Δημοσιογράφος στον πιο έγκυρο ειδησεογραφικό οργανισμό του κόσμου, το BBC, συγγραφέας, παραγωγός podcast, η Μαριάννα είναι μια ρεπόρτερ νέας κοπής που μπορεί να μη στέλνει ανταποκρίσεις από το μέτωπο του πολέμου, αλλά παίρνει μέρος σε μια εξίσου κρίσιμη μάχη, τη μάχη ενάντια στην παραπληροφόρηση των social media.
Επικοινωνώ μαζί της και μαθαίνω πόσο σημαντικό ρόλο παίζουν πλέον στους μεγάλους δημοσιογραφικούς οργανισμούς οι ομάδες που όχι μόνο κάνουν το παραδοσιακό fact checking προτού μεταδώσουν μια είδηση, αλλά και πλέον έχουν διευρυνθεί με ένα τμήμα που ασχολείται αποκλειστικά με το να τσεκάρει hoaxes, να ξεσκεπάζει trolls και να αποκαθιστά την αλήθεια όταν αυτή κινδυνεύει με ολέθρια αποτελέσματα όχι μόνο για τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης για ένα θέμα τόσο σοβαρό όσο ο πόλεμος Ισραήλ – Χαμάς, αλλά και για τις ζωές των ανθρώπων που εμπλέκονται στην ειδησεογραφία. Αυτό απέδειξε, για παράδειγμα, η πρόσφατη έρευνά της για το πώς τα κοινωνικά δίκτυα επιχείρησαν να αρνηθούν το θάνατο δύο μικρών παιδιών.
Τι ακριβώς κάνει μια ανταποκρίτρια Social Media και πάταξης της Παραπληροφόρησης;
Σημαίνει ότι περνάω τον περισσότερο χρόνο μου ερευνώντας ό,τι πιο άσχημο κυκλοφορεί στα social media, από trolling, θεωρίες συνωμοσίας και παραπληροφόρηση μέχρι το πώς οι αλγόριθμοι και η πόλωση μας επηρεάζουν όλους. Και προσπαθώ ώστε οι εταιρείες των social media, τα trolls και οι άνθρωποι που βρίσκονται πίσω από τη ρητορική μίσους να ξεσκεπαστούν και να βρεθούν υπόλογοι για τις πράξεις τους.
Πώς κάνεις την έρευνά σου για παραπληροφόρηση και fake news;
Αρκετό χρόνο περνάω στο να εντοπίσω τα πραγματικά άτομα που εμπλέκονται σε μια υπόθεση και να προσπαθήσω να βρω τι συμβαίνει στ’ αλήθεια, αν τα άτομα υπάρχουν ή όχι. Για παράδειγμα, γίνεται μεγάλη συζήτηση τελευταία για τους «ηθοποιούς κρίσεων», την ιδέα ότι άνθρωποι πληρώνονται για να υποδυθούν τα θύματα ή ότι μια τραγωδία που βλέπουμε δεν είναι καν αληθινή (σ.σ.: ο όρος crisis actors προκύπτει από τις θεωρίες συνωμοσίας και τους αρνητές γεγονότων και μεγάλων τραγωδιών με το σκεπτικό ότι οι άνθρωποι που εικονίζονται ως θύματα είναι ηθοποιοί).
Επομένως περνάω χρόνο να εντοπίσω και να μιλήσω με ανθρώπους που έζησαν ένα γεγονός ή ήταν μάρτυρες ενός γεγονότος και μετά προσπαθώ να ενώσω τα κομμάτια.
Εχεις να μοιραστείς μαζί μας ένα πρόσφατο παράδειγμα όπου επαλήθευσες ή διέψευσες μια είδηση;
Ναι, υπάρχει μια ιδιαίτερα θλιβερή ιστορία στην οποία δούλεψα πρόσφατα. Είναι για δύο 4χρονα αγοράκια που έχασαν τη ζωή τους τις πρώτες ημέρες των εχροπραξιών. Τα πρόσωπα των δύο παιδιών εμφανίστηκαν στο feed μου. Το ένα ήταν από το Ισραήλ, το άλλο από την Παλαιστίνη. Ομως πολλά posts που είδα στα social media δεν θρηνούσαν το θάνατό τους, αλλά αμφισβητούσαν το γεγονός ότι είχαν σκοτωθεί – γράφοντας ότι πρόκειται για παιδί ηθοποιό στην πρώτη περίπτωση και για «κούκλα» και όχι αληθινό πτώμα στη δεύτερη. Αρχισα να αναζητώ τις οικογένειες και τους μάρτυρες και να ανακαλύπτω τις τραγικές ιστορίες και στις δύο περιπτώσεις.
Ο Omer Siman-Tov και ο Omar Bilal al-Banna ζούσαν σε απόσταση 23 χλμ. μεταξύ τους, από τις δύο πλευρές του φράκτη της Γάζας. Τους άρεσε να παίζουν έξω με τα αδέλφια τους. Ο πρώτος σκοτώθηκε στο σπίτι του από τη Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, μαζί με τους γονείς και τις δύο αδελφές του. Ο δεύτερος τέσσερις ημέρες αργότερα, σε μία από τις αεροπορικές επιδρομές του Ισραήλ στα ανατολικά της Γάζας.
Ο τρόπος με τον οποίο ο θάνατος των δύο παιδιών επιχειρήθηκε να αμφισβητηθεί στα social είναι ενδεικτικός της μάχης της παραπληροφόρησης που επιτελείται ταυτόχρονα με τον αληθινό πόλεμο στο πεδίο. Μας δείχνει πώς χρησιμοποιούνται οι μέθοδοι παραπληροφόρησης που μπορεί να προέρχονται από πολύ ισχυρούς λογαριασμούς, αλλά και από χρήστες που έχουν παρασυρθεί σε αυτό τον τρόπο σκέψης.
Έχουν στόχο να ελέγξουν ή να διαστρεβλώσουν το αφήγημα και δεν διστάζουν ούτε όταν αυτό έχει να κάνει με κάτι τόσο σοβαρό όσο οι θάνατοι παιδιών. Τέτοιες ιστορίες παραπληροφόρησης τραβάνε την προσοχή γιατί οι άνθρωποι σε όποια πλευρά κι αν ανήκουν αναζητούν τρόπους να υποβαθμίσουν ή να αρνηθούν τη βία της «δικής τους» πλευράς για να ενισχύσουν το δικό τους αφήγημα.
Γι’ αυτό αποφάσισα να δώσω ανθρώπινη διάσταση σε αυτή την ιστορία παραπληροφόρησης που στοχοποίησε μικρά παιδιά που έχουν σκοτωθεί. Θα μπορούσα να αναφέρω ένα από τα αναρίθμητα άλλα παραδείγματα που ξεσκέπασα από την αρχή αυτής της βίαιης σύγκρουσης, όμως επέλεξα αυτό ως το πιο συμβολικό για να δει κανείς τις ολέθριες συνέπειες που έχουν όλα αυτά όχι μόνο στην ίδια την αλήθεια, αλλά φυσικά και στην αληθινή ζωή, στις ίδιες τις οικογένειες, που πάνω από το πένθος τους πρέπει να υπομείνουν και το μίσος, του να αμφισβητείται ο θάνατος των δικών τους ανθρώπων.
Είναι αυτός ο πόλεμος πιο δύσκολος στο κομμάτι της επαλήθευσης ειδήσεων; Και γιατί είναι πιο πολωτικός στα social media απ’ ό,τι προηγούμενοι;
Υπάρχει μια πολωτική συζήτηση στα social εδώ και πολλά χρόνια για αυτή τη διαμάχη. Όμως και οι αλγόριθμοι παίζουν σίγουρα ρόλο στο να μεγαλώνουν την πόλωση, γιατί μας δείχνουν πιθανότατα ακραίο περιεχόμενο με στόχο να αντιδράσουμε, γι’ αυτό και μεγάλο κομμάτι της παραπληροφόρησης έρχεται να παίξει με τις υπάρχουσες αντιλήψεις των ανθρώπων.
Εχουν ήδη αποφασίσει τι πιστεύουν και όλα θα έρθουν να υποστηρίξουν αυτό το αφήγημα. Τα social media τούς τραβάνε όλο και περισσότερο προς το περιεχόμενο που επιβεβαιώνει ό,τι πιστεύουν ήδη. Ολα αυτά θέτουν και το ζήτημα του κατά πόσο είναι υπόλογα τα κοινωνικά δίκτυα για τη συζήτηση μίσους που ξεδιπλώνεται σε αυτά.
Ποιες πηγές θα πρέπει να εμπιστεύεται ένας αναγνώστης για αμερόληπτη πληροφόρηση;
Να ακολουθεί τις ομάδες των δημοσιογράφων που είναι στο πεδίο προσπαθώντας να δουν με τα ίδια τους τα μάτια τι συμβαίνει. Yπάρχουν μερικοί πολύ γενναίοι δημοσιογράφοι που στέλνουν ανταπόκριση μέσα από τη Γάζα – οι συνάδελφοί μου που είναι εκεί από το BBC κάνουν εκπληκτική δουλειά. Θα συμβούλευα τον κόσμο να αναζητά τις ειδήσεις του σε έμπιστες πηγές που κάνουν ανταπόκριση απευθείας από το σημείο όπου συμβαίνει κάτι.
Στους μεγάλους δημοσιογραφικούς οργανισμούς αφιερώνουμε απίστευτα πολύ χρόνο για να ερευνήσουμε και να επαληθεύσουμε τις ειδήσεις. Ακολουθούμε έναν κώδικα ορθής πρακτικής. Εχουμε υψηλά στάνταρ στον τρόπο με τον οποίο κάνουμε ρεπορτάζ. Αυτά πρέπει να λαμβάνει υπ’ όψιν του ο αναγνώστης. Γιατί υπάρχει η τάση να υποτιμούνται τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης και να αμφισβητείται η εγκυρότητά τους.
Τι πρέπει να προσέχουμε;
Όσο γίνεται να είμαστε προσεκτικοί και να μην αναπαράγουμε με ευκολία. Είναι κέρδος ακόμη και το να έχουμε επίγνωση του πόσο πολωμένο έχει γίνει το feed μας με αυτά που μας προτείνει και να αναζητήσουμε και άλλες πηγές.
