Από τη Λίνα Στεφάνου, Φωτογράφος: Γιάννης Μπουρνιάς
Οι πίνακές της μιλούν για την αγάπη, την ομορφιά, τη βία, την ομοφυλοφιλία αλλά και για το τι σημαίνει να είσαι γυναίκα σε έναν πατριαρχικό κόσμο. Μέσα από τα έργα της εκφράζει την πραγματικότητα με τέτοια αμεσότητα ώστε το θέμα της αγγίζει το θεατή με τη δύναμη ενός παλιού μύθου που η αλήθεια του γίνεται αμέσως αποδεκτή. Εργα της Necla Rüzgar έχουν παρουσιαστεί πρόσφατα στην Akademie der Künste στο Βερολίνο και στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στο Βουκουρέστι. Διδάσκει στο Hacettepe University και τα τελευταία χρόνια εκπροσωπείται από την γκαλερί Nev στην Αγκυρα. Για την έκθεση «All Things Become Islands Before My Senses», που διοργάνωσε η καλλιτεχνική πλατφόρμα Perasma στη Λέρο, με συμμετοχή σημαντικών Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών, η Necla δημιούργησε μερικά καινούρια έργα φτιαγμένα ειδικά για το νησί των Δωδεκανήσων.
Στους περισσότερους πίνακές σου οι άνθρωποι μεταμορφώνονται πότε σε κύκνους, πότε σε λιοντάρια, πουλιά, λύκους κ.λπ. Από πού τους εμπνεύστηκες;
«Νομίζω, έχει να κάνει με την παιδική μου ηλικία. Τα καλοκαίρια όταν ήμουν μικρή έμενα στο χωριό με τον παππού και τη γιαγιά μου. Εκεί δεν είχαμε ούτε φως, ούτε τηλεόραση, περιοδικά, εφημερίδες, τίποτα. Ο παππούς μου μού διηγιόταν πολλές ιστορίες και παραμύθια που αφορούσαν ζώα και τις σχέσεις τους με τους ανθρώπους. Νομίζω ότι αυτός είναι ο βασικός σπόρος που ανέπτυξε τη φαντασία μου. Για παράδειγμα, είχα μια κατσίκα που την έλεγα Gusar (σκουλαρίκι), επειδή το αυτί της στο τελείωμα είχε κάτι που έμοιαζε με σκουλαρίκι. Με αυτή την κατσίκα έφτιαχνα τις δικές μου ιστορίες».
Ήταν τρομακτικά τα παραμύθια του παππού σου;
«Όλη μου η παιδική ηλικία ήταν γεμάτη από τρομακτικές ιστορίες. Τις νύχτες φοβόμουν σχεδόν τα πάντα επειδή το μυαλό μου ήταν γεμάτο τρομακτικές εικόνες (γέλια). Νομίζω ότι τις κουβαλούσα μέχρι που έγινα 30 ετών».
Μέχρι που άρχισες δηλαδή να τις ζωγραφίζεις;
«Ναι, μάλλον έχεις δίκιο».
«Τα καλοκαίρια όταν ήμουν μικρή έμενα στο χωριό με τον παππού και τη γιαγιά μου. Εκεί δεν είχαμε ούτε φως, ούτε τηλεόραση, περιοδικά, εφημερίδες, τίποτα. Ο παππούς μου μού διηγιόταν πολλές ιστορίες και παραμύθια που αφορούσαν ζώα και τις σχέσεις τους με τους ανθρώπους».
Θυμάσαι καμιά από αυτές τις ιστορίες;
«Μια φορά ήταν ένας βασιλιάς που είχε πάει για κυνήγι με το γεράκι στον ώμο του. Οταν δίψασε και πήγε να πιει νερό, το γεράκι τον εμπόδισε. Ο βασιλιάς ξαφνιάστηκε, αλλά δεν είπε τίποτα και συνέχισε το δρόμο του. Στην επόμενη πηγή ο διψασμένος βασιλιάς έσκυψε να πιει νερό αλλά το γεράκι πάλι τον εμπόδισε. Τότε ο βασιλιάς θύμωσε και το σκότωσε. Συνέχισε το δρόμο του και μετά από διάφορες περιπέτειες κατάλαβε ότι το νερό ήταν δηλητηριασμένο. Το γεράκι τού είχε σώσει τη ζωή. Κι εκείνος το είχε σκοτώσει… Νομίζω ότι έμαθα τι είναι καλό και τι είναι κακό, τι είναι δικαιοσύνη και τι αχαριστία ακούγοντας ουσιαστικά αυτές τις ιστορίες. Γιατί τα παραμύθια μιλάνε για τα ιδεώδη της ανθρωπότητας, όπως η δικαιοσύνη, αλλά μιλάνε ακόμα και για την ανθρώπινη ανοησία. Το πρόβλημα ήταν ότι σε όλα τα παραμύθια πάντα ο άνδρας ήταν ο καλός και η γυναίκα ήταν πάντα το πρόβλημα. Ήταν η κακιά».
Γι’ αυτό ζωγραφίζεις αυτές τις εικόνες; Προσπαθείς να διορθώσεις την αδικία που υπάρχει στα παραμύθια σε βάρος των γυναικών;
«Ναι, νομίζω ότι όλες αυτές οι ιστορίες μού έχουν όντως δώσει έμπνευση για κάποιους από τους πίνακές μου. Μάθαμε τι σημαίνει γυναικεία αδελφότητα σχετικά πρόσφατα. Ο φεμινισμός μπορεί να ξεκίνησε στις αρχές του περασμένου αιώνα, αλλά η συμπεριφορά της μιας γυναίκας απέναντι στην άλλη άρχιζε να αλλάζει περίπου δέκα χρόνια πριν. Τότε οι γυναίκες ανακαλύψαμε την πραγματική φιλία και ότι είμαστε όλες αδελφές. Για παράδειγμα, τα παλιά χρόνια αν ο άνδρας σου σε απατούσε, όλες οι γυναίκες θα έλεγαν ότι αυτό έγινε επειδή εσύ δεν ήσουν αρκετά καλή γι’ αυτόν. Ή επειδή η άλλη γυναίκα που τον πήρε ήταν πολύ κακιά. Τώρα πια καταλαβαίνουμε καλύτερα η μία την άλλη, προστατεύουμε η μία την άλλη και ευτυχώς αντιδρούμε διαφορετικά».
«Μάθαμε τι σημαίνει γυναικεία αδελφότητα σχετικά πρόσφατα. Ο φεμινισμός μπορεί να ξεκίνησε στις αρχές του περασμένου αιώνα, αλλά η συμπεριφορά της μιας γυναίκας απέναντι στην άλλη άρχιζε να αλλάζει περίπου δέκα χρόνια πριν».
Ο Τουργκένιεφ έλεγε ότι ένας καλλιτέχνης πρέπει να είναι απολύτως ειλικρινής και απολύτως ελεύθερος. Τι είναι ελευθερία για σένα;
«Ελευθερία για μένα σημαίνει να είμαι αόρατη. Αόρατος σημαίνει να μην έχεις ανθρώπους γύρω σου που να σου αναθέτουν συγκεκριμένους ρόλους. Σημαίνει να μην έχουν προκαθορισμένες προσδοκίες από σένα. Μόνο έτσι έχεις το χώρο που χρειάζεται για να συνειδητοποιήσεις τον εαυτό σου. Μόνο τότε μπορείς να εκπαιδεύσεις τον εαυτό σου σύμφωνα με τις ικανότητες και τις επιθυμίες σου. Για παράδειγμα, σε μια μικρή πόλη ή σε ένα συντηρητικό περιβάλλον όλοι βλέπουν όλους. Ο καθένας είναι μάρτυρας, παρατηρητής, μνήμη και κριτής του άλλου. Οταν είσαι τόσο ορατός, περιορίζεται το εύρος της κίνησης κάποιου, περιορίζεται ο τρόπος ζωής του κι αυτό τον εμποδίζει να πειραματιστεί ή ακόμα και να κάνει λάθη».
Πώς είναι να είσαι γυναίκα καλλιτέχνης στην Τουρκία;
«Πριν από δέκα χρόνια ήταν πάρα πολύ δύσκολο. Ευτυχώς άλλαξε αυτό. Ισως επειδή οι γυναίκες δημιουργούν ενδιαφέρουσα τέχνη. Σε αντίθεση με τους άνδρες που στην πλειονότητά τους δημιουργούν φαλλικές εικόνες. Στην Τουρκία οι άνδρες καλλιτέχνες κρύβουν τα αληθινά τους αισθήματα και δημιουργούν κάτι αποδεκτό. Λες κι είναι πολιτικοί. Οι γυναίκες όμως χρησιμοποιούν τα πάντα. Από τον κόλπο τους μέχρι το αίμα τους, και δοκιμάζουν όλων των ειδών τα διαφορετικά υλικά προκειμένου να εκφραστούν. Παρ’ όλα αυτά, οι άνδρες ακόμα πουλάνε πιο ακριβά από τις γυναίκες μόνο και μόνο ακριβώς επειδή είναι άνδρες».
«Στην Τουρκία οι άνδρες καλλιτέχνες κρύβουν τα αληθινά τους αισθήματα και δημιουργούν κάτι αποδεκτό. Λες κι είναι πολιτικοί. Οι γυναίκες όμως χρησιμοποιούν τα πάντα».
Ποια ήταν η ιδέα για τους καινούριους πίνακες και το κεραμικό που έφτιαξες για την έκθεση στη Λέρο;
«Η βασική ιδέα ήταν να δημιουργήσω την αίσθηση ενός νησιού. Φαντάστηκα ότι ο άνθρωπος είναι ένα νησί. Υπάρχει γύρω μας θάλασσα – μεταφορικά μιλώντας πάντα. Κι ο καθένας δημιουργεί τις αξίες και την ηθική του στο νησί που είναι».
Info
Η έκθεση «All Things Become Islands Before My Senses» στην κατοικία Ε. Κανδιόγλου στην Αγία Μαρίνα Λέρου θα διαρκέσει μέχρι 31/8.
