Η Σοφία Φιλιππίδου σχεδίαζε να γιορτάσει τα 50 χρόνια της στο θέατρο με την παράσταση “Ionesco Blues” που είχε προγραμματισμένη πρεμιέρα για τις 4 Μαΐου -ημέρα που πλέον ταυτίζεται με την αναστολή των μέτρων. Πρόκειται για τραγική φάρσα βασισμένη στο “Παιχνίδι της σφαγής” του Ιονέσκο: σε μια πόλη εξαιτίας μιας άγνωστης ασθένειας, που προκαλείται από έναν θανατηφόρου ιό, οι άνθρωποι έχουν αρχίσει και πεθαίνουν και εξ’ αυτού του ανεξήγητου κακού παρουσιάζουν αλλοπρόσαλλες συμπεριφορές σύγχυσης και πανικού. Από τη σκηνή, η ιστορία μεταφέρεται στη ζωή της αφού η πανδημία έφερε την παγκόσμια κοινότητα μπροστά σε μια νέα πραγματικότητα εξαιτίας του κορωνοϊού.
Τα μέτρα απαιτούσαν να παραμείνουμε όλοι σπίτια μας και η Σοφία Φιλιππίδου υπάκουσε. Σε όλη αυτή τη διάρκεια της καραντίνας εξέφρασε τη δημιουργικότητά της με μία διαφορετική μορφή Τέχνης: κέντησε υφασμάτινες μάσκες. Μέχρι σήμερα έχει φτιάξει συνολικά 13 με θέματα εμπνευσμένα από όσα συμβαίνουν γύρω της. Λίγο πριν ολοκληρώσει την τελευταία -και πριν ανακοινωθεί η άρση των μέτρων και όσα ακολούθησαν- μίλησε στο Marie Claire για τα μικρά έργα τέχνης που έχει στα χέρια της.
Ήταν δύσκολο να μείνετε σπίτι τόσες μέρες;
Το να μένω σπίτι με άλλες συνθήκες δεν είναι δύσκολο, γιατί το αγαπώ και είναι το αγαπημένο μου καταφύγιο. Επομένως δεν είναι εκεί το θέμα, είναι γιατί μένει κανείς σπίτι. Είναι αλλιώς να μένεις σπίτι με δική σου πρωτοβουλία κι αλλιώς γιατί τα πράγματα είναι πάρα πολύ δύσκολα, γιατί συμβαίνει κάτι εντελώς καινούργιο, επικίνδυνο και άγνωστο και μάλιστα παγκόσμια.
Έχει πολύ μεγάλη διαφορά η απόφαση να μείνεις σπίτι γιατί δεν θες να είσαι έξω, γιατί δεν σου αρέσει κάποια εποχή να συναναστρέφεσαι με αυτά που συμβαίνουν, γιατί δεν είσαι καλά, γιατί θες να διαβάσεις, γιατί θες να σκεφτείς για ένα διάστημα. Αυτό έχει μία μεγάλη διαφορά. Δεν γκρινιάζω ούτε θυμώνω ούτε διαμαρτύρομαι γιατί είμαι κλεισμένη σπίτι. Αυτό μου είναι κάτι οικείο. Η διαφορά είναι στο γιατί είμαστε στο σπίτι τώρα αλλά και πάλι μπορώ να το καταλάβω, να το δεχτώ και να πειθαρχήσω αφού έτσι είναι τα πράγματα και έτσι πρέπει να το κάνουμε. Είναι ένα μεγάλο ζήτημα τι γίνεται με τη ζωή μας και πώς θα διαχειριστούμε αυτό που μας συμβαίνει τώρα και πώς θα επικοινωνούμε στο μέλλον.
Πώς θα κρατήσουμε αυτή την απόσταση που πρέπει να κρατήσουμε μέχρι να καταλάβουμε ποιος είναι ο εχθρός, πώς συμπεριφέρεται, πόσο δυνατός είναι και τι θέλει να μας κάνει. Πόσο αυτός αντέχει απέναντι σε εμάς που είμαστε οι ευάλωτοι σε κάτι τέτοιο. Διάφοροι προβληματισμοί και κυρίως το ότι πρέπει να είμαστε σε απόσταση. Εμείς είμαστε άνθρωποι που η δουλειά μας απαιτεί να είμαστε κοντά και είναι ένα πολύ μεγαλύτερο ζήτημα. Για όλους τους ανθρώπους είναι, για τις οικογένειες ακόμα που χωρίζονται και δεν πρέπει να είναι μαζί.
Εμείς οι ηθοποιοί όμως πρέπει να είμαστε κοντά όταν κάνουμε πρόβες, πρέπει να είμαστε κοντά επάνω στη σκηνή: αλληγορικά, συμβολικά και κυριολεκτικά. Και κυρίως πρέπει να απευθυνόμαστε σε θεατές που πρέπει και αυτοί να κάθονται κοντά γιατί έτσι είναι το θέατρο. Οπότε στο δικό μας κομμάτι το πλήρωμα είναι βαρύ και δύσκολο αν πρέπει να εφεύρουμε νέους τρόπους: από απόσταση θέατρο ή με κουτάκια ή από το σπίτι του ο καθένας.
Ο άνθρωπος έχει περάσει από τόσες μεγάλες καταστροφές (αρρώστιες, δυστυχίες, πανούκλες, πολέμους) που είναι ικανός για όλα. Μπορεί να το παλέψει κι αυτό και θα επιβιώσει. Δεν θέλω να το βλέπουμε τόσο άγριο το θηρίο και ότι είναι αδύνατον να το νικήσουμε. Είναι πάντως καινούργιο και επικίνδυνο γιατί συμπεριφέρεται περίεργα.
Ο προβληματισμός σας έγινε πιο έντονος μιας και πριν την καραντίνα ήσασταν σε πρόβες για να κάνετε πρεμιέρα μέσα στο Μάιο;
4 Μαΐου θα κάναμε πρεμιέρα. Είναι και η μέρα που θα αρχίσουν τα μέτρα σιγά σιγά να χαλαρώνουν. Είχαμε ορίσει, λοιπόν, μια πρεμιέρα αλλά αυτό είναι το λιγότερο: το ότι με την ομάδα μου είχαμε μια πρεμιέρα. Ειλικρινά θεωρώ ότι είναι πολύ μικρό, πολύ ασήμαντο να είχαμε εμείς μια πρεμιέρα και να μην μπορούμε να την κάνουμε. Η δουλειά μας ήταν πάνω στο Παιχνίδι της σφαγής το οποίο έχει ακριβώς το ίδιο θέμα κατά μία διαβολική σύμπτωση: ο Ιονέσκο έγραψε ένα έργο πάνω σε αυτό το θέμα, ότι ένας ιός χτυπάει μια πόλη και οι άνθρωποι πεθαίνουν και δείχνει τις συμπεριφορές των ανθρώπων απέναντι σε αυτό το κακό, την αρρώστια.
Δεν με πειράζει που εγώ δεν θα κάνω πρεμιέρα. Δεν τρέχει τίποτα. Δεν είναι αυτό που με στεναχωρεί, με λυπεί, με προβληματίζει. Θα το διαχειριστώ. Κάποια στιγμή, αν όλα πάνε καλά, αυτή η δουλειά εύχομαι να μην πάει χαμένη και να ξαναβρεθούμε οι άνθρωποι που ήμασταν μαζί και κάπως να δείξουμε τη δουλειά μας. Αν τα καταφέρουμε και αν μπορέσουμε.
Εσείς εκφράσατε τη δημιουργικότητά σας με άλλο τρόπο αυτές τις μέρες.
Αυτός ο εγκλεισμός την πρώτη εβδομάδα έφερε ένα έντονο αίσθημα φόβου και έπρεπε να το διαχειριστώ. Έκανα όλες αυτές τις σκέψεις που κάνουν οι άνθρωποι όταν φοβούνται. Όχι τις επιθανάτιες. Πέρασα κι εγώ από το φόβο αλλά δεν πήγα σε ακραίες καταστάσεις. Μετά άρχισα να κάνω κάτι μικρά φυλαχτά -και παλιά μου άρεσε που η μαμά μου έφτιαχνε φυλαχτά. Τα έκανα σαν τέχνη περισσότερο και για να τα χαρίσω σε κάποιους φίλους. Γύρω στις 24 Μαρτίου μου ήρθε η φαεινή ιδέα να κάνω σαν ξόρκι, για να ξορκίσω το κακό, μια χειροποίητη μάσκα. Πηγαίνοντας εναντίον του κακού και λέγοντας ότι θα κάνω μια μάσκα που θα έχει επάνω σύμβολα που να με προστατεύουν. Ήταν προέκταση του φυλακτού. Αντί φυλακτού, έκανα μάσκα-φυλακτό. Είναι μια χειροποίητη τέχνη που θέλει να πει και κάτι. Στο χώρο της τέχνης και της ζωγραφικής το λένε “εννοιολογική τέχνη”.
Έκανα μια μάσκα χειροποίητη, με κλωστές και με βελόνα πάνω σε ένα βαμβακερό πανάκι και είδα πόσο καλό μου έκανε όλο αυτό. Μου έδωσε μεγάλη χαρά αυτή η δημιουργία που αμέσως έκανα τη δεύτερη και τώρα έχω κάνει ήδη 12 μάσκες. Είμαι έτοιμη να αρχίσω τη 13η.
Φαντάζομαι μέχρι να δημοσιευθεί η συζήτησή μας θα την έχετε ετοιμάσει.
Δυο τρεις μέρες μου παίρνει. Κρατάω μια απόσταση για να σκεφτώ το επόμενο θέμα και μετά παίρνω ή τσουβάλι ή καραβόπανο (από τα πανιά που έχω δηλαδή, δεν μπορώ να πάω στην αγορά να προμηθευτώ υλικά) δουλεύω μόνο με τα κουρελάκια που έχω, με τις κλωστές που έχω και ότι έχω μαζέψει μέχρι τώρα. Αυτά που έχω ανακυκλώνω. Κι επειδή μαζεύω γιατί δεν πετάω τίποτα, έχω ακόμα υλικά.
Την επόμενη ιδέα για μάσκα την έχετε σκεφτεί;
Όχι, δεν την έχω σκεφτεί (σ.σ. δύο μέρες αργότερα είχε ήδη έτοιμη τη μάσκα με θέμα τον Καραγκίοζη που αφιέρωσε στο θέατρο). Υπάρχουν πάρα πολλά ωραία θέματα. Δεν ξέρω αν πρέπει να πηγαίνω με τις ημέρες ή με τη διάθεσή μου ή με το τι συμβαίνει γύρω μου. Συμβαδίζω κάπως. Έκανα, ας πούμε, μια μάσκα με το φιλί του Ιούδα. Αφού έκανα την ανοιξιάτική μου για την εποχή.
Από όλη την περίοδο του Πάσχα πιο πολύ με συγκλονίζει αυτό το “προδοτικό” φιλί. Η Σταύρωση και η Ανάσταση φυσικά είναι τα μεγάλα σύμβολα στα οποία πρέπει να επιμείνουμε φιλοσοφικά αν θέλουμε κάπως να ψαχτούμε αλλά το φιλί έπαιξε τέτοιο μεγάλο και πρωταγωνιστικό ρόλο που εμένα με συγκλονίζει αυτή η “προδοσία”. Ήθελα να κάνω το φιλί του Ιούδα περισσότερο παρά να ασχοληθώ με τη Σταύρωση και την Ανάσταση, που όλοι την ξέρουνε και την αγαπάνε και την πιστεύουν ή δεν την πιστεύουν.
Εμένα σαν ιδιοσυγκρασία με ερεθίζει το φιλί το οποίο απαγορεύεται κιόλας να δώσουμε. Έκανα αυτό το συνειρμό ότι τώρα δεν μπορούμε να φιλιόμαστε με τους άλλους εύκολα. Βέβαια, εκείνο το φιλί έχει μια άλλη σημασία. Αυτός ο “προδότης” έδωσε το φιλί για να συνεχιστεί η αφήγηση και η ιστορία, ότι έπρεπε να γίνει έτσι βάση των Γραφών υποτίθεται. Έτσι εμπνεύστηκα κι έκανα αυτό το οποίο με κούρασε πολύ. Ήταν η πιο δύσκολη μάσκα μου γιατί ήταν όλη κεντημένη, τα πρόσωπα ήταν κεντημένα με κλωστή και βελόνα.
Κάπως έτσι πάω με τις μάσκες μου και βλέπω ότι μπορώ να καυχηθώ ότι σε αυτό το κομμάτι μάσκα-τέχνη πρώτη φορά το έκανα εγώ. Τολμώ να το πω. Παρακολουθώντας, δεν μπορείτε να βρείτε σε αυτή την ημερομηνία άλλον να έχει χειροποίητη μάσκα που να θέλει να πει κάτι.
Θα είναι και χρήσιμη τώρα με τα νέα μέτρα που θα είναι υποχρεωτικό να φοράμε μάσκα.
Οι δικές μου μάσκες δεν έγιναν για να φορεθούν στο δρόμο. Δεν είχα στο μυαλό μου να κάνω μια μάσκα γιατί δεν έχω να αγοράσω, γιατί δεν θα βρω στο φαρμακείο. Δεν σκέφτηκα ποτέ αφού ξέρω να ράβω γιατί δεν κάνω καμία 12αδα μάσκες και να τις φοράω. Πάντα το μυαλό μου είναι γύρω από την τέχνη και τη δημιουργία και ότι θέλει να πει αυτό το πράγμα. Αυτές που έχω φτιάξει δεν είναι ασφαλείς. Η μάσκα πρέπει να είναι βαμβακερή, πρέπει να πλένεται, πρέπει να είναι αποστειρωμένη ή να είναι από το φαρμακείο, να είναι μιας χρήσης… Οι δικές μου είναι μόνο για να γίνουν, για να πάρω εγώ χαρά και για να δώσω χαρά. Έχουν αυτή τη ματαιότητα της τέχνης οι μάσκες μου. Δεν ξέρω αν είναι σε κάτι χρήσιμο, όπως και η τέχνη δεν ξέρω αν βοήθησε την ανθρωπότητα. Λένε ότι η υψηλή τέχνη, κατά κάποιον τρόπο, πνευματικά μας βοηθάει και μας κάνει καλύτερους ανθρώπους. Δεν ξέρω, δεν είμαι σίγουρα για αυτό… Εγώ πάντως δεν τις κάνω για να είναι χρηστικές ούτε τις κάνω για να τις πουλήσω. Τις κάνω από μια εσωτερική παρόρμηση, από αγάπη προς αυτό που κάνω και γιατί χαίρομαι και γιατί νομίζω χαίρονται και οι άλλοι μιας και υπάρχουν αυτά το μέσα, το facebook και το instagram, όπου μπορούμε να τις δείχνουμε. Ευτυχώς που υπάρχουν κι αυτά για να επικοινωνούμε
Περιμένατε αυτή την ανταπόκριση στα social media;
Πιστεύω ήταν έξυπνη η ιδέα μου και η πρώτη μου μάσκα είχε και λίγο χιούμορ. Όταν κάνει κάποιος κάτι δεν περιμένει να βρει την ανταπόκριση, το κάνει από μια βαθιά εσωτερική ανάγκη. Θέλει βέβαια να αρέσει αυτό που κάνει. Παλιά οι μανάδες μας που κάνανε θαυμάσια πράγματα, δεν τα δείχνανε πουθενά -ίσα ίσα σε καμιά γειτόνισσα και άντε στους συγγενείς- και τα έκαναν για τα παιδιά τους. Γινόνταν για αυτές και για τα παιδιά τους. Οπότε είναι πιο βαθύς ο λόγος που κανείς κάνει με τα χέρια του πράγματα. Σκεφτείτε ότι οι παλιοί άνθρωποι που κεντούσαν είχαν πολύ μικρό κοινό. Δεν είχαν τη δική μας ευκολία να τα βλέπει όλος ο κόσμος και να έχει τέτοια επαφή με την παγκόσμια κοινότητα. Δεν περίμενα να έχω τόσο μεγάλη επιτυχία. Τελικά, έκανα επιτυχία με τις μάσκες μου. (Γελάει.)
Καλό είναι αυτό. Είναι παρηγορητικό ότι κάτι μπορούμε να κάνουμε για να επικοινωνούμε μέσα στο σπίτι, εκτός όλων των άλλων που πρέπει να κάνουμε γιατί είναι απαραίτητα.
Θα χαρίζατε μία από αυτές;
Δεν θα τις χάριζα. Δεν μπορώ να πω πάρε εσύ μια και πάρε εσύ άλλη μία. Είναι για μένα “πολύτιμες”. Αν όμως ένα πρόσωπο που πολύ αγαπώ και εκτιμώ και θαυμάζω μού το ζητούσε, θα έφτιαχνα μια “παραγγελία”. Για έναν άνθρωπο που θα τον αγαπώ και θα τον εκτιμώ, μόνο τότε. Από αυτές που έχω κάνει δεν υπάρχει λόγος να χαρίσω καμία σε κανέναν γιατί τις αγαπώ πάρα πολύ όλες και θα τις έχω αναμνηστικές. Για μένα. Τις έδειξα αλλά δεν ξέρω τη μοίρα τους από εδώ και πέρα. Δεν μπορώ όμως να τις χαρίσω, αλήθεια. Είμαι πολύ δεμένη με τις μάσκες.
Δεν είναι ότι είμαι σαν τους επαγγελματίες ζωγράφοι. Οι σπουδαίοι ζωγράφοι πολύ εύκολα κάνανε ένα σχεδιάκι στην ταβέρνα και το χαρίζανε. Ήταν για αυτούς συνήθειο, έκανε καλό στη δουλειά τους και κάνανε ένα σκίτσο και το δίνανε. Ο Τσαρούχης, ας πούμε, ο μεγάλος μας Έλληνας αλλά και άλλοι. Εγώ δεν είμαι το ίδιο, εγώ έχω αυτά τα 12. Είναι κάτι σαν τα όνειρά μου που γράφω, είναι πού δικά μου. Δεν είμαι επαγγελματίας, δεν πουλάω μάσκες να δώσω και 5-6. Δεν τις βγάζω σε βιοτεχνία με τις μοδίστρες πίσω μου να ράβουν, δεν είναι μόδα που να μπορώ να κάνω 50 την ημέρα και να πουλάω. Είναι 12 μικρά μου πραγματάκια όπως έχεις κάποια αγαπημένα πραγματάκια στο σπίτι σου και αν έρθει κάποιος δεν θα του δώσεις τα καλύτερά σου μικρά πολύτιμα πραγματάκια.
