Την Τετάρτη 30 Απριλίου, στην Εσπλανάδα του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος σταθήκαμε κάτω από τα τεράστια πόδια-σπαθιά μίας γιγαντιαίας μεταλλικής αράχνης, ψηλής περισσότερο από δέκα μέτρα, γεμάτες θαυμασμό.
To Maman, η μεγαλύτερη αράχνη που γέννησαν οι καλές τέχνες, είναι δημιουργία της Αμερικανογαλλίδας γλύπτριας Louise Bourgeois (1911-2010). Πρόκειται για το μεγαλύτερο έργο μίας σειράς από αράχνες που η Bourgeois ξεκίνησε να σχεδιάζει το 1947. Φτιαγμένο από χάλυβα και μάρμαρο και με ύψος πάνω από δέκα μέτρα, ήταν η πρώτη ανάθεση του Turbine Hall της Tate Modern στην καλλιτέχνιδα το 2000. Στη συνέχεια το μνημειώδες Maman χυτεύθηκε σε μια έκδοση από μπρούτζο, χάλυβα και μάρμαρο.
Με δέκα μαρμάρινα αυγά στο υπογάστριό του, το γλυπτό ενσωματώνει ιδέες μητρικής προστασίας. Η Bourgeois δήλωσε ότι το Maman συμβολίζει τη μητέρα της, μια υφάντρια και συντηρήτρια ταπισερί, με την οποία αισθανόταν μεγάλη εγγύτητα και της οποίας ο πρόωρος θάνατος όταν η Bourgeois ήταν 20 χρόνων, την ώθησε να χρησιμοποιήσει την τέχνη για να εξερευνήσει αισθήματα απώλειας και εγκατάλειψης. “Η καλύτερη μου φίλη ήταν η μητέρα μου, και ήταν προσεκτική, έξυπνη, υπομονετική, καθησυχαστική, λογική, λεπτεπίλεπτη, διακριτική, απαραίτητη, τακτική και χρήσιμη όπως μια αράχνη”.
Το σώμα της αράχνης, με την περίκλειστη μήτρα του και τα οκτώ πόδια δημιουργεί μια μοναδική αρχιτεκτονική εμπειρία που δρα ως μια μεταφορά για το σπίτι και τον περίπλοκο ιστό των ανθρώπινων σχέσεων και των διαπλεκόμενων αλληλεξαρτήσεών τους. Το Maman αντανακλά επίσης τα διφορούμενα, αντιφατικά και πολύπλοκα συναισθήματα γύρω από την εμπειρία της ίδιας από τη μητρότητα. Κυριαρχώντας στον περιβάλλοντα χώρο του και παραπαίοντας πάνω σε λεπτά, αρθρωτά πόδια, προκαλεί φόβο και υποδηλώνει παγίδευση. Δύο δεκαετίες μετά την πρώτη του παρουσίαση, το Maman συνεχίζει να προκαλεί τον ψυχισμό μας και να επανεξετάζει ερωτήματα οικειότητας, συνύπαρξης και κοινού πεπρωμένου. Παρόλο που εργάστηκε ως δημιουργός σύγχρονης τέχνης για δεκαετίες, το έργο της Louise Bourgeois συγκέντρωσε προσοχή και ευρεία αναγνώριση μόνο όταν σε ηλικία 71 ετών, έγινε η πρώτη γυναίκα γλύπτρια, της οποίας αναδρομική έκθεση φιλοξενήθηκε στο ΜοΜΑ. Η τέχνη της είναι έντονα επηρεασμένη από τη ζωή της: “Όλα όσα κάνω αντλούν έμπνευση από τα πρώτα χρόνια της ζωής μου”. λέει η ίδια.
Γεννήθηκε στο Παρίσι την ημέρα των Χριστουγέννων του 1911. Η οικογένειά της αποκαθιστούσε και εμπορευόταν μεσαιωνικές και αναγεννησιακές ταπισερί. Ο πατέρας της ήταν δεσποτικός και ευέξαπτος. Η Bourgeois αντιμετώπιζε τα ξεσπάσματά του στο οικογενειακό τραπέζι κατασκευάζοντας μικροσκοπικές φιγούρες από ψωμί, τις οποίες στη συνέχεια διαμέλιζε και έτρωγε. Την παιδική της ηλικία σημάδεψε η Sadie Gordon Richmond, καθηγήτρια που της δίδαξε αγγλικά και ερωμένη του πατέρα της. Μια φεμινιστική ανάγνωση του έργου της μετουσιώνει την προσωπική οργή της προς την πατρική φιγούρα σε εννοιολογική επίθεση στην πατριαρχία. Σπούδασε γεωμετρία στη Σορβόννη, αλλά ένα οξύ καταθλιπτικό επεισόδιο το οποίο προκλήθηκε από αισθήματα εγκατάλειψης και ενοχής μετά τον θάνατο της μητέρας της, την οδήγησε στην τέχνη. Βρέθηκε στην καρδιά της καλλιτεχνικής σκηνής του Παρισιού τη δεκαετία του 1930 και το 1938, σε συνάντησε τον Αμερικανό ιστορικό τέχνης Robert Goldwater και τον παντρεύτηκε μετά από τρεις εβδομάδες. Λίγο αργότερα μετακόμισαν στη Νέα Υόρκη. Υπήρξε ιδιαίτερα δραστήρια κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1940, ενώ παράλληλα μεγάλωνε τους τρεις γιους της. Οι ανησυχίες και η αγανάκτησή της για τις απαιτήσεις της μητρότητας και του γάμου ήλθαν στο προσκήνιο στη σειρά Femme Maison (1946-47), πίνακες όπου ένα σπίτι ή ένα κτίριο αντικαθιστά το κεφάλι μιας γυναίκας, έτσι ώστε η οικιακή ζωή να φαίνεται ότι βαραίνει στους ώμους της, αφαιρώντας έτσι την ταυτότητά της και αφήνοντας το γυμνό σώμα της εκτεθειμένο και ευάλωτο. Η σειρά Femme Maison προανήγγειλε τη γλώσσα και τις πολιτικές του Φεμινισμού. Στράφηκε οριστικά προς τη γλυπτική το 1947. Το 1951 πεθαίνει ο πατέρας της και ξεκινά για εκείνη μια δεύτερη περίοδος παρατεταμένης κατάθλιψης. Η επανεμφάνισή της αποτέλεσε μια εκ νέου επινόηση του εαυτού της και επανεκκίνηση στη δεκαετία του ’60. Μετά τον θάνατο του συζύγου της το 1973, δίδαξε στο School of Visual Arts. Μετά την αναδρομική έκθεσή της το 1982 στο ΜοΜΑ, που της έφερε ευρεία αναγνώριση, η Bourgeois, σε ηλικία ογδόντα ενός ετών, εκπροσώπησε τις ΗΠΑ στην Μπιενάλε της Βενετίας το 1993. Η Bourgeois πέθανε σε ηλικία 98 ετών στις 31 Μαΐου του 2010. Έχει αναγνωριστεί ευρέως ως μία από τις πιο σημαντικές καλλιτέχνιδες του 20ου αιώνα. “Απέτυχα ως σύζυγος, γυναίκα, μητέρα, οικοδέσποινα, καλλιτέχνιδα, επιχειρηματίας, φίλη, κόρη, αδελφή, αλλά δεν απέτυχα στην αναζήτηση της αλήθειας”, είχε πει η ίδια. Ο κόσμος της τέχνης δεν θα ήταν ίδιος χωρίς εκείνη.
Για το πέρασμά της από την Αθήνα ευθύνονται το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) και ο Οργανισμός Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ. Oι δύο φορείς συνεργάζονται για πρώτη φορά, προκειμένου για τη διάδοση της σύγχρονης τέχνης και την επαφή της με το ευρύ κοινό. Κοινός τους στόχος είναι ο επαναπροσδιορισμός του δημόσιου χώρου, καθώς και η αναβάθμιση της καθημερινότητας του πολίτη. Η εικαστική εγκατάσταση του Maman -από την πλευρά του ΚΠΙΣΝ- πραγματοποιείται χάρη στη νέα δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) προς το ΚΠΙΣΝ για την κάλυψη των λειτουργικών εξόδων και του προγραμματισμού του.
Μπορείτε να απολαύσετε το Maman να κυριαρχεί στον αττικό ουρανό πάνω από το ΚΠΙΣΝ – στο χώρο της Εσπλανάδας- για τους επόμενους επτά μήνες.
