Οταν ο μεγάλος σεισμός χτύπησε την Τουρκία και τη Συρία στις 6 Φεβρουαρίου, οι δονήσεις της οδύνης έφτασαν ως εδώ, με τον ελληνικό λαό να δείχνει έμπρακτα τη συμπαράστασή του και τους Ελληνες διασώστες να σπεύδουν σε βοήθεια. Oι συναδέλφοί μας στο τουρκικό Marie Claire έσπευσαν απο την πλευρά τους να συγκεντρώσουν τις ιστορίες γυναικών που βρέθηκαν ως επαγγελματίες στον τόπο της καταστροφής και να καταγράψουν το αν και πώς αυτή η ανείπωτη τραγωδία θα γίνει η αρχή ώστε η χώρα να χτίσει (κυριολεκτικά) έναν καλύτερο κόσμο.
Ένα είναι σίγουρο: Αυτή η καταστροφή θα αφήσει μη αναστρέψιμα ίχνη στη συλλογική μνήμη της γειτονικής χώρας, όπως λέει μία από τις τέσσερις γυναίκες (δημοσιογράφους, παραγωγούς και επικοινωνιολόγους) που μίλησαν στο τουρκικό Marie Claire. Με όση ψυχραιμία τούς επιτρέπει αυτό που έζησαν, μας μεταφέρουν εικόνες φρίκης, αλλά και ανθρωπιάς, και οδηγούνται μοιραία στο αναμενόμενο συμπέρασμα: οι φυσικές καταστροφές μεγεθύνονται ακριβώς επειδή δεν υπάρχει καλή διαχείριση και πρόνοια από το κράτος. Μόνη παρηγοριά, η συσπείρωση μπροστά στο δράμα, που υπερβαίνει ταξικές, γεωγραφικές και πολιτικές διαφορές και ενώνει τους ανθρώπους γύρω από το θαύμα της επιβίωσης.
Δρ Σεντέφ Καμπάς, Επικοινωνιολόγος και Πολιτικός Επιστήμονας
Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, σεισμοί μεγέθους 7,7 και 7,6 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ έφεραν τα πάνω-κάτω στη ζωή εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων σε δέκα επαρχίες. Εχουμε χάσει χιλιάδες συμπολίτες μας από τους σεισμούς κάθε δεκαετία και παρόλο που έχουμε τους πιο ολοκληρωμένους αντισεισμικούς κανονισμούς, αποτύχαμε. Αποδείξαμε ότι ο σεισμός είναι μια καταστροφή που συμβαίνει εκεί όπου υπάρχει κακή διαχείριση. Τα κτίρια ήταν πολύ χαμηλής ποιότητας.
Η απληστία, η αμέλεια, η ανευθυνότητα, η απερισκεψία, η έλλειψη ελέγχου, η κακή πολεοδομία, η πίστη στο «πεπρωμένο» και οι χωροταξικές αμνηστίες έστρωσαν το δρόμο για την κόλαση που ζήσαμε. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι, παγιδευμένοι κάτω από τα χαλάσματα, να περιμένουν για μέρες να σωθούν. Γείτονες, στενοί φίλοι, πολίτες από τις γύρω επαρχίες και εθελοντές έφτασαν πρώτοι, προσπαθώντας να διασώσουν όσους περισσότερους μπορούσαν με τα όποια μέσα είχαν στη διάθεσή τους, με μια αξίνα ή ακόμη και με τα ίδια τους τα χέρια.
Την ημέρα του σεισμού, τα στελέχη της AFAD (σ.σ. Αρχή Διαχείρισης Καταστροφών και Εκτάκτων Αναγκών) δήλωναν στα κανάλια ότι «είμαστε παντού, όλα είναι υπό έλεγχο», αλλά η πραγματικότητα ήταν εντελώς διαφορετική. Δεν είχαν τίποτα υπό έλεγχο, ούτε το πρώτο 24ωρο, ούτε καν την πέμπτη μέρα… Οι σεισμοπαθείς φώναζαν, «Πού είναι η AFAD;», «Πού είναι η (σ.σ.: ανθρωπιστική οργάνωση) Ερυθρά Ημισέληνος;», «Πού είναι το κράτος;».
Για άλλη μία φορά δεν υπήρχε καμία προετοιμασία, καμία προφύλαξη, κανένας έλεγχος και μηδέν διαθέσιμοι πόροι. Δεν υπήρχε επίσης καμία λύπη, ντροπή ή αυτοκριτική. H Αστυνομία έκανε συλλήψεις, αλλά δεν συνέλαβε τους εργολάβους που αδιαφορούν για τους κανονισμούς, κλέβουν υλικά, χτίζουν κτίρια που γίνονται φέρετρα για χιλιάδες ζωές, ή τις εταιρείες που δεν κάνουν τους απαραίτητους ελέγχους, ή τους πολιτικούς που μοιράζουν αμνηστίες – συνέλαβε τους ανθρώπους που διαμαρτύρονταν στο Twitter.
Είναι ΟΚ να πεθάνεις ως αποτέλεσμα της αμέλειας, της ανευθυνότητας, της απληστίας, της ανομίας, της κατάχρησης εξουσίας ή της ανικανότητας κάποιου, αλλά απαγορεύεται να διαμαρτύρεσαι γι’ αυτό. Η κυβέρνηση κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, έχει όμως ξεκινήσει έρευνα κατά των υπαλλήλων της AFAD που άφησαν ένα παιδί που φώναζε «βοήθεια» κάτω από τα χαλάσματα και έφυγαν; Πότε γίναμε τόσο αδίστακτοι;
Ωστόσο, υπάρχει ελπίδα και αλληλεγγύη. Το έργο της AHBAP (σ.σ.: ΜΚΟ του τραγουδιστή Χαλούκ Λεβέντ) και η υποστήριξη που παρέχει. Η προσπάθεια των celebrities να συγκεντρώσουν χρήματα. Η ανεκτίμητη συνεισφορά των ανθρακωρύχων. Τα μέλη του Τύπου που μεταδίδουν την αλήθεια, παρά τις πιέσεις που δέχονται. Οι δήμοι που κινητοποιήθηκαν… Αν ελπίζουμε, αν αγωνιζόμαστε, μπορούμε να φέρουμε την αλλαγή. Σηκώνοντας μαζί τα συντρίμμια που έπεσαν στην Τουρκία, μπορούμε να χτίσουμε ένα λαμπρό μέλλον. Η φωτιά της αλλαγής είναι η ελπίδα.
Οζλέμ Γκιουρσές, δημοσιογράφος
Κατάφερα να φτάσω στην περιοχή την πέμπτη ημέρα του σεισμού. Τη νύχτα που προσγειώθηκα στα Αδανα, ήταν σκοτεινά παντού… Η ζωή είχε σταματήσει, οι κάτοικοι είχαν εγκαταλείψει τα σπίτια τους. Το επόμενο πρωί, καθώς πλησιάζαμε στο Χατάι, άρχισαν οι αδιανόητες εικόνες από τα συντρίμμια. Κατεστραμμένα τζαμιά, έπιπλα που έμοιαζαν να κρέμονται στον αέρα, παιδικά παιχνίδια στο δρόμο, ρούχα… Δέματα που είχαν σταλεί από αλληλεγγύη διάσπαρτα στους δρόμους, αφημένα στο έδαφος, επειδή δεν υπήρχε οργάνωση και συντονισμός. Στην πόλη Σαμαντά, άνθρωποι που είχαν περάσει πέντε νύχτες στο δρόμο μέσα στο κρύο, αβοήθητοι, δίπλα στα χαλάσματα. Ενας ηλικιωμένος μόλις είχε βγει από τα χαλάσματα, ο περιπατητήρας του θρυμματισμένος… Στο Χατάι Ντεφνέ, στη γειτονιά Αρμουτλού, δεν υπήρχε καν δρόμος, τα σπίτια είχαν πέσει το ένα πάνω στο άλλο.
Η πρώτη γυναίκα με την οποία μίλησα ήταν μια μητέρα που γλίτωσε την τελευταία στιγμή με τους δύο γιους της από τα χαλάσματα. «Αν μπορούσα να λούσω τα μαλλιά μου», άρχισε να λέει. Ηταν εντελώς καλυμμένη από ένα σύννεφο λευκής σκόνης, τα μαλλιά της άκαμπτα από τη σκόνη των συντριμμιών. Είχαν ξαπλώσει κάτω από ένα δέντρο, πάνω σε κουβέρτες που βρήκαν στο δρόμο. «Εχουμε πρόβλημα υγιεινής», είπε, εννοώντας σερβιέτες. Ντρεπόταν να τις πει με το όνομά τους. Τι είδους κοινωνία είναι αυτή, μια γυναίκα να ντρέπεται ακόμα και όταν βρίσκεται πρόσωπο με πρόσωπο με το θάνατο! Και τα παιδιά, να προσπαθούν να καταλάβουν τι συνέβη. Κάποια παίζουν, κάποια είναι σε σοκ, κάποια κλαίνε… Ενα 10χρονο αγόρι κρατούσε ένα ψεύτικο τουφέκι, για να προστατεύσει τη γειτονιά από τις συμμορίες. Δεν ήξερα τι να πω…
Η Τουρκία πρέπει να ξαναχτιστεί με βάση τη λογική, την επιστήμη, τη δικαιοσύνη και με καθαρή συνείδηση. Μπορούμε να ανοικοδομήσουμε αυτές τις πόλεις, να πείσουμε τους ανθρώπους να επιστρέψουν. Αλλά πρέπει να το κάνουμε σωστά. Ο φόβος δεν λύνει το πρόβλημα, πρέπει να εγκαταλείψουμε τη ρητορική και την απειλητική γλώσσα των πολιτικών, και να οικοδομήσουμε μια ολοκαίνουρια χώρα στο πνεύμα της κοινωνικής αλληλεγγύης.
Η δημοσιογραφία, ειδικά σε αυτή τη χώρα, αυτή την εποχή, είναι δίκοπο μαχαίρι. Αλλά τι να κάνουμε, να εγκαταλείψουμε το σεβασμό μας προς την αλήθεια; Αυτό που συνέβη δεν μπορεί να περάσει έτσι, δεν γίνεται. Παρ’ όλα αυτά, επιλέγω να νιώθω αισιοδοξία, όχι θυμό. Η αλλαγή είναι δυνατή μόνο όταν υπάρχει ελπίδα.
Ραχσάν Γιουλσάν, βιντεογράφος/παραγωγός
Η αδελφή μου σπούδαζε στο Πανεπιστήμιο της Σακαριάς κατά τη διάρκεια των σεισμών του ’99, και το σπίτι καταστράφηκε από τον σεισμό. Μαζί του ανατράπηκε η ζωή μας. Δουλέψαμε σκληρά για να την επαναφέρουμε στο «φυσιολογικό». Είχε μόνο μία επιθυμία: να επιστρέψει στο σχολείο. Πήρε το ρίσκο να ξαναπάει στη σεισμική ζώνη για το σχολείο της και να ζήσει σε ένα κοντέινερ για χρόνια. Οι άνθρωποι που βίωσαν την τωρινή καταστροφή θα έπρεπε να έχουν παρόμοιες επιλογές. Κάθε στιγμή που ήμουν στο Χατάι, την έκτη μέρα μετά το σεισμό, σκεφτόμουν πώς θα προσαρμόζονταν στη ζωή που θα έχτιζαν από εδώ και πέρα, πώς θα αντιμετώπιζαν την απώλεια.
Πολλές πόλεις θα πάρει χρόνια να ξαναγίνουν βιώσιμες. Αν πρόκειται να ξαναχτιστεί ο τόπος, αυτοί οι άνθρωποι πρέπει να τον ξαναχτίσουν. Οπως ήταν κάποτε ή όπως θέλουν να είναι… Ενας πολιτισμός δεν ξαναχτίζεται κατά παραγγελία. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε εμείς, από εδώ που είμαστε, είναι να μην ξεχάσουμε. Να μη χάσουμε την αίσθηση της κοινωνικής στήριξης που έχει διαμορφωθεί αυτή τη στιγμή. Είναι ανθρώπινο να θέλουμε τα πάντα να επιστρέψουν στο «φυσιολογικό». Δεν μπορούμε να ζούμε στον πόνο για πάντα. Αλλά από εδώ και πέρα, ελπίζω να μην ξεχάσουμε, τουλάχιστον για χάρη των χιλιάδων ψυχών που χάθηκαν. Αυτή τη φορά, θα είναι πολύ δύσκολο να ξαναβρούμε το «φυσιολογικό» μας.
Λόρα Μπαϊτάρ, αρθρογράφος των εφημερίδων Agos και Paros
H πάλαι ποτέ «βασίλισσα της Ανατολής» είναι πλέον «ζώνη καταστροφής». Η αρχαία Αντιόχεια, λίκνο πολιτισμών από τα ρωμαϊκά χρόνια μέχρι σήμερα, τώρα είναι σωρός ερειπίων. Είναι πολύ σημαντικό να αποκατασταθούν τα παλιά κτίρια όσο γίνεται. Ως ιστορικός τέχνης, διατίθεμαι να εργαστώ γι’ αυτό, μέρα νύχτα. Η Αντάκια είναι πολύ σημαντική για τους κοινωνιολόγους, τους αρχαιολόγους και τους ιστορικούς τέχνης, καθώς και για την ιστορία των θρησκειών. Αλλά και για όλους εμάς: η ζωή μας άλλαξε μέσα σε δύο μόλις λεπτά. Ολα τα προβλήματα που είχαμε πριν και θεωρούσαμε σημαντικά, αυτά τα δύο λεπτά μάς έδειξαν πόσο ανούσια ήταν.
Αυτή η καταστροφή θα αφήσει μη αναστρέψιμα ίχνη στη συλλογική μας μνήμη. Νόμιζα ότι ο σεισμός του Μαρμαρά το 1999 ήταν η χειρότερη καταστροφή που είχα βιώσει, μέχρι το πρωί της 6ης Φεβρουαρίου. Οσοι από εμάς ήμασταν αρκετά τυχεροί ώστε να ξυπνήσουμε ζωντανοί, γεράσαμε 10 χρόνια σε μία μέρα. Δεν είμαστε οι ίδιοι άνθρωποι που ήμασταν πριν το σεισμό. Δεν είχε σημασία αν ήσουν γυναίκα ή παιδί, Αρμένιος ή Τούρκος μπροστά στο συντριπτικό βάρος που έχει το μπετόν. Υπήρχε μόνο ένας κοινός στόχος: η επιβίωση.
Επιμέλεια κειμένων: ISık Simsek, Marie Claire Turkey
