Μέσα στην πλούσια θεατρική σεζόν που διανύουμε, μετά από σχεδόν τρία χρόνια πανδημικής αδράνειας, ένα πλήθος παραστάσεων διεκδικεί μερικές ώρες από το χρόνο μας. Πέρα, ωστόσο, από τις νέες παραγωγές υπάρχουν και κάποιες παλαιότερες, που όχι απλώς κατάφεραν να επιβιώσουν από τις περσινές αντιξοότητες αλλά επέστρεψαν, έχοντας ξεχωρίσει για το καλλιτεχνικό εκτόπισμά τους.
Ανάμεσα σε αυτές είναι και ο «Αμερικάνικος Βούβαλος» του David Mamet, που παρουσιάζεται για δεύτερη χρονιά στο Θέατρο Φούρνος, για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων. Ο θεατρικός συγγραφέας-εκπληκτικός τεχνίτης της γλώσσας παρακολουθεί μια ημέρα τριών ανδρών που ζουν στο περιθώριο μιας αμερικάνικης μητρόπολης το 1975. Τρεις μικροαπατεώνες σχεδιάζουν μια διάρρηξη για να κλέψουν κάποια συλλεκτικά νομίσματα, η οποία όμως δεν γίνεται ποτέ. Εγκλωβισμένοι στον μικρόκοσμό τους, με τα όνειρά τους να βουλιάζουν και την απόγνωση να ξεχειλίζει, βλέπουν τις σχέσεις τους να δοκιμάζονται, με τον πιο αδύναμο να γίνεται το εξιλαστήριο θύμα.
Ο Θανάσης Σαράντος υπογράφει τη σκηνοθεσία και μία από τις ερμηνείες – τις άλλες δύο κρατούν οι Χριστόδουλος Στυλιανού και Πάρης Σκαρτσολιάς. Μίλησε στο Marie Claire για τα διαχρονικά ζητήματα που πραγματεύεται το έργο: για τα όνειρα και τις ψευδαισθήσεις, τις ιδιότυπες οικογένειες που μπορεί να δημιουργήσει ο καθένας μας, τη σαγήνη του εύκολου κέρδους και το μεγαλείο της αγάπης, ακόμα και κάτω από τις πιο απίθανες συνθήκες.
«Αμερικάνικος Βούβαλος». Ένα ακόμη στοίχημα. Ποιες είναι οι προσδοκίες σας από αυτή τη δουλειά; Με ποια συναισθήματα θα θέλατε να φύγει το κοινό πέφτοντας η αυλαία;
«Έχω την αίσθηση ότι η πλειονότητα των θεατών ταυτίζεται με τους απόκληρους ήρωες της υπόθεσης του έργου έστω και αν είναι Αμερικανοί που ζουν στη δεκαετία του 1970. Ακόμα και αν εξωτερικά φαίνεται ως μια γνήσια αντρική ιστορία πιστεύω ότι υπάρχει συγκίνηση σε όλες και όλους τους θεατές, αφού οι χαρακτήρες του έργου είναι ταυτόχρονα θύτες και θύματα της ζωής. Άλλωστε, για μένα το θέατρο αποτελεί και μια συμπυκνωμένη αποτύπωση της πραγματικής ζωής και πιστεύω ότι όλοι θ’ ανακαλύψουν ένα άγνωστο κομμάτι από τον πραγματικό εαυτό τους έστω και αν αυτό είναι επιμελώς καλά κρυμμένο μέσα τους. Υπάρχουν κάποιες παραστάσεις μας που το κοινό είναι εντελώς καθηλωμένο, άλλες που οι θεατές αντιδρούν έντονα στις κωμικές στιγμές, αφού πρόκειται και για μια κωμωδία παρεξηγήσεων, αλλά υπάρχουν και στιγμές που νιώθω πραγματική ενόχληση στο κοινό από τον σεξιστή και βίαιο ήρωα που υποδύομαι. Για μένα αυτή η παράσταση είναι η χαρά του θεάτρου και με χαροποιεί ιδιαίτερα που οι θεατές έχουν αγαπήσει το υπέροχο αυτό έργο».
«Ακόμα και αν εξωτερικά φαίνεται ως μια γνήσια αντρική ιστορία πιστεύω ότι υπάρχει συγκίνηση σε όλες και όλους τους θεατές, αφού οι χαρακτήρες του έργου είναι ταυτόχρονα θύτες και θύματα της ζωής».
Τι άνθρωπος είναι ο «δάσκαλος», ο ήρωας τον οποίο υποδύεστε, και πώς ο χαρακτήρας και οι πράξεις του επηρεάζουν την εξέλιξη της ιστορίας;
«Είναι μεγάλη τύχη που ασχολούμαι μ’ αυτόν τον υπέροχο πολυσύνθετο ρόλο. Οι χαρακτήρες του Mamet ζουν σε έναν κόσμο φαντασιώσεων, όπου πολλά λέγονται και τίποτα δεν γίνεται. Ο φαντασιόπληκτος φαφλατάς-δάσκαλος που παίζω περισσότερο μιλά παρά ενεργεί και όταν ενεργεί αυτά που κάνει τα κάνει όλα λάθος. Λέει και ξαναλέει ότι απεχθάνεται τη σήψη αξιών και τη βία, όμως είναι ο κύριος εκφραστής της. Ο σεξιστικός και ομοφοβικός του λόγος είναι ένας τρόπος υπεκφυγής να κρύψει τα προσωπικά του προβλήματα, τις πληγές του, αλλά κυρίως τη μοναξιά του. Παίζει με τα όρια αλλά και τη συνείδηση του θεατή. Είναι ένας αριστουργηματικά γραμμένος ρόλος, όπως και οι άλλοι δύο του έργου, με τη γνωστή μαεστρία και το χιούμορ του Mamet, που στην παράστασή μας αποδίδεται εύστοχα με την εμβληματική μετάφραση του Δημήτρη Τάρλοου».
Όλη η πλοκή εκτυλίσσεται σ’ ένα παλιατζίδικο. Τι συμβολισμοί προκύπτουν από αυτόν το χώρο;
«Η ιστορία εκτυλίσσεται μέσα στο παλαιοπωλείο του Ντον, όπου μαζί με τον φίλο του Ουόλτερ, τον επονομαζόμενο και “δάσκαλο”, και τον νεαρό πρώην χρήστη ναρκωτικών που έχει θέσει υπό την προστασία του προσπαθούν να οργανώσουν εκ του προχείρου τη φιλόδοξη ληστεία μιας συλλογής νομισμάτων, της οποίας έκθεμα αποτελεί ένα νόμισμα με τον αμερικανικό βούβαλο. Η ληστεία τελικά δεν πραγματοποιείται ποτέ. Οι τρεις αυτοί χαρακτήρες είναι επίσης ατάκτως ερριμμένοι στη σκληρή κοινωνία που τους επιβάλλει το εύκολο κέρδος, “πεταμένοι” κι αυτοί, όπως τα αντικείμενα του παλιατζίδικου. Είναι άνθρωποι που η κοινωνία απομόνωσε και ζητούν μια δεύτερη ευκαιρία όπως και τα πράγματα δεύτερης διαλογής του μαγαζιού που δύσκολα βρίσκουν πελάτη».
«Οι τρεις αυτοί χαρακτήρες είναι ατάκτως ερριμμένοι στη σκληρή κοινωνία που τους επιβάλλει το εύκολο κέρδος, “πεταμένοι” κι αυτοί, όπως τα αντικείμενα του παλιατζίδικου».
Ο «Αμερικάνικος Βούβαλος» αποκαλύπτει τις παγίδες του αμερικάνικου ονείρου και τα αδιέξοδα που αυτό δημιουργεί. Θεωρείτε πως και στην Ελλάδα έχουμε πέσει σε αντίστοιχη παγίδα;
«Στο έργο του Mamet οι ψευδαισθήσεις για γρήγορο και εύκολο κέρδος καθυποτάσσουν τους ήρωες μέχρι τελικής πτώσης, πατώντας πάνω στις ανθρώπινες σχέσεις. Πρόκειται για ένα έργο με αναλογίες στην Ελλάδα του σήμερα, σκληρό αλλά ταυτόχρονα πολύ αστείο και ευαίσθητο. Οι ήρωές του είναι αντιπροσωπευτικές φιγούρες του ρηγκανισμού, του θατσερισμού και κατά προέκταση του μερκελισμού. Δεν είναι μόνο φορείς του καπιταλισμού αλλά και θύματά του. Η γλώσσα τους, αν και θρυμματισμένη και ασυνάρτητη, καθρεφτίζει τον θρυμματισμό του συνόλου της κουλτούρας του παγκόσμιου οικονομικού χωριού όπου ζούμε όλοι μας. Για αυτόν το λόγο πιστεύω ότι οι περισσότεροι έχουν γίνει τα εξιλαστήρια θύματα ενός άδικου συστήματος που φτιάχτηκε από λίγους εις βάρος της κοινωνίας των πολλών, που δυστυχώς έχει μετατραπεί πλέον σε μάζα και όχλο».
Οι σχέσεις των τριών ηρώων δοκιμάζονται, οι ίδιοι βρίσκονται διαρκώς σε αδιέξοδο, με τον πιο αδύναμο να γίνεται το εξιλαστήριο θύμα. Είναι νομοτελειακό πάντα να την «πληρώνει» ο πιο αδύναμος;
«Στον Αμερικάνικο Βούβαλο ο Mamet μιλά για τα “ήθη” των επιχειρησιακών συναλλαγών στην Αμερική, για το πώς συγχωρούμε κάθε προδοσία, μικρή και μεγάλη, και για τους ηθικούς συμβιβασμούς που ονομάζονται “μπίζνες”. Στην υπόθεση του έργου ο πιο αδύναμος κρίκος, ο νεαρός Μπομπ, πρέπει να εξοριστεί, να βγει από τη δουλειά. Η προδοσία επιτρέπεται όταν μπορεί να υπάρξει κέρδος. Ο Mamet γράφει γλαφυρά για το “αμερικάνικο όνειρο” και την καθαρή διάψευσή του».
Το έργο έχει πολλά δραματικά στοιχεία αλλά και αισιόδοξο μήνυμα. Ποιο είναι αυτό και ποιος ο συμβολισμός του;
«Η αγάπη είναι ίσως το μυστικό της ζωής. Το έργο μας καταλήγει να είναι αισιόδοξο, αφού στην τελική μάχη μεταξύ προδοσίας και πραγματικής φιλίας, αλήθειας και ψέματος, ζωή και θανάτου, επικρατεί η απροσποίητη αγάπη έστω και μ’ έναν χαμένο “θησαυρό”».
«Η αγάπη είναι ίσως το μυστικό της ζωής. Το έργο μας καταλήγει να είναι αισιόδοξο, αφού στην τελική μάχη μεταξύ προδοσίας και πραγματικής φιλίας, αλήθειας και ψέματος, ζωή και θανάτου, επικρατεί η απροσποίητη αγάπη έστω και μ’ έναν χαμένο “θησαυρό”».
Ο ίδιος είστε αισιόδοξος;
«Παραμένω πεισματικά, ίσως και ανοήτως, πραγματικά αισιόδοξος».
Ποιες είναι οι δικές σας επιρροές, οι προσλαμβάνουσες και οι άνθρωποι που καθόρισαν τη σκηνοθετική σας ματιά αλλά και την ερμηνευτική σας προσέγγιση;
«Η συγκεκριμένη παράσταση γεννήθηκε όταν πρωτοείδα το έργο στην εμβληματική παράσταση του Θέατρου Εμπρός, πριν από 30 χρόνια ακριβώς, σκηνοθετημένο από τον δάσκαλο μου, Τάσο Μπαντή, στη μνήμη του οποίου αφιερώνω αυτήν τη δουλειά. Ήταν η παράσταση που με ενέπνευσε να γίνω ηθοποιός».
Θα μπορούσε, άραγε, στη θέση των τριών ανδρών ηρώων να βρίσκαμε τρεις γυναίκες;
«Ναι, φυσικά, το έργο μιλά για όνειρα και ψευδαισθήσεις, για συναισθήματα και για την αποδόμηση των ανθρώπινων σχέσεων. Θα μπορούσε άνετα να είναι και μια γυναικεία ιστορία. Ίσως με λιγότερη ή, ποιος ξέρει, με ακόμα περισσότερη αθυροστομία στη γλώσσα των γυναικείων ηρώων του όπως συμβαίνει και με τον Αμερικάνικο Βούβαλο. Άλλωστε οι 3 χαρακτήρες συγκροτούν μια ιδιότυπη οικογένεια».
Μπορείτε να δείτε το τρέιλερ εδώ:
Info
«Αμερικάνικος Βούβαλος», κάθε Παρασκευή- Σάββατο στις 21:00 και Κυριακή στις 20:00 έως 8 Ιανουαρίου. Θέατρο Φούρνος, Μαυρομιχάλη 168, Αθήνα, τηλ. 210 6460748. Προπώληση εισιτηρίων: www.viva.gr. Διάρκεια: 95’. Κατάλληλο για άνω των 15 ετών. Η παράσταση επιχορηγείται από το Υπουργείο Πολιτισμού.
Ταυτότητα παράστασης
Μετάφραση: Δημήτρης Τάρλοου. Σκηνοθεσία-Φωτισμοί: Θανάσης Σαράντος. Σκηνικό- Κοστούμια: Άση Δημητρολοπούλου. Μουσική-Ήχοι: Κωνσταντίνος Ευαγγελίδης. Βοηθός σκηνοθέτη: Δημήτρης Κακαβούλας. Επιμέλεια κίνησης: Αυγουστίνος Κούμουλος. Βοηθός σκηνογράφου: Φανή Παϊτάκη. Φωτογραφίες: Κωνσταντίνος Λέπουρης. Τρέιλερ: Στέφανος Κοσμίδης. Σύμβουλος δραματουργίας: Μάρκος Τσούμας. Παραγωγή: Ηθικόν Ακμαιότατον ΑΜΚΕ. Προβολή και Επικοινωνία: Βάσω Σωτηρίου-We Will. Παίζουν με σειρά εμφάνισης: Χριστόδουλος Στυλιανού(Ντον), Πάρης Σκαρτσολιάς (Μπομπ), Θανάσης Σαράντος (Δάσκαλος)
