Η χώρα μας για άλλη μια φορά αντιμετωπίζει έναν τεράστιο κίνδυνο, μια κατάσταση που παρόμοιά της δεν έχουμε βιώσει ξανά. Βρισκόμαστε μπροστά σε μια ολοκληρωτική καταστροφή του περιβάλλοντος και της ζωής των κατοίκων των περιοχών που επλήγησαν από τις τεράστιες πυρκαγιές που ξέσπασαν τις τελευταίες εβδομάδες. Μέρες εθνικού πένθους θα μπορούσαν εύκολα να χαρακτηριστούν.
Εύβοια, Αττική, Πελοπόννησος μετρούν τις πληγές τους. Όλοι μας θεατές μιας συνθήκης που δεν έχει προηγούμενο και η λογική δυσκολεύεται να εκλάβει και να εξηγήσει. Ανάμεσα στους πληγέντες βρίσκονται μικρά παιδιά. Ανάμεσα στους θεατές το ίδιο. Κι αν εμείς ως ενήλικες δεν μπορούμε να εκλογικεύσουμε την κατάσταση, φαντάσου πόσο δύσκολο θα είναι να το κάνει ένα παιδί.
«Οι γονείς αποτελούν για τα παιδιά σημαντικά πρότυπα συμπεριφοράς και αντιμετώπισης καταστάσεων. Ένας επιπρόσθετος ρόλος του γονέα είναι αυτός του συναισθηματικού ρυθμιστή του παιδιού του», μας λέει η Ψυχολόγος, MSc Ψυχολόγος της Υγείας και Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεύτρια, κα. Στέλλα Μάζη.
«Με απλά λόγια, ο γονέας είναι εκεί για να βοηθήσει το παιδί του να εκφράζει ό,τι αισθάνεται, μέσα σε ένα κλίμα ασφάλειας και αποδοχής. Να ακούει, να συναισθάνεται, να συζητάει, να μοιράζεται δικές του εμπειρίες και συναισθήματα, να προτείνει και να συνδυάζει τρόπους και λύσεις, να είναι βοηθός στις δοκιμές διαχείρισης, όπως αυτές και αν πάνε. Να αποτελεί μια βασική πηγή επιβράβευσης και ενθάρρυνσης, μια ζεστή και στοργική αγκαλιά διαβεβαίωσης πως όλα θα πάνε καλά».
Αυτές τις ώρες, που η ψυχραιμία είναι εύκολο να χαθεί, πώς βοηθάμε ένα παιδί να διαχειριστεί τα όσα συμβαίνουν;
«Αυτήν την περίοδο, η ασφάλεια και η σταθερότητα είναι εξαιρετικά σημαντικά για τα παιδιά και τους εφήβους που είτε εμπλέκονται άμεσα, είτε έμμεσα σε αυτήν την καταστροφική κατάσταση. Όλος αυτός ο όγκος εικόνων, ειδήσεων, πληροφοριών, καθώς και συναισθημάτων μπορεί να αποτελέσει ένα μεγάλο ψυχολογικό φορτίο.
Οι συζητήσεις για όλα αυτά με τα παιδιά μας μπορεί να μην μοιάζουν εύκολες και να δημιουργούν ένα αίσθημα αμηχανίας, αλλά είναι πολύ σημαντικό να μείνουμε δίπλα τους. Να είμαστε εκεί, για να τα βοηθήσουμε όσο γίνεται περισσότερο», τονίζει η ειδικός.
Η κα. Μάζη μάς δίνει έναν οδηγό με συγκεκριμένα βήματα για τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να προσεγγίσουμε τα παιδιά μας σε στιγμές κρίσης, αλλά και το πώς να διαχειριζόμαστε τη συμπεριφορά τους. Στόχος σε κάθε περίπτωση είναι η διατήρηση της ηρεμίας του παιδιού.
Ειδικότερα, γονείς και κηδεμόνες θα χρειαστεί να «παγώσουν» για λίγο τις οποιεσδήποτε δικές τους συναισθηματικές δυσκολίες και να τοποθετήσουν σε πρώτο πλάνο το παιδί, τις συναισθηματικές του ανάγκες, τη διαχείριση και την κάλυψή τους.
Θα πρέπει λοιπόν να:
- Δώσουν λίγο χρόνο στον εαυτό τους, ώστε να προετοιμάσουν το τι θα πουν, αν νιώθουν πως αυτό θα βοηθήσει και να εξοπλιστούν με υπομονή, ψυχραιμία και μια σταθερή, φροντιστική στάση και συμπεριφορά.
- Μιλήσουν στα παιδιά τους με ειλικρινή, απλά και κατανοητά λόγια, ανάλογα με το ηλικιακό, γνωστικό και συναισθηματικό τους επίπεδο. Αυτό σημαίνει, ότι χρειάζεται να επικοινωνήσουν μαζί τους όσα μπορούν να ακούσουν και να κατανοήσουν, όπως επίσης και να απαντήσουν στις συγκεκριμένες ερωτήσεις που θέτουν, όταν τις θέτουν, αποφεύγοντας τις μη ρεαλιστικές υποσχέσεις ή τα ψέματα.
- Είναι καλοί ακροατές και να αποφεύγουν την κριτική απέναντι στις απορίες των παιδιών.
- Μην βιαστούν να απαντήσουν, πριν σιγουρευτούν τι ακριβώς ρωτάει το παιδί. Μπορεί να ρωτάει κάτι λιγότερο ή κάτι περισσότερο από αυτό που νομίζουν. Ας προσπαθούν, γενικά, να μην φορτώνουν το παιδί με πληροφορίες που μπορεί να μην το ενδιαφέρουν.
- Είναι προτιμότερο και ασφαλέστερο να του απαντήσουν με ειλικρίνεια για κάτι που δεν γνωρίζουν, παρά να πουν ψέματα. Ας παραδεχτούν ότι δεν ξέρουν και ότι θα ψάξουν για τις απαντήσεις. Μπορούν, μάλιστα, να κάνουν μαζί αναζήτηση για τη λύση της απορίας.
- Επικυρώνουν το συναίσθημά του (π.χ. «είναι πραγματικά λυπηρό αυτό που συνέβη»).Έτσι ενισχύεται ουσιαστικά η ψυχική και νοητική σύνδεση με εκείνο.
- Δείξουν κατανόηση ως προς αυτό που νιώθει. Να επισημαίνουν στο παιδί πως δε χρειάζεται να καταπιέζει ή να νιώθει ενοχές για τα συναισθήματά του. Να το προτρέπουν να χρησιμοποιεί λόγια για να εκφραστεί και να το βοηθούν να συνδέσει τα αισθήματά του με αιτίες.
- Κάνουν ξεκάθαρο ότι τα συναισθήματα των παιδιών γίνονται αντιληπτά και αποδεκτά.
- Διαβεβαιώσουν το παιδί πως δεν φταίει εκείνο για αυτήν την κατάσταση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα παιδιά έχουν την τάση να προσωποποιούν τις καταστάσεις.
- Μοιραστούν μαζί τους τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους. Είναι σημαντικό βήμα αυτό για τη συναισθηματική εμπειρία τόσο του παιδιού όσο και του ενήλικα. Με προσοχή πάντα στην υπερβολή – ποτέ δεν έκανε καλό.
- Καθησυχάσουν τα παιδιά. Να τους υπενθυμίζουν ότι τα αγαπούν και ότι θα είναι δίπλα τους. Τα διαβεβαιώνουν ότι είναι ασφαλή και προστατευμένα.
- Δημιουργήσουν ένα αίσθημα ελέγχου της κατάστασης. Να μιλήσουν για τους ανθρώπους που αυτές τις ώρες βοηθούν και κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν για να αντιμετωπιστεί η κατάσταση (π.χ. πυροσβέστες, εθελοντές κ.α.), όπως και τις οργανώσεις ή τους οργανισμούς που προσφέρουν βοήθεια.
- Περιορίσουν την έκθεση στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και στις σκληρές εικόνες που μπορεί να μεταδίδουν.
- Σχεδιάσουν μαζί με τα παιδιά ένα «πρόγραμμα δράσης». Τι θα ήταν σημαντικό να κάνουν για να νιώσουν καλύτερα; Πολλά παιδιά μπορεί να θέλουν να βοηθήσουν ή να κάνουν κάτι ενεργό για να διοχετεύσουν την ενέργεια και το φόβο τους. Οι γονείς μπορούν να συζητήσουν για τον εθελοντισμό και την προσφορά. Να βρουν μαζί δημιουργικούς τρόπους διαχείρισης ή εκτόνωσης όσων νιώθουν, για παράδειγμα θα μπορούσαν να φτιάξουν ευχετήριες κάρτες ή να αποτυπώσουν τα συναισθήματά τους στο χαρτί.
- Ζητήσουν βοήθεια. Σε κάθε περίπτωση όταν μας ανησυχούν οι αντιδράσεις του παιδιού μας ή ακόμη και οι δικές μας, συμβουλευόμαστε έναν ειδικό ψυχικής υγείας ή κάποια τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης. Όσο αντιλαμβανόμαστε και φροντίζουμε τις δικές μας ανάγκες, τόσο περισσότερο γινόμαστε ενεργητικοί και αρκετά καλύτεροι γονείς για τα παιδιά μας.
