Στις 7 Νοεμβρίου του 1867 γεννήθηκε μια από τις πιο σημαντικές γυναίκες της παγκόσμιας ιστορίας. Η Μαρία Σαλώμη Σκουοντόφσκα-Κιουρί είναι η πρώτη γυναίκα που πήρε Νόμπελ Φυσικής, τον Δεκέμβριο του 1903, για τη δουλειά της πάνω στη ραδιενέργεια. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1911, κερδίζε κι ένα Νόμπελ Χημείας για τηνανακάλυψη δύο νέων χημικών στοιχείων, του πολώνιου και του ράδιου. Αυτό την κατέταξε στην ιστορία ως την πρώτη γυναίκα με δύο βραβεία Νόμπελ. Ήταν και η πρώτη γυναίκα που της παραχωρήθηκε έδρα στο πανεπιστήμιο της Σορβόνης το 1906.
Παρά την σημαντική της επιστημονική της καριέρα, ένα ερωτικό σκάνδαλο, που έλαβε χώρα Παρίσι του 1911, την ακολουθεί μέχρι το τέλος της ζωής της. Ήταν μάλιστα η αφορμή να κινδυνέψει να μην πάρει το δεύτερο Νόμπελ ενώ ο γαλλικός Τύπος αποσιώπησε τη δεύτερη απονομή της και η γαλλική κοινωνία την κατέκρινε ξεχνώντας την μεγαλειώδη προσφορά της. Πρωταγωνιστές σ’ αυτό το σκάνδαλο, η Μαρί Κιουρί και ο Πολ Λανζεβάν, επίσης επιστήμονας, παλιός μαθητής του άντρα της, Πιέρ Κιουρί, και παντρεμένος.
Το ερωτικό σκάνδαλο
Ο Πολ αναγκάστηκε να χωρίσει έπειτα από τη γνωστοποίησης της σχέσης. Η ίδια για πολύ καιρό δεν μπορούσε να βγει ούτε από το σπίτι της χωρίς να την ακολουθεί ο γαλλικός Τύπος αλλά και πολλοί ενοχλημένοι Γάλλοι που την κατηγορούσαν. Η Μαρί, μετά τη σχέση της με τον Πολ, επισήμανε ότι “δεν πρέπει να φοβόμαστε την ανθρώπινη φύση, μόνο να προσπαθούμε να την κατανοήσουμε”.
Ο λόγος που έγινε στόχος δεν ήταν, στην πραγματικότητα, η παράνομη σχέση. Αυτό ήταν η αφορμή. Εκείνη την περίοδο επικρατούσε στη Γαλλία η ξενοφοβία και καθώς εκείνη γεννήθηκε στην Πολωνία, έγινε εύκολος στόχος. Το πατρικό της όνομα ήταν Σκουοντόβσκα και θύμιζε εβραϊκό όνομα κι έτσι πολλοί την κατηγόρησαν ότι ήταν Εβραία.
Τα πρώτα χρόνια
Γεννήθηκε στη Βαρσοβία της Πολωνίας. Το μικρότερο από τα πέντε παιδιά της οικογένειας, από μικρή ηλικία είχε έφεση στις θετικές επιστήμες. Στα 11 έχασε τη μητέρα της από φυματίωση. Με την επιτήρηση του πατέρα της, που ήταν δάσκαλος, μελετούσε φυσική και μαθηματικά. Τελείωσε το λύκειο με εξαιρετικές και αξιοθαύμαστες επιδόσεις όμως δεν της επιτράπηκε να παρακολουθήσει μαθήματα στο πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας επειδή δεχόταν μόνο αγόρια.
Βέβαια βρήκε τη λύση. Παρακολουθούσε μαθήματα σε ένα παράνομο πανεπιστήμιο που πραγματοποιούσε διαλέξεις μυστικά. Ονειρευόταν όμως να σπουδάσει και να πάρει πτυχίο από πανεπιστήμιο του εξωτερικού. Η κακή της οικονομική κατάσταση την εμπόδιζε αλλά και πάλι δεν το έβαλε κάτω. Συμφώνησε με την αδερφή της Μπρόνια ότι όσο θα σπούδαζε, η Μαρία θα εργαζόταν για να πληρώσει τις σπουδές της. Όταν η Μπρόνια θα αποφοιτούσε θα έκανε το ίδιο για τη Μαρί. Για πέντε ολόκληρα χρόνια η Κιουρί εργαζόταν ως παιδαγωγός και κουβερνάντα και αφιέρωνε όλο τον ελεύθερο χρόνο της μελετώντας φυσική, χημεία και μαθηματικά. Το 1891 μετανάστευσε στο Παρίσι για να παρακολουθήσει μαθήματα στη Σορβόννη.
Τα φοιτητικά της χρόνια ήταν δύσκολα λόγω των οικονομικών δυσκολιών που αντιμετώπιζε. Kατά τη διάρκεια της διαμονής της στο Καρτιέ Λατέν περιόρισε σε τόσο μεγάλο βαθμό τα γεύματα της, ώστε λιποθύμησε και αναγκάστηκε να επιστρέψει, ύστερα από πιέσεις του γιατρού γαμπρού της, Καζίμιερζ Ντουούσκι, στο σπίτι της αδελφής της. Αφού ανέρρωσε, επέστρεψε στο δικό της διαμέρισμα. Σημαντική οικονομική ενίσχυση για τη συνέχιση των σπουδών της έλαβε από ένα πολωνικό ίδρυμα, το οποίο της παραχώρησε υποτροφία 600 ρουβλίων.
Η καθημερινή της ζωή περιελάμβανε διάβασμα και λίγες ώρες ύπνου, ενώ απέφευγε να κάνει παρέα με Γάλλους και διατηρούσε επαφές μόνο με λιγοστούς Πολωνούς φοιτητές και επιστήμονες.
Η γνωριμία της με τον Πιερ Κιουρί
Τον Πιέρ Κιουρί τον συνάντησε για πρώτη φορά τον Φεβρουάριο του 1894. Γνωρίστηκαν μέσω του καθηγητή Φυσικής του Πανεπιστημίου Φριμπούρ της Πολωνίας Μ. Κοβάλσκι. Εκείνος είχε σπουδάσει Φυσική στη Σορβόνη και ήταν μερικά χρόνια μεγαλύτερος της. Στην αρχή της γνωριμίας τους αναπτύχθηκε αμοιβαίος αλληλοσεβασμός που εξελίχθηκε σε βαθύτερο αίσθημα. Ο ενθουσιασμός της δεν περιγραφόταν όταν ο Πιέρ της χάρισε το βιβλίο του “Περί της συμμετρίας στα φυσικά φαινόμενα. Συμμετρία μεταξύ ηλεκτρικού πεδίου και μαγνητικού πεδίου” με αφιέρωση που έγραφε: “Στη δεσποινίδα Σκουοντόφσκα με τον σεβασμό και τη φιλία του συγγραφέα Πιέρ Κιουρί”.
Τον Μάιο του 1894 ο Πιέρ της έκανε πρόταση γάμου αλλά εκείνη απάντησε αρνητικά λόγω της προοπτικής να εγκαταλείψει για πάντα τη Βαρσοβία και τον πατέρα της. Τελικά, μετά από ένα χρόνο, αποδέχθηκε την πρόταση και παντρεύτηκαν με πολιτικό γάμο στο δημαρχείο του Παρισιού. Στον γάμο δεν είχαν καν δαχτυλίδια επειδή ο Πιέρ δήλωνε άθεος. Ο μήνας του μέλιτος που ακολούθησε ήταν μάλλον ασυνήθιστος αφού πραγματοποίησαν τον γύρο της Γαλλίας με ποδήλατα. Από τότε, απέκτησε το επώνυμο Κιουρί με το οποίο έγινε ευρέως γνωστή.
Η συνεργασία τους
Ο φυσικός Ανρί Μπεκερέλ το 1896 παρατήρησε ότι στο σκοτάδι, οι ενώσεις ουρανίου εκπέμπουν ακτίνες. Η Κιουρί αποφάσισε να ασχοληθεί με το φαινόμενο της ακτινοβολίας που είχε ανακαλύψει ο Μπεκερέλ. Στη διατριβή της τη βοήθησε κι ο Πιερ, που παράτησε την δική του μελέτη και συνεργάστηκε με την Κιουρί. Μαζί πήγαν την ανακάλυψη του Μπεκερέλ ένα βήμα παραπέρα.
Το 1898 μαζί με τον Πιερ απομόνωσαν μια ουσία που εξέπεμπε 300 φορές περισσότερη ακτινοβολία από ότι το ουράνιο. Ονόμασαν το νέο στοιχείο πολώνιο, προς τιμήν της γενέτειρας της Μαρίας Κιουρί. Λίγους μήνες αργότερα ανακάλυψαν ένα ακόμη χημικό στοιχείο το οποίο είχε κοινή χημική συμπεριφορά με το χημικό στοιχείο βάριο και το ονόμασαν ράδιο. Τα επόμενα χρόνια το ζευγάρι αφιερώθηκε ολοκληρωτικά στην απομόνωση μιας σημαντικής ποσότητας του νέου στοιχείου, ικανής να αποδείξει στην Γαλλική Ακαδημία την απτή ύπαρξή του. Το 1902 το ζευγάρι ανακοίνωσε ότι είχε παραγάγει ένα δέκατο γραμμαρίου καθαρό ράδιο, αποδεικνύοντας την ύπαρξή του ως ένα μοναδικό χημικό στοιχείο. Το 1903 η Μαρί και ο Πιερ μοιράστηκαν το Νόμπελ Φυσικής μαζί με τον Μπεκερέλ για τη μελέτη τους στο φαινόμενο της ακτινοβολίας και της ραδιενέργειας.
Οι δύο κόρες τους
Στις 12 Σεπτεμβρίου του 1897 απέκτησαν την κόρη τους Ειρήνη και το 1904 τη δεύτερη κόρη τους, Εύα. Μετά τον γάμο της με τον Πιέρ Κιουρί η Μαρία συνέχισε τις επιστημονικές έρευνές της. Στην ανατροφή των δύο παιδιών τους βοήθησε ο πατέρας του Πιέρ, ο οποίος ήταν χήρος. Χαρακτηριστικό στην ανατροφή που έδωσε στις κόρες της, είναι ότι δεν τις ώθησε σε καμία θρησκεία αφήνοντας αυτές να επιλέξουν ποια προτιμούν.
Η Εύα Κιουρί-Λαμπουίς έγινε συγγραφέας και έγραψε τη βιογραφία της μητέρας της με τίτλο «Μαντάμ Κιουρί», ενώ η Ιρέν Ζολιό-Κιουρί παντρεύτηκε τον μαθητή της μητέρας της και φυσικό Φρεντερίκ Ζολιό, σπούδασε φυσικός και βραβεύτηκε με το Νομπέλ Χημείας. Η Εύα πέθανε σε ηλικία 103 ετών στις 22 Οκτωβρίου του 2007.
Το τέλος της ζωής τους
Το 1906 ο Πιέρ Κιουρί ενώ διέσχιζε το δρόμο, σε μια στιγμή αφηρημάδας, παρασύρθηκε από άμαξα και σκοτώθηκε. Αμέσως μετά τον θάνατό του, χιλιάδες μηνύματα συμπαράστασης έφθασαν στο σπίτι τους από πολιτικούς, επιστήμονες και αγνώστους. Η κηδεία έγινε στο νεκροταφείο του Σο, όπου συνοδευόταν από τον πεθερό της. Στο ίδιο νεκτοραφείο ενταφιάστηκε και η μαρί Κιουρί.
Το 1912 η Κιουρί χειρουργήθηκε στα νεφρά. Από το 1933 η υγεία της είχε κλονιστεί σημαντικά λόγω της έκθεσής της στην ραδιενέργεια. Πάντα κουβαλούσε στην τσέπη της φυαλίδα με ράδιο. Στις 4 Ιουλίου του 1934 απεβίωσε. Το 1995 τα οστά της μεταφέρθηκαν στο Πάνθεον, το μαυσωλείο στο οποίο βρίσκονται θαμμένοι οι “μεγάλοι άνδρες” της Γαλλίας.
Σημαντική είναι η προσφορά της στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου εφοδίασε με δικά της έξοδα πολλά πολεμικά νοσοκομεία με συσκευές ακτίνων Χ, έτσι ώστε να εντοπίζονται τα θραύσματα και οι σφαίρες που ήταν καρφωμένες στα σώματα των στρατιωτών. Υπολογίζεται ότι η ίδια, με τα χρήματα που είχε συγκεντρώσει από τα δύο βραβεία Νομπέλ, έστησε περίπου 250 ακτινολογικούς θαλάμους στα πολεμικά μέτωπα.
Τη ζωή αυτής της σημαντικής γυναίκας για την παγκόσμια ιστορία θα δούμε, από τις 23 Νοεμβρίου, μέσα από την θεατρική παράσταση “Η απολογία της Μαρί Κιουρί“, με την Πέγκυ Τρικαλιώτη στον ομώνυμο ρόλο.
