Ένα από τα πιο εύστοχα πράγματα που διάβασα αυτές τις δύο ημέρες από όταν έγινε γνωστή η είδηση του θανάτου του Bill Withers είναι μια δήλωση του Questlove των Roots: «Ο Bill Withers είναι ό,τι πιο κοντινό στον Bruce Springsteen έχουν οι άνθρωποι με μαύρο χρώμα δέρματος», επεσήμανε το 2015 στο Rolling Stone, άσχετα βέβαια αν το “The Boss” ανήκει στον James Brown.
Ήθελε να είναι αφεντικό του εαυτού του ο Withers· πώς θα μπορούσε να το διαπραγματευτεί αυτό, όταν από μικρός τα κατάφερνε όλα μόνος του; Για εκείνον, η σύνθεση αντιπροσώπευε τη σκέψη του αφιλτράριστη, χωρίς «πρέπει» και δεύτερες σκέψεις. «Ένα από τα πράγματα που πάντα προσπαθούσα να κάνω είναι να πω πράγματα χωρίς όλα τα κλισέ. Το κλειδί (στη σύνθεση) ήταν, ότι δεν είχα ποτέ ακούσει κανέναν να λέει κάτι τέτοιο πριν και ξέρεις αυτό τι σημαίνει», ανέφερε στο NPR το 2007.
Η προσωπική του πορεία, για τους λάτρεις της μουσικής ή έστω τους φανς του υπάρχει διαθέσιμη στα κιτάπια του διαδικτύου. Μιας και ο ίδιος αποστρεφόταν τα κλισέ, ένας ακόμη γραπτός επικήδειος στον τύπο που μέσα σε λιγότερο από μία δεκαπενταετία δημιούργησε διαχρονικούς ύμνους της soul και έβαλε τελεία στην καριέρα του με δική του πρωτοβουλία, θα φάνταζε σίγουρα τετριμμένος. Ωστόσο, πίσω από τα τραγούδια του, που πάντα πήγαζαν από εμπειρίες και βιώματα κρύβονται ενδιαφέρουσες ιστορίες. Πέντε από αυτές, μέσα από τα δικά του λόγια διαβάζεις παρακάτω.
Ain’t No Sunshine
«Το υπέροχο στη σύνθεση τραγουδιών, η μαγεία της, είναι ότι κάτι πέρασε από το μυαλό σου… Από πού ήρθε αυτό; Δεν ξέρω, γράψ’το πριν το ξεχάσεις. Αυτό είναι το μόνο πράγμα που θέλω να ξέρω για αυτό. Καταλαβαίνεις τι εννοώ… […] Έβλεπα μια ταινία το “Days of Wine and Roses” με τους Lee Remick και Jack Lemmon… Δίνω τόσες λεπτομέρειες για να διαλύσω τις φήμες που λένε ότι έχω άνοια. Δεν έχω, ακόμα. Ίσα ίσα που υπάρχουν πράγματα που θα ήθελα να ξεχάσω και δε μπορώ. Η ταινία αφορούσε τους αλκοολικούς. Οι δυο τους ήταν ζευγάρι και μία ο ένας μία ο άλλος ήταν στη φάση της εξάρτησης και απεξάρτησης και με κάποιο τρόπο το τραγούδι βγήκε από αυτό. Όμως, μιας και μπορεί να είναι ή και να μην είναι αλήθεια, κάθε γυναίκα που είχα κάνει κάτι μαζί της πριν από αυτό σκέφτεται ότι το τραγούδι αναφέρεται σε εκείνη. Και πιθανόν, όλες τους να έχουν δίκιο!», είχε εξηγήσει το 2011 σε συνέντευξή του στη δημόσια ολλανδική τηλεόραση, προσθέτοντας πως μερικές φορές μας λείπουν πράγματα που δε μας κάνουν καλό.
Trivia: Στο “Ain’t No Sunshine” τον ακούς 26 φορές να επαναλαμβάνει τη φράση “I know” και δεν τον βαριέσαι. Ήθελε να γράψει περισσότερους στίχους για να μην το παρακάνει με την επανάληψη, αλλά εν τέλει ακολούθησε τη συμβουλή των μουσικών του να το αφήσει έτσι.
Grandma’s Hands
Όταν του πιπιλούσαν τα αυτιά από τις δισκογραφικές να γράψει για το… γκέτο που τόσο πουλούσε εκείνη την εποχή και δήθεν ταίριαζε στο προφίλ του, εκείνος τους αποστόμωνε απαντώντας ότι δε γινόταν αφού μεγάλωσε στην επαρχία και δεν είχε ιδέα περί τίνος επρόκειτο. Ο William Harrison Withers Jr πέρασε δύσκολα παιδικά χρόνια χωρίς πολλούς φίλους διότι τραύλιζε, στο Slab Fork της δυτικής Βιρτζίνια όπου και γεννήθηκε. O πατέρας του έφυγε από τη ζωή όταν εκείνος ήταν δεκατριών και ουσιαστικά η γιαγιά του Lula ήταν εκείνη που ανέλαβε το βάρος της ανατροφής του. Ο δε παππούς του, Grackus Monroe Galloway είχε γεννηθεί σκλάβος. Έτσι, το “Grandma’s Hands” δεν αποτελεί παρά μία δίλεπτη ωδή στη γυναίκα στην οποία όφειλε τα πάντα. Προέκυψε από την ανάμνησή της να χτυπά ρυθμικά τα χέρια της και να παίζει το ταμπουρίνο (ντέφι) κατά τη διάρκεια των εκκλησιαστικών τραγουδιών. «Ήταν αυθόρμητο τραγούδισμα, δεν υπήρχε τίποτα προγραμματισμένο. Ο κόσμος σηκωνόταν και τραγουδούσε και όλοι συμμετείχαν. Ήταν το πιο αγαπημένο μου είδος τραγουδιού», θα αποκάλυπτε ο Withers κάποια χρόνια αργότερα.
Trivia: Το 1996 οι Blackstreet χρησιμοποίησαν sample του στην επιτυχία τους “No Diggity”.
Lean on Me
Το τραγούδι που θα μπορούσε κάλλιστα να είναι το απόλυτο soundtrack της καραντίνας ήταν απόρροια της καταγωγής του από το ταπεινό Slab Fork, που επιβίωνε χάρη στην εξόρυξη άνθρακα και το ισχυρό δέσιμο που είχαν μεταξύ τους οι πολίτες του. «Αυτού του είδους η περίσταση ήταν πιο σχετική με μένα απ’ ό,τι με έναν άντρα που ζούσε στη Νέα Υόρκη, όπου οι άνθρωποι περνούν από πάνω σου αν έχεις πεθάνει στο πεζοδρόμιο ή στο Λος Άντζελες, όπου θα μπορούσες να πεθάνεις στο πλάι του αυτοκινητόδρομου και πιθανότατα θα περνούσαν 8 ημέρες μέχρι να παρατηρήσει κανείς ότι είσαι νεκρός», εξομολογήθηκε κάποια χρόνια μετά, για να συμπληρώσει στο Songfacts: «Αγόρασα ένα μικρό πιάνο και καθόμουν εκεί απλώς περνώντας τα δάχτυλά μου πάνω-κάτω στο πιάνο. Κατά τη διάρκεια της σύνθεσης, αυτή η φράση πέρασε από το μυαλό μου […] ok, μου αρέσει ο τρόπος με τον οποίο αυτή η φράση, “Lean On Me”, ακούγεται σε αυτό το τραγούδι».
Lovely Day
«Είμαστε όλοι σφουγγάρια από μία άποψη. Μας βάζεις γύρω από πολύ ωραίους ανθρώπους, και τα ωραία πράγματα βγαίνουν από μέσα μας. Μας βάζεις γύρω από κάποιους ηλίθιους, και εξασκούμαστε στην ηλιθιότητα. Όλοι προσαρμοζόμαστε. Παρατήρησες ποτέ τη διαφορά στον τρόπο με τον οποίο μιλάς στη γιαγιά σου ή στον τωρινό καλύτερό σου φίλο; Αν είχα καθίσει με την ίδια μουσική και ο συνεργάτης μου ήταν κάποιος άλλος με διαφορετική προσωπικότητα, πιθανότατα να είχε προκαλέσει κάτι άλλο που θα περνούσε από το μυαλό μου μέσω στίχων», επεσήμανε ο Withers για ένα από τα πιο χαρούμενα τραγούδια που έχουν γραφτεί ποτέ στην ιστορία της μουσικής. Για τον ίδιο βέβαια, ο δίσκος “Menagerie” ήταν αποτυχημένος εξαιτίας των στενόμυαλων και ρατσιστικών πρακτικών της Columbia Records, οπότε επρόκειτο για μία ευθεία αναφορά στο συνεργάτη του Skip Scarborough, ο οποίος συνυπογράφει τον ύμνο αισιοδοξίας Lovely Day. «Όπως ήταν ο Skip, κάθε μέρα ήταν μία υπέροχη μέρα», πρόσθεσε.
Trivia: 1. Κιθάρα στο τραγούδι παίζει ο πρωταγωνιστής των “Ghostbusters”, Ray Parker Jr.
2. Η λέξη day στην ερμηνεία του διαρκεί 18 (!) δευτερόλεπτα. Ενδεχομένως μόνο ο Morten Harket των A-ha να τον έχει ξεπεράσει με το φαλτσέτο του στο “Summer Moved On” να κρατά δύο δεύτερα παραπάνω.
Who is He (and What is He To You?)
Θυμό και ένα δριμύ «κατηγορώ» αποπνέει το “Who is He” και αν δε σου θυμίζει καθόλου το witherικό ύφος είναι επειδή πολύ απλά δεν έγραψε εκείνος τους στίχους. «Ο Stan McKenney μου έστειλε ταχυδρομικά αυτούς τους στίχους. […] Έχω λάβει άπειρα πράγματα και αυτό είναι το μοναδικό με το οποίο έκανα κάτι, γιατί μπορούσα “να το δω”. Αν δεν το βλέπω, δεν περνάει από το μυαλό μου, οπότε δεν προσπαθώ να το πω», είχε τονίσει σε παλαιότερη συνέντευξή του. Με αυτόν τον τρόπο, θέλησε να βάλει τέλος στις φήμες που παρουσίαζαν ως έμπνευσή του το σύντομο γάμο του με την ηθοποιό Denise Nicholas, κατά τη διάρκεια του οποίου είχε κατηγορηθεί για ενδοοικογενειακή βία.
Ενδεχομένως, μέχρι τα τελευταία χρόνια της ζωής του να συζητούσαμε ακόμα για ιστορίες που τραγούδησε, αν δεν είχε απαυδήσει τόσο πολύ με τις πρακτικές που εφάρμοζαν οι δισκογραφικές εταιρείες. Η απογοήτευσή του επισφραγίστηκε με τη βεβιασμένη «μετακόμισή» του από τη χρεοκοπημένη Sussex Records στην Columbia, κατά την οποία αφενός συνειδητοποίησε ότι δεν είχε ο ίδιος τον πλήρη έλεγχο αφετέρου του ζητήθηκε να διασκευάσει ένα τραγούδι του Elvis Presley.
«Μάλλον σταμάτησα επειδή κουράστηκα από τον τρόπο με τον οποίο τα A&R (Artists and Repertoire) τμήματα των δισκογραφικών χειρίζονταν το υλικό. Κι εσείς (οι δημοσιογράφοι) κάνετε κάτι κλισέ ερωτήσεις “Πόσο διαρκεί η εισαγωγή; Θα βάλετε κόρνο; Χρειάζεστε μερικές γκόμενες”, καταλαβαίνεις τι εννοώ. Και ποτέ δεν έχω χρησιμοποιήσει τίποτα από όλα αυτά. Το Ain’t No Sunshine δεν έχει καθόλου εισαγωγή. Και κάποιοι έλεγαν “δε μπορείς να το κάνεις αυτό”, μα το έχω ήδη κάνει!», παραδέχθηκε σχεδόν τρεις δεκαετίες μετά το δισκογραφικό «κύκνειο άσμα» του “Watching You Watching Me”. Ο εν λόγω δίσκος μάλιστα -ο οποίος χρειάστηκε περίπου 7 χρόνια για να κυκλοφορήσει- περιείχε μερικά από τα τραγούδια που είχαν απορριφθεί παλαιότερα από την Columbia, περισσότερο επειδή η εταιρεία ήξερε ότι μόνο έτσι θα «ξεφορτωνόταν» αυτόν και το συμβόλαιό τους. Ποιος βγήκε χαμένος ουσιαστικά μέσα από αυτή τη διαμάχη… είναι μία άλλη κουβέντα.
