Συνάντησα τη Γερμανίδα ηθοποιό ένα ηλιόλουστο πρωινό, την επομένη της άφιξής της στην ελληνική πρωτεύουσα για την προβολή της ταινίας «Στο γραφείο καθηγητών» στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας, Νύχτες Πρεμιέρας. Η ταινία του Ίλκερ Τσατάκ της έφερε το βραβείο Α’ Γυναικείου Ρόλου στα Γερμανικά Βραβεία Κινηματογράφου, ενώ ήταν Rising Star στο Φεστιβάλ Βερολίνου το 2023. Κάποιοι ίσως αναγνωρίσουν την νταντά στη «Λευκή Κορδέλα» του Μάικλ Χάνεκε (Χρυσός Φοίνικας το 2009), αλλά σίγουρα οι περισσότεροι έχετε δει τη Λεονί Μπενές στην τηλεόραση: ήταν η αδελφή του πρίγκιπα Φίλιππου στο «The Crown», η άστεγη Γκρέτα στο «Babylon Berlin», η δημοσιογράφος που καλύπτει το ταξίδι του Φιλέα Φογκ (Ντέιβιντ Τέναντ) στον «Γύρο του κόσμου σε 80 ημέρες».
Γλυκομίλητη, ευγενέστατη, λίγο μετά τα τριάντα, με άψογη αγγλική προφορά, η νέα γυναίκα απέναντί μου θα με έπειθε εύκολα ότι είναι εκπαιδευτικός. Αναρωτιέμαι αν μοιάζει λίγο στη γυναίκα που υποδύεται στο «Γραφείο καθηγητών»: μια δασκάλα που, προσπαθώντας να αποδώσει δικαιοσύνη με αφορμή μια κλοπή που αναστατώνει ένα σχολείο φέρνοντας στην επιφάνεια ρατσιστικές συμπεριφορές, φτάνει σε μια ακραία πράξη. Μετανάστρια η ίδια η δασκάλα, πολωνικής καταγωγής Γερμανίδα, έρχεται αντιμέτωπη με την καχυποψία των συναδέλφων της, αλλά και των παιδιών, σε αυτήν την ταινία που παρακολουθεί κανείς σαν καλοφτιαγμένο θρίλερ κι ας διαδραματίζεται πρωινές ώρες μέσα σε σχολικές αίθουσες και γραφεία.
Από ποια υλικά πλάσατε την ηρωίδα που υποδύεστε, τη νεαρή, ευαίσθητη, ακριβοδίκαια αλλά και πεισματάρα καθηγήτρια Νόβακ;
Είχα στα χέρια μου ένα πολύ καλό σενάριο. Ήμουν πολύ τυχερή, γιατί είμαι λίγο τεμπέλα, αλλά αυτή τη φορά χρειάστηκε απλώς να μάθω τα λόγια μου και να είμαι εκεί, στη στιγμή. Ξέρετε, μία δασκάλα μπορεί να κάνει πολλά πράγματα ταυτόχρονα, να διορθώνει γραπτά, να μιλάει με συναδέλφους της και να παρακολουθεί κάτι διαδικτυακά. Ο σκηνοθέτης της ταινίας, Ίλκερ Τσατάκ, μαζί με τον σεναριογράφο, φίλο και συμμαθητή του Γιοχάνες Ντούνκερ, σκιαγράφησαν άψογα αυτή την ετοιμότητα και την ικανότητα που χαρακτηρίζει τους εκπαιδευτικούς, αφού μάλιστα τους παρακολούθησαν στενά για αρκετό διάστημα και σε διάφορα σχολεία. Αυτοί οι δύο μετέφρασαν υπέροχα στο σενάριό τους όσα είδαν να συμβαίνουν μέσα σε τάξεις και αίθουσες διδασκαλίας, τα πέντε πράγματα που κάνει ταυτόχρονα μία εκπαιδευτικός στο σχολείο ακόμη κι όταν δεν βρίσκεται στην τάξη, αλλά στο γραφείο των καθηγητών. Είναι απολύτως πιστευτό αυτό που έγραψαν, δεν χρειάζεται να προσπαθήσω να το κάνω εγώ. Πρέπει απλώς να το ζήσω. Είναι μια καλή δασκάλα, πολωνικής καταγωγής, που παίρνει τα παιδιά και τη δουλειά της πολύ στα σοβαρά.
Προσπαθήσατε να τη βασίσετε σε δασκάλες που είχατε;
Όχι, δεν προσπάθησα να την βασίσω σε κάποιον που ξέρω, δεν ήθελα να πρέπει να είναι κάπως. Προσπάθησα να θυμηθώ πώς είναι να βρίσκομαι σε μια τάξη τη στιγμή που κάποιος που έχει στα χέρια του εξουσία καταρρέει και πώς λειτουργεί η δυναμική της ομάδας σε τέτοιες στιγμές.
Εσείς τι είδους μαθήτρια ήσασταν;
Ενοχλητική. Γιατί ήμουν πολύ καλή μαθήτρια, αλλά και ζωηρή. Είχα την πολυτέλεια να κάνω φασαρία γιατί είχα καλούς βαθμούς και απολάμβανα το γεγονός ότι έκανα δύσκολη τη ζωή των καθηγητών μου. Προσπάθησα να θυμηθώ τέτοιες στιγμές κι έτσι ήξερα ακριβώς πώς ένιωθαν τα παιδιά που όχι απλώς ύψωναν το ανάστημά τους στη δασκάλα τους, αλλά στρέφονταν και σαν όχλος, σαν συμμορία εναντίον της.
«Ήμουν πολύ καλή μαθήτρια, αλλά και ζωηρή. Είχα την πολυτέλεια να κάνω φασαρία γιατί είχα καλούς βαθμούς και απολάμβανα το γεγονός ότι έκανα δύσκολη τη ζωή των καθηγητών μου».
Ήταν δύσκολα τα γυρίσματα με παιδιά;
Όχι με αυτά τα παιδιά! Ήταν φανταστικοί συνεργάτες, έγινε πολύ καλό κάστινγκ. Έδειξαν τεράστιο ενδιαφέρον για τη δουλειά, ήταν αληθινοί επαγγελματίες. Σε αυτό βέβαια έπαιξε ρόλο και η ατμόσφαιρα που δημιούργησε ο Ίλκερ στα γυρίσματα ώστε όλοι να μπορέσουν να δώσουν τον καλύτερό τους εαυτό.
Πιστεύετε ότι η αθωότητα και η σκληρότητα πάνε χέρι χέρι στην εφηβεία;
Πιστεύω ότι πάνε χέρι χέρι πάντα, ανεξαρτήτως ηλικίας. Το να είσαι άμεμπτος ηθικά είναι σχεδόν αδύνατο. Πολλές φορές μπορεί οι αποφάσεις μας να ξεκινούν από καλές προθέσεις, αλλά από την οπτική κάποιου άλλου να μοιάζουν καταστροφικές.
Η κυρία Νόβακ κάνει μεγάλη προσπάθεια να είναι δίκαια και σωστή, αλλά καταλήγει να στοχοποιείται από αυτούς που κατηγορεί. Υπήρχαν στιγμές που ήθελα να φωνάξω στην οθόνη, «μα γιατί δεν μιλάς;». Εσείς καταλαβαίνετε τη στάση της;
Είναι μια πολύ καλή δασκάλα που κάνει ωστόσο λάθη. Δρα παρορμητικά, όπως κάνουμε όλοι, γιατί είμαστε άνθρωποι. Νομίζω ότι το μεγαλύτερο λάθος που κάνει είναι όταν θεωρεί τον εαυτό της άμεμπτο ηθικά. Μπορεί οι συνάδελφοί της να είναι ενοχλητικοί και παλιομοδίτες, αλλά δεν τους πλησιάζει. Πάει στο σχολείο θεωρώντας ότι εκείνη ξέρει καλύτερα. Αυτό είναι το λάθος της κι αυτό θα έκανα μάλλον κι εγώ γιατί είμαι ανυπόμονη και νομίζω ότι εγώ ξέρω καλύτερα.
«Το να είσαι άμεμπτος ηθικά είναι σχεδόν αδύνατο. Πολλές φορές μπορεί οι αποφάσεις μας να ξεκινούν από καλές προθέσεις, αλλά από την οπτική κάποιου άλλου να μοιάζουν καταστροφικές».
Λάτρεψα τη σκηνή -υπάρχει και στο τρέιλερ της ταινίας- που η κυρία Νόβακ μετράει μέχρι το τρία και μετά ουρλιάζουν όλοι μαζί στην τάξη. Ο μικρόκοσμος του σχολείου είναι μια απεικόνιση της κοινωνίας στην οποία ζούμε;
Απολύτως. Σε ένα σχολείο βλέπεις ολοζώντανα τις συγκρούσεις που συναντάμε σε μια κοινωνία, το μεταναστευτικό ζήτημα, τα θέματα εμπιστοσύνης και αλληλοκατανόησης, την επιφύλαξη μπροστά στο άγνωστο, αλλά και τη συσπείρωση απέναντι σε κάθε μορφή επιβολής της εξουσίας.
Μπορεί το σχολείο να θεραπεύσει τις μεγάλες ασθένειες όπως ο ρατσισμός ή κάποιος που προέρχεται από ρατσιστική οικογένεια είναι καταδικασμένος να επαναλάβει το μοντέλο;
Θέλω να ζω σε έναν κόσμο όπου μαθαίνουμε να αλλάζουμε απόψεις όχι μόνο στο σχολείο αλλά και στη συνέχεια της ζωής μας. Θέλω να ζω σε ένα κόσμο όπου, αν έχω ρατσιστικές απόψεις και είμαι ήδη 46, μπορώ να συναντήσω έναν άνθρωπο που θα με κάνει να δω τον κόσμο με άλλα μάτια. Στο σχολείο βέβαια όλο αυτό έχει μεγάλο ενδιαφέρον γιατί εκεί τα παιδιά μαθαίνουν τι σημαίνει κοινωνία και να συνυπάρχουν πολλές ώρες κάθε μέρα με διαφορετικούς ανθρώπους.
Έχετε βιώσει ποτέ ρατσισμό ή σεξισμό στην Ευρώπη σήμερα;
Είμαι ο ορισμός της λευκής Ευρωπαίας, δεν θα παραπονεθώ για ρατσισμό. Ωστόσο, η πατριαρχία είναι ολοζώντανη και πιο παρούσα από ποτέ. Λατρεύω το γεγονός ότι τα πράγματα είναι απολύτως ασφαλή στο εργασιακό περιβάλλον για εμάς τις ηθοποιούς – χρωστάμε πολλά στο #metoo-, μας σέβονται και μας παίρνουν στα σοβαρά. Ήμουν τυχερή, δεν μου έχει συμβεί κάτι άσχημο έως σήμερα, αλλά έχει ενδιαφέρον το γεγονός ότι είμαστε στο σημείο που τα συζητάμε όλα αυτά, που αναζητούμε τις λέξεις για να μιλήσουμε για το προηγούμενο καθεστώς μέσα στο οποίο μεγαλώσαμε, που παρατηρούμε τους εαυτούς μας και τον τρόπο που υπάρχουμε μέσα σε ένα πατριαρχικό, καπιταλιστικό πλαίσιο. Είναι μια κουβέντα που συνεχίζεται και που είναι πολύ χρήσιμη.
«Θέλω να ζω σε έναν κόσμο όπου μαθαίνουμε να αλλάζουμε απόψεις όχι μόνο στο σχολείο αλλά και στη συνέχεια της ζωής μας. Θέλω να ζω σε ένα κόσμο όπου, αν έχω ρατσιστικές απόψεις και είμαι ήδη 46, μπορώ να συναντήσω έναν άνθρωπο που θα με κάνει να δω τον κόσμο με άλλα μάτια».
Φτάσατε στο Λονδίνο ακριβώς δέκα χρόνια πριν. Ήταν μια καθαρά επαγγελματική επιλογή;
Πήγα στο Λονδίνο τον Σεπτέμβριο του 2013 για να σπουδάσω υποκριτική στο Guildhall School of Music and Drama και να τελειοποιήσω τα αγγλικά μου και έμεινα εκεί οκτώ χρόνια. Ήθελα να σπουδάσω σε μια πολύ καλή σχολή, στην πηγή του θεάτρου, να πάρω τις σωστές βάσεις, να αποκτήσω άψογη προφορά.
Πόσο εύκολο είναι για έναν μη αγγλόφωνο ηθοποιό να κάνει διεθνή καριέρα;
Σίγουρα δεν είναι εύκολο, ούτε υπάρχει συνταγή για το πώς μπορεί ένας μη αγγλόφωνος ηθοποιός να κάνει διεθνή καριέρα. Γι’ αυτό και μετακόμισα στο Λονδίνο, εκεί όπου θα μπορούσα όχι μόνο να σπουδάσω, να μάθω τον τρόπο που προσεγγίζουν οι Βρετανοί αυτό το επάγγελμα, αυτή την τέχνη, αλλά και να είμαι διαθέσιμη, να πάω σε κάστινγκ, να έχω πιο πολλές πιθανότητες. Αλλά κανείς δεν μπορεί να σου εγγυηθεί τίποτα. Συμμετείχα στο «The Crown», έφυγα για τα γυρίσματα του «Babylon Berlin» στο Βερολίνο και επέστρεψα για τον «Γύρο του κόσμου σε 80 ημέρες» με τον Ντέιβιντ Τέναντ -τον οποίο λατρεύω (σ.σ. διάλειμμα για να πούμε πόσο λατρεύουμε τον Σκωτσέζο ηθοποιό). Δεν θα είχα πάρει το ρόλο στον Γύρο του κόσμου αν τα αγγλικά μου δεν ήταν άψογα. Κάνεις λοιπόν τα πάντα για να αυξήσεις τις πιθανότητες να σε διαλέξουν, χωρίς κανείς να σ’ το εγγυάται αυτό. Γιατί να επιλέξει κάποιος έναν Γερμανό όταν έχει έναν Άγγλο;
«Συμμετείχα στο «The Crown», έφυγα για τα γυρίσματα του «Babylon Berlin» στο Βερολίνο και επέστρεψα για τον «Γύρο του κόσμου σε 80 ημέρες» με τον Ντέιβιντ Τέναντ -τον οποίο λατρεύω».
Τι είδους ιστορίες θέλετε να πείτε στον κόσμο μέσα από τη δουλειά σας;
Αυτό που πραγματικά με ενδιαφέρει είναι ποιος είναι αυτός που διηγείται την ιστορία, όχι η ιστορία αυτή καθαυτή. Θέλω να πω ότι περισσότερο από το είδος της ιστορίας που καλούμαι να ζωντανέψω με ενδιαφέρουν οι άνθρωποι με τους οποίους πρόκειται να συνεργαστώ.
Τι θα συμβουλεύατε μια ηθοποιό που κάνει τα πρώτα της βήματα σε αυτή τη δουλειά;
Γενικά δεν πιστεύω στις συμβουλές γιατί διαφέρουν ανά περίπτωση και άνθρωπο. Πιστεύω πολύ στις πρακτικές συμβουλές. Θα της έλεγα κάτι που με συμβούλεψαν κι εμένα στο παρελθόν – με μικρές παραλλαγές ταιριάζει σε πολλά επαγγέλματα. “Να ξέρεις τα λόγια σου και να είσαι στην ώρα σου”.
Info
Το Teachers’ Lounge («Στο γραφείο καθηγητών») κυκλοφορεί στις αίθουσες στις 19 Οκτωβρίου από το Cinobo. Η ταινία έχει συγκεντρώσει τα βραβεία Europa Cinemas – Πανόραμα, C.I.C.A.E. – Πανόραμα στο Φεστιβάλ Βερολίνου 2023 και Καλύτερης Ταινίας, σκηνοθεσίας, Α’ Γυναικείου ρόλου, σεναρίου, φωτογραφίας, μοντάζ και πρωτότυπης μουσικής στα Γερμανικά Κινηματογραφικά Βραβεία 2023. Είναι η επίσημη πρόταση της Γερμανίας για τα Όσκαρ το 2024.
