Φωτογράφος: Χαράλαμπος Γιαννακόπουλος (D-TALES)
Μια κουβέντα με την Κατερίνα Βρανά δεν θα μπορέσει ποτέ να χωρέσει στο χαρτί. Πρέπει να τη βλέπεις και να την ακούς, να αισθάνεσαι την αύρα αυτής της φοβερής τύπισσας, να χαζεύεις με τις εκφράσεις του προσώπου της, να πέφτεις στην αγκαλιά που σχηματίζουν οι παύσεις της, να σερφάρεις στο γέλιο της. Πολλές φορές στη διάρκεια εκείνης της βραδιάς που τη συνάντησα στο σπίτι της κάναμε high five, γελάσαμε με πράγματα που στην πραγματικότητα είναι πολύ τραγικά, κοιταχτήκαμε συνωμοτικά, μιλήσαμε για τα προβλήματα υγείας της, όσα ξεπέρασε και όσα της απομένουν ακόμη να ξεπεράσει. Είναι δύσκολο να χωρέσεις σε λέξεις αυτή τη γυναίκα-δύναμη της φύσης, έναν άνθρωπο γεμάτο φως που λίγη ώρα μαζί του σου φτιάχνει τη μέρα, τη βδομάδα και το μήνα. Έχουν περάσει ακριβώς δέκα χρόνια από την πρώτη μας συνέντευξη, την πρώτη που έδωσε στην Ελλάδα (στο περιοδικό Glamour), μόλις είχε καταφτάσει από το Λονδίνο για παραστάσεις stand up comedy.
Tο κορίτσι που έχω απέναντί μου, μια γυναίκα που πήγε και γύρισε στην άλλη άκρη του κόσμου (πάτησε λίγο και το πόδι της στον άλλον κόσμο, κυριολεκτικά), μοιάζει να μην έχει μεγαλώσει ούτε μία μέρα και χωρίς αμφιβολία βρίσκεται σε μία από τις πιο δυναμικές στιγμές της καριέρας της. Αγαπιόμαστε από την πρώτη στιγμή που γνωριστήκαμε, με μια οικειότητα που προϋπήρχε κι εγώ δεν ξέρω από πού, και ξεκινάμε την κουβέντα, φυσικά, από τα μαλλιά μας. Η Κατερίνα διαθέτει αυτή τη μαλλούρα-σήμα κατατεθέν, που την κάνει να ξεχωρίζει χρόνια τώρα και που εδώ και λίγες εβδομάδες τιθασεύει σε ένα χτένισμα της δεκαετίας του ’40, για να ανέβει στη σκηνή του Θεάτρου Ήβη και να υποδυθεί τη Φλόρενς Φόστερ Τζένκινς στην παράσταση «Glorious: Η πιο φάλτσα σοπράνο που πέρασε από τη Γη».
Κατερίνα, έχουμε να μιλήσουμε δέκα χρόνια. Θέλεις να τα συνοψίσουμε σε μια παράγραφο;
«Από τότε που σε πρωτογνώρισα η ζωή μου εξελίχθηκε πολύ σουρεάλ: από το πώς πήρε μπρος η καριέρα μου εδώ, κάτι που δεν το περίμενα, το stand up έκανε το μπαμ που έκανε, κατάφερα να κάνω διεθνή καριέρα. Όμως δεν μου αρέσει να κάνω αστεία που γίνονται αντιληπτά μόνο σε μία κουλτούρα, με ενδιαφέρει η ανθρώπινη εμπειρία, κάτι που το μοιράζονται όλοι, ανεξαρτήτως χώρας. Ξέρεις, σεξ, χωρισμός, φαΐ – το φαΐ είναι μεγάλο πράγμα. Ήθελα να βγω πέρα από την πολιτική ορθότητα, να παίξω στην υπόλοιπη υφήλιο. Βρέθηκα σε χώρες όπως Αυστραλία, Μαλαισία, Σιγκαπούρη, Μέση Ανατολή, Ντουμπάι, Χονγκ Κονγκ… Στην Αυστραλία η ελληνική κοινότητα είναι τεράστια και ο κόσμος εκεί ξέρει πολλά πράγματα για την κουλτούρα μας, οπότε πήγα με την παράσταση “Φέτα με τη Βασίλισσα”, που είναι οι εμπειρίες μιας Ελληνίδας στο Λονδίνο. Στις υπόλοιπες χώρες έκανα την εμπειρία μιας Ελληνίδας στην Ινδία, στη Μέση Ανατολή, τι γίνεται όταν συναντώ Κινέζους… Έτσι ανακάλυψα ότι, με την εξαίρεση του Δυτικού πολιτισμού, σχεδόν όλοι οι λαοί έχουν κουλτούρα βασισμένη στο φαΐ και την οικογένεια. Αυτά τα δύο είναι απίστευτοι συνδετικοί κρίκοι με τους ανθρώπους κάθε χώρας, ηλικίας και φύλου. Θυμάμαι, ήρθε και με βρήκε μετά από παράσταση στο Λονδίνο μια κοπέλα από τη Μογγολία και μου είπε: “Μίλησες στην καρδιά μου”. Ο περισσότερος κόσμος ζει σε πατριαρχικές κοινωνίες στις οποίες ωστόσο η μητέρα είναι αγία. Εσύ το ήξερες ότι στην Αίγυπτο δεν λένε το όνομα της μαμάς τους; Για να μην πιάσεις τη μάνα τους στο στόμα σου! Οι περισσότερες γυναίκες είναι η μάνα του τάδε. Έτσι όμως καταλήγουμε σε μια κοινωνία με ένα σωρό αόρατες γυναίκες. Κάτι τέτοια φοβερά ανακάλυψα στα ταξίδια μου. Συνοψίζοντας, για να απαντήσω στην ερώτησή σου, θα έλεγα πως τα τελευταία δέκα χρόνια είχαν ταξίδια, πολιτιστικές αναζητήσεις και τα τέσσερα τελευταία χρόνια μια έντονη υγειονομική φύση».
Είπες, ας εξερευνήσω τον τομέα της υγείας, ίσως υπάρχει ψωμί εκεί…
«Είχα πιάσει ήδη το σεξ, τις πολιτιστικές διαφορές και μετά είπα: “Υγεία, να ένα μεγάλο καυτό θέμα”. Έχω να σου πω ότι λένε ψέματα όλοι. Εγώ που κόντεψα να πεθάνω, ούτε μεγάλο φως είδα, ούτε τον παππού και τη γιαγιά μου… Ίσως να μην έφτασα τόσο κοντά στο θάνατο όσο νόμιζα. Γενικά, τα δέκα τελευταία χρόνια ήταν τα πιο σουρεάλ της ζωής μου, απ’ όλες τις απόψεις. Αναπτύχθηκα ως άνθρωπος, μεγάλωσα, ωρίμασα, οι εμπειρίες που έζησα ήταν απίστευτες».
Είχες ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα υγείας, ένα μικρόβιο που σε διέλυσε, σε καθήλωσε στο κρεβάτι και σε έριξε σε κώμα. Επηρεάστηκαν πολλά πράγματα στο σώμα σου, σχεδόν τα πάντα, εκτός ίσως από τα μαλλιά σου…
«Τα μαλλιά αντέξανε. Το στήθος επίσης με εντυπωσίασε, παρέμεινε στητό, παρόλο που φούσκωνα και ξεφούσκωνα. Ίσως επειδή ήμουν συνέχεια ξαπλωμένη και δεν ένιωθαν το κάλεσμα της βαρύτητας. Το άλλο που συνέβη λόγω ξάπλας τόσο καιρό είναι ότι χαλάρωσε η σπονδυλική μου στήλη κι έτσι πήρα ενάμιση πόντο [σ.σ.: μία από τις πολλές φορές που θα κάνουμε high five με την Κατερίνα στη διάρκεια αυτής της συνέντευξης]. Γαμάτο; Κι επειδή δεν περπατάω, είναι ακόμη χαλαρή. Λες να ψηλώσω κι άλλο; Ακόμη ένας λόγος για να μην περπατήσω! Έχω πολλά κατά του περπατήματος. (γέλια) Κατά τα άλλα, επηρεάστηκαν τα πάντα. Για παράδειγμα, η ακοή μου μπορεί να μη χάθηκε, όμως εξαιτίας των προβλημάτων στην όραση οξύνθηκε αρκετά. Ακούω τα πάντα σε ένταση. Ίσως και να δίνω μεγαλύτερη σημασία. Δύο χρόνια μετά την όλη δοκιμασία του νοσοκομείου, τα παίξανε δύο δόντια μου από τις διασωληνώσεις. Όταν έσπασε το πρώτο, είπα “μαλάκα, τίποτε άλλο;”, και μετά ακολούθησε και δεύτερο, οπότε δεν ρωτάω ποτέ αν έχει κι άλλο, γιατί πάντα μπορεί να σου συμβεί κάτι ακόμη χειρότερο. Θα έλεγα ότι το μαλλί και το χιούμορ έμειναν αλώβητα, μη σου πω ότι το χιούμορ καλυτέρευσε κιόλας.
»Το καλό είναι ότι δεν πονούσα πολύ σε όλη αυτή την περιπέτεια. Μπορώ να σου πω ότι βρήκα τη Μαλαισία πολύ χαλαρωτική εμπειρία…».
«Λόγω ξάπλας τόσο καιρό χαλάρωσε η σπονδυλική μου στήλη κι έτσι πήρα ενάμιση πόντο. Γαμάτο; Κι επειδή δεν περπατάω, είναι ακόμη χαλαρή. Λες να ψηλώσω κι άλλο;»
Άρα έχεις και καλές αναμνήσεις από τη Μαλαισία.
«Ναι, βέβαια, είναι πάρα πολύ φιλικοί άνθρωποι. Έχουν βέβαια περίεργη ιδιοσυγκρασία γιατί περιτριγυρίζονται από πολύ διάσημες χώρες, Κίνα, Βιετνάμ, Σιγκαπούρη, και πολύς κόσμος δεν ξέρει πολλά για τον πολιτισμό της Μαλαισίας, την εθνική της ταυτότητα. Οπότε αν τους συστηθείς ως τουρίστας που θέλει να μάθει για τη χώρα τους, γίνεται της πουτάνας: “Έλα, κάτσε να σου πω, είμαστε 55 φυλές, χάσαμε τη Σιγκαπούρη, έχουμε δικό μας αυτοκίνητο, το Proton, γυρίστηκε εδώ, στην Κουάλα Λαμπούρ, μια ταινία Τζέιμς Μποντ” – χαμός! Έχουν εκπληκτικό φαγητό, συνδυάζουν Κίνα, Ινδία, Νότια Ασία, φοβερά πιάτα. Είναι μουσουλμάνοι, αλλά πολύ χαλαροί, πρώτη θρησκεία το Ισλάμ, δεύτερη ο βουδισμός. Πώς την παλεύει αυτή η χώρα μοιρασμένη ανάμεσα σε αυτές τις δύο θρησκείες δεν ξέρω. Πάντως, θα κάνουν τα πάντα για να βοηθήσουν και είναι η πιο computer literate χώρα στην οποία έχω βρεθεί. Πέτυχα τη χώρα την εποχή που ήθελαν να αναπτύξουν ιατρικό τουρισμό. Οι γιατροί όλοι είχαν σπουδάσει στην Αγγλία και γενικά επειδή στα νοσοκομεία θέλουν να προσελκύσουν ασθενείς από άλλες χώρες χαμηλώνοντας το κόστος των επεμβάσεων, μιλάνε όλοι αγγλικά ακόμη και μεταξύ τους. Ο δικός μου γιατρός βέβαια μιλούσε και ελληνικά γιατί είχε κάνει αγροτικό στο Ρέθυμνο! Έφτασα στο νοσοκομείο σφαδάζοντας, νομίζοντας ότι έχω πάθει δηλητηρίαση, για να ακούσω: “Oh, you’re Greek! Τι κάνεις, κορίτσι μου;”. Νόμιζα ότι είχα παραισθήσεις και του απαντούσα στα αγγλικά, μέχρι που είπε: “Oh, you don’t speak Greek?”. Συνεννοηθήκαμε τελικά κι ερχόταν κάθε μέρα και μου έλεγε: “Γίνε καλά γρήγορα, κορίτσι μου!”».
Όταν λες ότι ο γιατρός από τη Μαλαισία έκανε αγροτικό στο Ρέθυμνο, εννοείς…
«Ότι αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Λονδίνο έπρεπε να κάνει αγροτικό σε τριτοκοσμική χώρα. Είχε επιλογές όπως Αίγυπτο, Αιθιοπία, Ουγκάντα, Ελλάδα. Διάλεξε την Ελλάδα».
Μπαίνοντας στο σπίτι σου, μου έκανε εντύπωση το άγαλμα του Βούδα. Διακόσμηση, τέχνη, κάτι άλλο;
«Διακόσμηση. Δεν είμαι πολύ των θρησκειών, αλλά, αν πήγαινα σε κάποια θρησκεία, στο βουδισμό θα πήγαινα, είναι πολύ πιο κοντά στα πιστεύω μου. Μου αρέσει και ο ινδουισμός (μπλε θεότητες με κόκκινα σάρι), αλλά καθαρά ενδυματολογικά».
Μια και φτάσαμε στα ενδυματολογικά, πόσο σου πάνε τα κοστούμια της Φλόρενς Φόστερ Τζένκινς! Γενικά, το στυλ της Νεοϋορκέζας της δεκαετίας του ’40 είναι πολύ ο τύπος σου, νομίζω. Πώς βρέθηκες να υποδύεσαι την πιο φάλτσα σοπράνο που πέρασε από τη Γη;
«Ήταν μια ιδέα της Θέμιδας Μαρσέλλου και την ευχαριστώ που το σκέφτηκε. Όταν μου το πρότεινε, απάντησα: “Are you fucking kidding me?». Μιλάμε για ρολάρα απ’ όλες τις απόψεις. Ήταν μια γυναίκα φοβερά μπροστά για την εποχή της η Φλόρενς, που γεννήθηκε το 1868. Και όταν όλοι μιλάνε για το γεγονός ότι ήταν φάλτσα, αφήνουν τόσα πράγματα απέξω: ήταν παιδί-θαύμα στο πιάνο, ήταν μια γυναίκα που πήρε διαμέρισμα στον σύντροφό της για να μπορεί να συνευρίσκεται με την ερωμένη του. Ξέρεις, όταν σκεφτόμαστε το παρελθόν, έχουμε πάντα την αίσθηση ότι όλα ήταν πιο συντηρητικά. Σκέψου όμως ότι οι γυναίκες που γεννήθηκαν από τα τέλη του 1800 πήγαν μέσα σε 50 χρόνια από τα φορέματα που φορούσαν τα τελευταία 700 χρόνια σε παντελόνια και φούστες. Το φαινόμενο της Φλόρενς δεν θα μπορούσε να υπάρχει σήμερα. Και όχι μόνο επειδή μετά από δύο Παγκοσμίους Πολέμους ο κόσμος άφηνε διάφορα να περάσουν. Σήμερα θα μάθαινες αμέσως για τη Φλόρενς από το Ίντερνετ και θα μάθαινε κι εκείνη αμέσως πόσο φάλτσα είναι, ότι δεν μπορεί να τραγουδήσει. Παιδί-θαύμα στο πιάνο που είχε παίξει μπροστά στον Αμερικανό πρόεδρο, κλέφτηκε με έναν άνδρα που την κόλλησε σύφιλη. Επειδή δεν πρόλαβε την πενικιλίνη, έπαιρνε ως φάρμακο υδράργυρο και αρσενικό, δηλητηρίαζε δηλαδή τον εαυτό της. Υποθέτουν σήμερα ότι επηρεάστηκε η ακοή της και δεν άκουγε τον εαυτό της».
«Όταν όλοι μιλάνε για το γεγονός ότι ήταν φάλτσα, αφήνουν τόσα πράγματα απέξω: ήταν παιδί-θαύμα στο πιάνο, ήταν μια γυναίκα που πήρε διαμέρισμα στον σύντροφό της για να μπορεί να συνευρίσκεται με την ερωμένη του».
Καταλαβαίνω τον ενθουσιασμό σου για το ρόλο, αλλά δεν φοβήθηκες τις αντοχές σου;
«Όχι. Φοβήθηκα για το πώς η αναπηρία μου μπορεί να με εμποδίσει να είμαι άνετη πάνω στη σκηνή, κυρίως η όρασή μου. Δεν βλέπω καλά και, όπως πέφτουν τα φώτα πάνω στη σκηνή, καμιά φορά δεν βλέπω πού βρίσκονται οι συνάδελφοί μου. Κάνω πρώτη φορά θέατρο στην Ελλάδα, ξέρω ελάχιστους ηθοποιούς προσωπικά -πρέπει να ξέρω τρεις (;)- και δεν μπορούσα να σκεφτώ με ποιον θα ένιωθα άνετα πάνω στη σκηνή, κάποιον που να εμπιστεύομαι, που να μπορώ να στηριχτώ πάνω του. Με τον Γιώργο Καπουτζίδη γνωριστήκαμε όταν ήρθε να με δει σε μια παράσταση και αρχίσαμε να μιλάμε στο τηλέφωνο και μου έβγαλε φοβερή οικειότητα. Είμαστε πολύ κοντά σε ιδιοσυγκρασία, νομίζω. Ένιωσα κάνοντας τη Φλόρενς ότι σημασία έχει να περνάς καλά. Ένιωθα πολύ άνετα με τον Γιώργο, ότι μπορούσα να του ανοιχτώ. Οπότε του το προτείναμε. Στην αρχή δεν ήθελε, ήθελε να μείνει στο νησί του με τις δεκαπέντε γάτες του και το κανό του. Νομίζω, αρπάξαμε και οι δυο την ευκαιρία να δουλέψουμε μαζί. Τον σέβομαι αφάνταστα, με εντυπωσιάζουν η στάση του απέναντι στα πράγματα, το επίπεδό του, η αξιοπρέπειά του».
Σε είδα πάνω στη σκηνή να λάμπεις κυριολεκτικά στο «Glorious: Η πιο φάλτσα σοπράνο που πέρασε από τη Γη». Τι κρατάς από αυτήν την παράσταση;
«Το έργο μιλάει για την αγάπη για την τέχνη, για το πάθος για τη ζωή, για την αγάπη δύο ανθρώπων. Η Φλόρενς ήταν η απόδειξη ότι, αν κάνεις την τρέλα σου χωρίς να ενοχλείς κανέναν, είναι όλοι ευχαριστημένοι. Ταυτίστηκα μαζί της. Το έργο σού λέει: “Αν υπάρχει κάτι που σου αρέσει να το κάνεις, do it! Ειδικά αν δεν επιβαρύνεις τους άλλους”. Η Φλόρενς δεν επέβαλε τον εαυτό της σε κανέναν. Τραγουδούσε σε έναν κλειστό κύκλο ζάπλουτων και διάσημων μουσικών όπως ο Κόουλ Πόρτερ, ο Τοσκανίνι, και πέθανε ένα μήνα μετά την εμφάνισή της στο Κάρνεγκι Χολ, από τη στεναχώρια της, αφού δεν μπόρεσαν να της κρύψουν όλες τις κακές κριτικές και συνειδητοποίησε πόσο κακή ήταν. Μου άρεσαν πάρα πολύ το πείσμα της, το ψώνιο της».
Πότε κατάλαβες το δικό σου ψώνιο;
«Πολύ μικρή. Οι γονείς μου λένε ότι δήλωσα στα 9 μου ότι θα γίνω ηθοποιός. Μετά, ξέρεις, ήμουν σε όλες τις σχολικές παραστάσεις και γιορτές. Και βέβαια, μεγαλώνοντας ανέπτυξα αυτή τη μανία με την παγιέτα και το μεγάλο σκουλαρίκι. Ανακάλυψα τους κρίκους στα 14 και μου φάνηκαν ό,τι πιο ωραίο υπάρχει στον κόσμο, ήθελα όλο και μεγαλύτερα και πιο φανταχτερά σκουλαρίκια και όταν φοράς σκουλαρίκια-υπερπαραγωγή, ε, θέλεις και με κάτι να τα ταιριάξεις».
Τι ωραίο που είναι να μεγαλώνεις σε ένα οικογενειακό περιβάλλον που δεν σε περιορίζει, αλλά σε ενθαρρύνει στις επιλογές σου από την εφηβεία ακόμη!
«Μα, είναι έτσι και οι ίδιοι οι γονείς μου, ανήσυχοι, εξωστρεφείς και έχουν πάρα πολύ χιούμορ. Έχω πει πολλές φορές πως είμαι η λιγότερο αστεία στην οικογένεια. Δεν ένιωθα ποτέ διαφορετική, τουλάχιστον όχι προτού φτάσω για σπουδές και δουλειά στην Αγγλία, οπότε ήμουν όντως “bigger ’n’ louder”».
Λίγο αφότου σε συνάντησα για πρώτη φορά, έγινες poster girl του stand up comedy στην Ελλάδα. Και να που σήμερα γίνεσαι πάλι poster girl για τα άτομα με κινητικές και άλλες δυσκολίες.
«Νομίζω πως έχω γίνει ό,τι λες γιατί μιλάω πολύ ανοιχτά και με χιούμορ γι’ αυτά. Και αυτό είναι κάτι πρωτόγνωρο στην Ελλάδα. Έκανα μια ολόκληρη παράσταση, το “Σχεδόν Πέθανα”, που διακωμωδούσε τον παραλίγο θάνατό μου. Μίλησα για πράγματα που ο κόσμος δεν έχει συνηθίσει να ακούει. Έχω κάνει ορατούς τους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν το πρόβλημά τους με χιούμορ, που θέλουν να αποτινάξουν την κακομοιριά. H λύπη και ο θαυμασμός (“τι δυνατή κοπέλα!” κ.λπ.) δεν βοηθάνε σε τίποτα. Καλά κάνεις και το νιώθεις, αλλά προσπέρασέ το. Η ζωή είναι γεμάτη χαστούκια. Αυτό που χρειάζονται, όχι οι ανάπηροι, αλλά όλοι οι άνθρωποι που περνάνε δύσκολα (χωρισμοί, πένθος, ψυχολογικά προβλήματα, οικονομικές κρίσεις, πανδημίες) είναι κατανόηση και πρακτική βοήθεια.
»Έχω γνωρίσει άπειρα αναπηροσελέμπριτι, τα οποία είναι όλα διαμάντια και έχω κατενθουσιαστεί! Ξέρεις, δεν έχω πάρει ακόμη την πιστοποίηση αναπηρίας από το Ελληνικό Δημόσιο, ναι, μιλάμε για τέτοια γραφειοκρατία!».
Μήπως η επόμενή σου παράσταση πρέπει να έχει θέμα την ελληνική γραφειοκρατία;
«Ναι και όχι. Είναι αστείο το θέμα, αλλά θα το έκανα μόνο αν πίστευα ότι θα μπορούσε να αλλάξει κάτι. Δηλαδή θα αποσυμπίεζε την τσαντίλα μου με τη γραφειοκρατία, θα γελούσαμε, αλλά δεν θα αλλάξει κάτι».
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΛΙΝΑ ΣΥΓΓΑΡΕΩΣ. ΜΑΚΙΓΙΑΖ/ΧΤΕΝΙΣΜΑ: ENEZ MANAV (Βeehive artists). ΒΟΗΘΟΣ ΣΤΥΛΙΣΤΑ: JAY ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΟΥ.
