόνη τον εαυτό της, και να σταθεί στα πόδια της χωρίς να χρειάζεται να λογοδοτεί σε κανέναν άνδρα. Μας ταξιδεύει, λοιπόν, για εκατό χρόνια που περνούν μέσα σ’ ένα λεπτό, σε μια Λατινική Αμερική που περνάει περιόδους ανάμεσα στον φασισμό και στον κομμουνισμό, στο σκοτάδι μιας χούντας, και δονείται από καταστροφικούς σεισμούς.
Η Βιολέτα βλέπει τον πατέρα της να αυτοκτονεί και την οικογένειά της να καταρρέει οικονομικά, παρακολουθεί την έκρηξη του φεμινιστικού κινήματος, δένεται με τη φύση και τους ιθαγενείς ανθρώπους της, χάνει, ερωτεύεται, κακοποιείται, γίνεται πρώτα σύζυγος και μετά ερωμένη, επιτυχημένη επιχειρηματίας, μητέρα και γιαγιά. Η μυθοπλαστική αυτοβιογραφία της παίρνει τη μορφή ενός γράμματος που αφήνει στον αγαπημένο εγγονό της, Καμίλο.
Πρόκειται για ένα συγκλονιστικό βιβλίο για τη γυναικεία χειραφέτηση, την απώλεια, το έγκλημα και την εκμετάλλευση, τον παθιασμένο έρωτα και την αντοχή. Είναι πάνω απ’ όλα ένα βιβλίο για το ανθρώπινο παλίμψηστο. Η ζωή της Βιολέτας δεν παίζει σαν ταινία μπροστά στα μάτια μας – τη ζούμε μαζί της. Η πολυβραβευθείσα ανιψιά του Σαλβαδόρ Αλιέντε, για άλλη μια φορά, μας πηγαίνει εκεί που θέλει, μας δανείζει μια ζωή.
Κορίτσι, γυναίκα, άλλο – Bernardine Evaristo
Εκδόσεις Gutenberg, μτφ. Ρένα Χατχούτ
Διάβασα το βιβλίο “Κορίτσι, γυναίκα, άλλο” της Bernardine Evaristo το καλοκαίρι του 2021, ένα καλοκαίρι που αναδιοργάνωσε, μέσα μου, τις έννοιες της απώλειας, της ασθένειας, της οικογένειας και της συντροφικότητας. Ξεκίνησα να το διαβάζω σε μια δύσκολη περίοδο της ζωής μου, και το άφησα σύντομα, λόγω της αποσπασματικότητας από την οποία χαρακτηρίζεται, σε κάποια σημεία. Αφού το έπιασα ξανά στα χέρια μου, δεν άργησα να συνειδητοποιήσω πόσο εύκολο και φυσικό είναι για την Evaristo να δημιουργεί μια σχεδόν μαγική συνοχή μέσα από το enter του πληκτρολογίου της και την παντελή έλλειψη σημείων στίξης.
Στο βιβλίο της Evaristo, διαφορετική πρωταγωνίστρια περιγράφει την πραγματικότητά της σε κάθε κεφάλαιο. Μαύρες γυναίκες – και ένα non-binary άτομο – διαφορετικών τάξεων, θρησκειών, εθνικοτήτων, σεξουαλικών προσανατολισμών και ηλικιών, μιλούν στο πρώτο πρόσωπο για τα βιώματά τους μέσα στην πολυπολιτισμική αλλά βαθιά ρατσιστική κοινωνία της Μεγάλης Βρετανίας. Βραβευμένο με το βραβείο Booker 2019, το “Κορίτσι, γυναίκα, άλλο” συγκλόνισε αναγνώστ-ρι-ες σε όλο τον κόσμο με το νεύρο του, την ειλικρίνεια, και την ποιητική γραφή του.
Η Evaristo εξερευνά τις ερωτικές, οικογενειακές, φιλικές και γονεϊκές σχέσεις, την αλλαγή, τις φαντασιώσεις, το μεγάλωμα, μέσα από τις ιστορίες γυναικών που μπλέκονται μεταξύ τους με νήματα κοινότητας, χασμάτων, και των βιωμάτων του ρατσισμού, του σεξισμού, του πάθους και της βίας. Οι πρωταγωνίστριες του βιβλίου διασχίζουν πάνω από 100 χρόνια πάλης με την καταπίεση και την περιθωριοποίηση. Η Evaristo καταφέρνει να γράψει ένα βιβλίο που μιλά σε όλα τα άτομα που έχουν νιώσει ότι δεν ανήκουν, ότι είναι μόνα τους, “άλλα”. Το “άλλο” του τίτλου, άλλωστε, δηλώνει τόσο τους ποικίλους τρόπους με τον οποίο βιώνεται το φύλο, όσο και την αίσθηση του να είναι κανείς “άλλος”, ξένος, διαφορετικός.
Οι μονόλογοι των πρωταγωνιστριών είναι άλλοτε ψιθυριστοί κι άλλοτε φωνάζουν από ταράτσες. Είναι αυτά που θα λέγαμε στην κολλητή μας πίνοντας μπίρες, αυτά που θα εκμυστηρευόμασταν στην κόρη μας, μαθαίνοντάς της να προσέχει τον εαυτό της, αυτά που θα γράφαμε στο ημερολόγιό μας και θα ξεσήκωναν μέσα μας τη δική μας, προσωπική επανάσταση.
Για δύο μέρες ξέχασα να φάω και να κοιμηθώ. Δεν μπορούσα να αφήσω το βιβλίο απ’ τα χέρια μου. Όταν έφτασα στην τελευταία σελίδα συνειδητοποίησα ότι ήθελα κι άλλο – είχα καιρό να νιώσω τέτοιο θρίαμβο.
Πώς η Σιμόν έγινε η Μποβουάρ: Μια ολόκληρη ζωή – Kate Kirkpatrick
Εκδόσεις Μεταίχμιο, μτφ. Στέλλα Κάσδαγλη
Διάβασα το αυτοβιογραφικό βιβλίο “Αναμνήσεις μιας καθωσπρέπει κόρης” της Σιμόν ντε Μποβουάρ πριν από περίπου δέκα χρόνια. Ξεκίνησα με αυτό πριν διαβάσω το κλασικό πλέον, “Δεύτερο Φύλο”, ή κάποιο από τα γνωστότερα μυθιστορήματά της, γιατί έπεσε τυχαία στα χέρια μου και μου φάνηκε ενδιαφέρον. Σύντομα με συνεπήρε η ημερολογιακή γραφή της Γαλλίδας φιλοσόφου, καθώς σε πολλά σημεία συνειδητοποίησα ότι ταυτιζόμουν με τις ιδέες και τις ανησυχίες της. Ρούφηξα την ιστορία της και γέμισα τα περιθώρια των σκέψεών της, με σημειώσεις.
Η θρυλική και γεμάτη ζωή της Μποβουάρ είναι πραγματικά σαν μυθιστόρημα. Αυτό είναι που επιχειρεί να μας δείξει η Καθηγήτρια Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, Κέιτ Κερκπάτρικ, βουτώντας στα βαθιά νερά ημερολογίων, επιστολών και μετά θάνατον αναγνωρισμένων γραπτών της Σιμόν, ρίχνοντας φως σε κρυμμένες πτυχές της ζωής και του έργου της. Η Κερκπάτρικ γράφει μια εξαντλητική βιογραφία της γαλλίδας διανοούμενης, αποκαλύπτοντας τους τρόπους με τους οποίους η ζωή και η προσφορά της στη φιλοσοφία συχνά παραποιήθηκαν.
Το έργο της υποτιμήθηκε, τόσο από όσους έγραψαν την ιστορία της φιλοσοφίας όσο και από την ίδια, καθώς πολλές φορές παρουσιάστηκε στη σκιά του – όχι μοναδικού – συντρόφου της, Ζον Πολ Σαρτρ. Η ανατρεπτική τους σχέση ρομαντικοποιήθηκε αλλά και λοιδωρήθηκε από την κοινή γνώμη, ενώ μέχρι τώρα λίγο είχε αναγνωριστεί η τεράστια συμβολή της στο έργο του. Η φιλοσοφική της σκέψη τον επηρέασε πολύ περισσότερο απ’ όσο, για δεκαετίες, αναδείκνυαν οι ειδικοί. Η Κερκπάτρικ έρχεται να ανατρέψει αυτή την εικόνα και να δώσει στην σπουδαία φεμινίστρια τον χώρο που της αξίζει, πλέκοντας την ιστορία της με ιδιαίτερη μαεστρία και ενσυναίσθηση.
Διαβάζω ακόμη αυτό το βιβλίο διότι θέλω να δίνω σε κάθε μεστή σελίδα τον χρόνο της. Συνεχώς, νιώθω πως γνωρίζω καλύτερα αυτό το σύμβολο της γυναικείας απελευθέρωσης που συνέβαλε με τη σκέψη και τη δράση της σε όλες τις διεκδικήσεις των φεμινιστικών κινημάτων του αιώνα στον οποίο έζησε.
Της Στέλλας Πανοπούλου
