Αν ποτέ δώσω συνέντευξη και με ρωτήσουν ποιο βιβλίο μου άλλαξε τη ζωή, θα δυσκολευτώ πολύ να διαλέξω μόνο ένα από τα άπαντα του Χόρχε Μπουκάι. Μάλλον θα έλεγα το πρώτο που διάβασα πριν δώδεκα χρόνια, το «Να σου πω μια Ιστορία», με ήρωα έναν ψυχαναλυτή με το προσωνύμιο Χοντρός που μίλησε αμέσως στην ψυχή μου. Συνέχιζα να διαβάζω τα βιβλία του και κάθε φορά περίμενα με αγωνία το καινούργιο του γιατί κάθε φορά έβρισκα μέσα σε αυτά τον εαυτό μου, ανακάλυπτα απαντήσεις σε ερωτήματα που δεν είχα καν ξεστομίσει.
Φυσικά, δεν φανταζόμουν ποτέ ότι θα ερχόταν μία μέρα που θα τον γνώριζα από κοντά, θα τον ρωτούσα όσα ήθελα και θα δάκρυζε τη στιγμή που θα του εξηγούσα πόσο και σε ποιες στιγμές της ζωής μου μ’ έχει βοηθήσει. Ο δικός μου Χόρχε Μπουκάι, ο συγγραφέας των 22 πιο αγαπημένων μου βιβλίων, ο Αργεντινός ψυχίατρος που μου έμαθε από την αρχή να ζω, ήρθε στην Αθήνα για λίγες μέρες με αφορμή την κυκλοφορία του νέου του έργου «Τα 3 Ερωτήματα» από τις εκδόσεις Opera και με εντυπωσίασε με τη διαύγεια της σκέψης του, τα τρυφερά του λόγια και τους νέους ορίζοντες που ανοίγει στο μυαλό.
Θέλω να ξεκινήσουμε από την κοσμοσυρροή που προκαλεί κάθε εμφάνισή σας. Πώς νιώθετε που σας υποδέχονται με τόσο ενθουσιασμό;
Ενθουσιάζομαι κι εγώ. Αυτή η ενέργεια ανανεώνει το πάθος που έχω για τη δουλειά μου.
Έχετε καταλάβει την επίδραση που έχουν τα βιβλία σας στις ζωές των ανθρώπων;
Θα έλεγα πως δεν είναι αυτός ο σκοπός μου. Όταν γράφω, γράφω κυρίως για τον εαυτό μου.
Εγώ πίστευα ότι γράφετε για μένα.
Ναι, έτσι γίνεται. Και ξέρετε γιατί; Διότι μας συμβαίνουν τα ίδια πράγματα. Σε όλους μας, ακόμα κι αν διαφέρουμε στο ύψος ή το χρώμα. Είμαστε ίδιοι, είμαστε ένα. Αν εσύ έχεις μία πληγή, πονάω κι εγώ. Είμαστε ο ένας προέκταση του άλλου. Αν συνδεθείς με κάποιον έστω και λίγο, νιώθεις τον πόνο του. Όταν χτυπήσει ένα από τα παιδιά σου, το νοιώθεις. Έτσι αφουγκράζομαι το κοινό μου. Αυτό δεν γίνεται φυσικά, είναι μία ιδιότητα στην οποία εκπαιδεύεσαι. Όταν γράφω μπορώ να νιώσω με κάποιον τρόπο τα συναισθήματα αυτού που με διαβάζει. Για παράδειγμα, όλοι έχουμε τον φόβο της αποτυχίας. Ο καθένας στον τομέα του. Άλλος επειδή είναι ανάπηρος και δεν μπορεί να περπατήσει, άλλος επειδή θα περάσει εξετάσεις ή θα βγάλει έναν λόγο. Ο καθένας το βιώνει μέσα από μία διαφορετική εμπειρία, όμως όλοι μοιραζόμαστε τον ίδιο φόβο.
Ακόμα κι εσείς;
Και βέβαια, έχω όσα προβλήματα έχουμε όλοι μας. Μερικές φορές νιώθω ότι τα ζητήματά μου είναι υπό έλεγχο αυτό όμως δεν συμβαίνει πάντα.
Υπέθετα πως εσείς με τόσες γνώσεις κι εμπειρία θα είχατε κατακτήσει την τελειότητα.
Ευτυχώς όχι.
Γιατί ευτυχώς;
Διότι τότε θα έπρεπε να αυτοκτονήσω. Θα ήταν πολύ βαρετό. Δεν θα είχα καμία αγωνία για το τι θα συμβεί μετά. Η ζωή είναι για να απολαμβάνουμε τις εκπλήξεις. Αν δεν το κάνεις αυτό είναι σαν να μη ζεις.
Αυτό σημαίνει ότι όταν μαθαίνουμε πολύ καλά έναν άνθρωπο και δεν περιμένουμε εκπλήξεις, καταλήγουμε να τον βαριόμαστε;
Ποτέ δεν μπορείς να γνωρίσεις κάποιον τόσο καλά ώστε να μην υπάρχουν πια εκπλήξεις. Εκτός αν σ’ ενδιαφέρει κάποιος τόσο πολύ ώστε να θέλεις να τον βαλσαμώσεις προκειμένου να μην μπορεί πλέον να σε εκπλήξει. Η ζωή είναι αλλαγή. Ευτυχώς.
Ο σκοπός της ψυχοθεραπείας είναι να γίνουμε τέλειοι;
Ο σκοπός της ψυχοθεραπείας είναι ν’ ανακαλύψεις ότι μπορείς να διαχειριστείς οτιδήποτε σου παρουσιάσει η ζωή. Ότι όποια αλλαγή και να φέρει θα την αντέξεις. Αν το ξέρεις αυτό, δεν νοιώθεις πια φόβο. Γιατί ο φόβος γεννιέται πάντα από κάτι που θεωρούμε ότι δεν θα μπορέσουμε ν’ αντιμετωπίσουμε.
Γιατί χρειαζόμαστε την ψυχοθεραπεία για να το συνειδητοποιήσουμε αυτό;
Διότι έχουμε εκπαιδευτεί να πιστεύουμε ότι δεν θα τα καταφέρουμε. Έχουμε αποθηκεύσει λάθος πληροφορίες για τον εαυτό μας. Σκοπός της ψυχοθεραπείας είναι ν’ αλλάξει αυτές τις λανθασμένες εντυπώσεις.
Τι χρειαζόμαστε για να ζούμε καλύτερα;
Το πρώτο πράγμα είναι να συνειδητοποιήσουμε αυτό που έλεγε η μητέρα μου: ότι μπορείς πάντα να γίνεις καλύτερος. Ο πατέρας μου, βέβαια, έλεγε ότι μπορείς να γίνεις χειρότερος. Είναι σαφές ότι όλοι μπορούν να προσπαθήσουν για μια καλύτερη ζωή. Όλοι αξίζουμε έναν καλύτερο κόσμο και για να το πετύχουμε αυτό πρέπει να ακολουθήσουμε κάποιες κατευθυντήριες γραμμές όπως το να αντιμετωπίσουμε τους φόβους μας, να εμπιστευθούμε τις δυνατότητές μας και να τις αναπτύξουμε για να αποκτήσουμε μια πιο αισιόδοξη προοπτική.
Ο στόχος μας είναι η ευτυχία;
Το πιο σημαντικό δεν είναι να φτάσεις στον τελικό προορισμό αλλά να διανύσεις το μονοπάτι. Η ευτυχία είναι μονοπάτι και όχι προορισμός. Δεν υπάρχει λιμάνι που να λέγεται «ευτυχία», αλλά υπάρχει μια διαδρομή με αυτό το όνομα.
Υποστηρίζετε ότι η ευτυχία είναι πλήρης αν είμαστε βέβαιοι ότι και οι άλλοι μπορούν να τη νιώσουν.
Πιστεύω ότι δεν μπορείς χωρίς τη σχέση με τους άλλους. Πάντα λέω ότι έχουμε τρεις υποχρεώσεις. Η πρώτη είναι να γίνεις ο καλύτερος άνθρωπος που μπορείς να είσαι. Η δεύτερη είναι να είσαι ευτυχισμένος και η τρίτη να κάνεις ό,τι είναι δυνατόν για να μπορέσεις να βοηθήσεις τουλάχιστον έναν άνθρωπο να εκπληρώσει τις άλλες δύο υποχρεώσεις.
Πώς θα περιγράφατε τη δουλειά σας;
Πάντα λέω ότι είμαι επαγγελματίας βοηθός. Σπούδασα ψυχιατρική και ψυχοθεραπεία όμως δεν είναι αυτό το επάγγελμά μου. Προσπαθώ να μην θεραπεύω τους ανθρώπους αλλά να τους βοηθάω να θεραπευθούν μόνοι τους και γι’ αυτό ορίζω τον εαυτό μου ως βοηθό.
Γιατί έχετε αφιερωθεί στο να βοηθάτε τον κόσμο;
Το ανακαλύπτεις αυτό στον εαυτό σου. Πρώτα ανακαλύπτεις ότι μπορείς να το κάνεις και μετά ότι ευχαριστιέσαι να το κάνεις. Όλα αυτά που έχω μάθει για την ανθρώπινη ψυχή ήθελα να τα μοιραστώ. Δεν θα τα χαιρόμουν αν δεν τα έκανα δώρο στους ανθρώπους, δεν θα είχαν καμία αξία. Όταν χρησιμοποιείς τις γνώσεις και τη σοφία σου για να βοηθήσεις τους άλλους, το δώρο επιστρέφει σε σένα και κάνει εσένα ευτυχισμένο.
Υπάρχει κάτι στη δουλειά σας που σας κουράζει;
Ναι, οι ασθενείς που έρχονται στο γραφείο μου αλλά δεν θέλουν να δουν βελτίωση στη ζωή τους. Τους βαριέμαι αφάνταστα. Στην αρχή κάνω υπομονή, μετά τους εξηγώ τι συμβαίνει, ύστερα τους απειλώ ότι αν δεν κινητοποιηθούν θα τους διώξω και αν δεν δουλέψει τίποτα στο τέλος τους διώχνω.
Αν όμως κάποιος θέλει ν’ αλλάξει αλλά δεν μπορεί;
Αυτό είναι διαφορετικό. Αγκαλιάζω τον ασθενή μου, του λέω ότι μπορεί να βασίζεται σε μένα, ότι μαζί θα τα καταφέρουμε, ότι είναι θέμα χρόνου και δεν χρειάζεται να βιάζεται. Ότι αν δεν εμπιστεύεται εμένα, να εμπιστευτεί τον εαυτό του. Του λέω ότι μπορεί και ότι αν δεν μπορεί εγώ είμαι εδώ. Είχα μία ασθενή παλιότερα η οποία ήταν παντρεμένη μ’ έναν σύζυγο που την κακοποιούσε. Όσο κι αν προσπαθούσε δεν κατάφερνε να φύγει από το γάμο. Μία μέρα αποφάσισα να πάω εγώ στο σπίτι τους και να του μιλήσω. Του είπα «γεια σας, είμαι ο δρ. Μπουκάι, σταματήστε να κακοποιείτε την ασθενή μου. Εκείνη δεν σας καταγγέλλει αλλά θα σας καταγγείλω εγώ». Δεν ξέρω αν ήταν σωστό ή λάθος αλλά τον απείλησα. Δεν λύνεται έτσι το πρόβλημα αλλά είναι καλό για τον ασθενή να ξέρει ότι δεν είναι μόνος.
Όπως εμείς διαλέγουμε τον ψυχοθεραπευτή μας, θα λέγατε ότι κι εσείς διαλέγετε τους ασθενείς σας;
Και βέβαια. Πρέπει να μου αρέσουν και να πιστεύω ότι μπορώ να τους βοηθήσω. Στον τρόπο που δουλεύω είναι απαραίτητο ν’ αγαπάω τον ασθενή μου. Μπορώ από την πρώτη συνεδρία να γνωρίζω αν είμαι ικανός ν’ αγαπήσω αυτόν τον άνθρωπο. Αλλιώς θα τον στείλω σε άλλον ψυχοθεραπευτή.
Πρέπει και ο ασθενής ν’ αγαπάει εσάς;
Φυσικά. Δεν γίνεται αλλιώς. Αν έχεις κάποιον που σε βοηθάει, πιστεύει όλα όσα του λες, ακόμη και τα ψέματα, είναι πάντα με το μέρος σου και σου αφιερώνει το χρόνο του για ν’ ακούσει κάθε σκοτεινή σκέψη σου, μπορείς να μην τον αγαπάς;
Πιστεύετε ότι τα βιβλία σας μπορούν ν’ αντικαταστήσουν την ψυχοθεραπεία;
Προφανώς όχι. Ακόμα και αν διαβάσεις όλα τα βιβλία μου και όλα τα βιβλία του Κοέλιο, δεν θα είναι τόσο χρήσιμα όσο μια ώρα ψυχοθεραπείας μ’ έναν καλό επαγγελματία. Η ψυχοθεραπεία είναι μία σχέση ανάμεσα σε δύο ανθρώπους, πρέπει να τη νιώσεις, δεν έχει νόημα να διαβάζεις γι’ αυτήν.
Η κακή ψυχοθεραπεία είναι καλύτερη από την καθόλου ψυχοθεραπεία;
Όχι, δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Αλλά δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ποια είναι κακή ψυχοθεραπεία. Γιατί ο σταρ στην ψυχοθεραπεία είναι ο ασθενής. Ακόμα κι ένας ελλιπώς εκπαιδευμένος θεραπευτής, με λανθασμένες μεθόδους ή άστοχη προσέγγιση, μπορεί να προκαλέσει μία θετική αλλαγή στον ασθενή.
Πότε τελειώνει η ψυχοθεραπεία; Πότε μπορούμε να πούμε ότι αποφοιτήσαμε;
Πάντα υπάρχει κάτι ακόμα να βρεις στον εαυτό σου. Ποτέ δεν μπορείς να πεις ότι τα έχεις ανακαλύψει όλα. Είναι σαν τον σάκο με το αλεύρι που όσο και να το αδειάσεις, πάντα θα πέφτει κι άλλο αλεύρι στο τίναγμα.
Ποια είναι τα τρία ερωτήματα του νέου σας βιβλίου;
Ποιος είμαι, που πηγαίνω, με ποιον. Αυτά είναι τα τρία υπαρξιακά ερωτήματα που συνοδεύουν τον άνθρωπο από τη στιγμή που άρχισε να διαμορφώνει τη σκέψη του. Ερωτήματα που δεν μπορούμε ν’ αποφύγουμε, καθώς αποτελούν μέρος κάθε πορείας που σχεδιάζουμε. Ερωτήματα που θα πρέπει ν’ απαντηθούν ένα προς ένα γιατί μόνο αναζητώντας μιαν απάντηση σ’ αυτά μπορεί κανείς να μάθει τα αναγκαία για να προχωρήσει στη ζωή του.
