Ο Θάνος Μικρούτσικος δεν μας έκανε απλά να αγαπήσουμε την ποίηση του Νίκου Καββαδία αλλά και να την καταλάβουμε. Η μουσική του έντυσε μερικά από τα καλύτερα ποιήματα του “ποιητή των ναυτικών και της θάλασσας” και τα έφερε στη ζωή μας με τρόπο αφοπλιστικό. Μπορεί να αγαπήσαμε τον Καββαδία πριν καν μάθουμε ότι αυτά που τραγουδάμε είναι τα ποιήματά του. Μας έκανε να τον διαβάσουμε, να κατανοήσουμε τον ιδιαίτερο ποιητικό λόγο του ενώ ταυτόχρονα του έδωσε, μέσα από τις μουσικές του, τη θέση που του αξίζει. Τον σύστησε στο ευρύ κοινό και τον έκανε διαχρονικό. Ήταν το χάρισμα που είχε ο συνθέτης να “ενώνει” τους ανθρώπους με όχημα το έργο του.
Η βαθιά και μακρόχρονη σχέση τους “κλείνει” με τον τελευταίο δίσκο που επιμελήθηκε ο Θάνος Μικρούτσικος, λίγο πριν το θάνατό του. Πρόκειται για ένα διπλό CD με τίτλο “Χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία” που κυκλοφορεί από το Ogdoo Music Group και εμπεριέχει την ηχογράφηση από τη συναυλία του δημιουργού στο Μέγαρο Μουσικής με τα εμβληματικά έργα “Σταυρός Του Νότου” και “Γραμμές των Οριζόντων”. Και τα δύο είναι βασισμένα στην μελοποιημένη ποίηση του Νίκου Καββαδία.
“Από το 1933 που εκδόθηκε η πρώτη ποιητική συλλογή του Νίκου Καββαδία (σ.σ. το Μαραμπού) μέχρι τον θάνατό του, η συντριπτική πλειονότητα της φιλολογικής κριτικής θεωρούσε τον Καββαδία μη σημαντικό ποιητή. Στην καλύτερη περίπτωση τον θεωρούσαν ελάσσονα ποιητή που μιλάει για τη θάλασσα, για τη ζωή των ναυτικών, για τις πόρνες στα λιμάνια και για τα πλοία με τα οποία ταξίδεψε. Και βεβαίως τον υποτιμούσαν ως ποιητή της ομοιοκαταληξίας -στιχοπλόκο τον είπαν κάποιοι- όταν η μοντέρνα ποίηση ήταν στο ζενίθ σε ευρωπαϊκή κλίμακα”, είχε πει τον Μάιο του 2019 ο Θάνος Μικρούτσικος παρουσιάζοντας τη συναυλία-αφιέρωμα στο Μέγαρο Μουσικής. Κάτι που έκανε σε κάθε παράσταση: τον μνημόνευε και μιλούσε με συγκινητικά λόγια για το έργο του.
“Η θάλασσα, το πλοίο, το ταξίδι, τα λιμάνια, είναι το πεδίο που χρησιμοποιεί ο Καββαδίας για να πει άλλα πράγματα πολύ σημαντικά και διαχρονικά. Αυτά ακριβώς αποκάλυψε η μουσική μου και είμαι ιδιαιτέρως ευτυχής που ο Καββαδίας πήρε τη θέση που του αξίζει στην ελληνική ποίηση. Κυρίως γιατί αγαπήθηκε από τους νέους τριών γενεών και είμαι σίγουρος ότι αυτό θα συνεχιστεί και στο μέλλον“.
Πριν από τον Μικρούτσικο είχαν μελοποιήσει έργα του Καββαδία η Μαρίζα Κωχ, ο Γιάννης Σπανός και ο Πάνος Σαββόπουλος αλλά η “καββαδιομάνια” οφείλεται δικαιωματικά στον Θάνο.
Ο “Σταυρός του Νότου” κυκλοφόρησε το 1979 (σ.σ. τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατο του ποιητή), από την δισκογραφική εταιρία Lyra, με ερμηνευτές τους Γιάννη Κούτρα, Αιμιλία Σαρρή και Βασίλη Παπακωνσταντίνου. Οι στίχοι του Καββαδία γραμμένοι σε ναυτική αργκό, ντύθηκαν αριστουργηματικά από τη μουσική του Μικρούτσικου και έφεραν στην επιφάνεια το υποτιμημένο μέχρι εκείνη τη στιγμή ταλέντο του ποιητή.
Αν και οι κριτικοί της εποχής δεν την υποδέχτηκαν με ζέση -ακόμα ο ιδρυτής της Lyra, Αλέξανδρος Πατσιφάς δεν την πίστεψε αλλά την εξέδωσε για να κάνει το χατίρι του συνθέτη-, ο κόσμος την αγκάλιασε αυτή τη δουλειά δικαιώνοντας την επιλογή του Μικρούτσικου. Πωλήθηκαν πάνω από 50.000 αντίτυπα σε λίγους μήνες -σήμερα ο δίσκος έχει ξεπεράσει τα 2 εκατομμύρια αντίτυπα.
Ο Θάνος Μικρούτσικος, στο βιβλίο “Ο Θάνος κι ο Μικρούτσικος” (εκδόσεις Πατάκη), είχε αποκαλύψει στον Οδυσσέα Ιωάννου ότι ακόμη και ο αδελφός του Ανδρέας Μικρούτσικος έλεγε τα χειρότερα για αυτόν το δίσκο. “Ο Αντρέας που έγραφε με ψευδώνυμο κριτικές δίσκων σε ένα μουσικό περιοδικό, έγραψε ‘Τι κρίμα για αυτόν τον συνθέτη να κυκλοφορήσει έναν τέτοιο δίσκο!’ Μάλιστα, το συνέχισε, γράφοντας ‘Ο δίσκος θα έπρεπε να συνοδεύεται και από λεξικό άγνωστων λέξεων, γιατί υπάρχουν περισσότερες από εβδομήντα άγνωστες λέξεις σε έντεκα τραγούδια'”.
Πώς έγινε όμως η αρχή; “Το 1977 ο σπουδαίος παραγωγός κινηματογράφου και εφοπλιστής Γιώργος Παπαλιός έκανε την παραγωγή του σήριαλ Πορεία 090, στη σκηνοθεσία του Τάσου Ψαρρά. Ένα σίριαλ με πολύ ακριβά γυρίσματα σε πολλές θάλασσες του κόσμου, που έγινε εφικτό χάρη στην ‘εκχώρηση’ ενός πλοίου από πλευράς Παπουλιού για τις ανάγκες των γυρισμάτων. Μου ζήτησαν να γράψω μουσική και τους πρότεινα να γράψω ορισμένα τραγούδια μελοποιώντας ποιήματα του Νίκου Καββαδία. Συμφώνησαν, και έγραψα επτά τραγούδια για τη σειρά. Αυτά τα επτά τραγούδια τα μελοποίησα σε επτά νύχτες -όχι διαδοχικές”, περιέγραψε στην αυτοβιογραφία του.
Τα τραγούδια ακούγονταν κάθε βδομάδα στο σήριαλ αλλά δεν έκαναν ιδιαίτερη αίσθηση και δεν είχε περάσει από το μυαλό του να τα δισκογραφήσει. Παρόλα αυτά συνεχίζει να δουλεύει πάνω στα ποιήματά του και μελοποιεί άλλα τέσσερα. “Κάποια στιγμή, συνειδητοποιώ πως υπάρχει ένας κύκλος τραγουδιών που θα μπορούσε να αποτελέσει το υλικό ενός δίσκου. Τηλεφώνησα στον Πατσιφά και του το πρότεινα…”
Το 1983, στο Μοσχάτο, ο Θάνος Μικρούτσικος παρουσίασε για πρώτη φορά ένα καινούργιο τραγούδι που έμελε να γίνει το πιο εμβληματικό τραγούδι της πορείας του. Οι “7 νάνοι στο s/s Cyrenia” συμπεριλήφθηκαν στην επόμενη δισκογραφική συνύπαρξή των δύο δημιουργών.
12 ολόκληρα χρόνια μετά τον “Σταυρό του Νότου, το 1991, κυκλοφόρησε ο διπλός δίσκος “Γραμμές των Οριζόντων“, από την Minos, με τους Γιώργο Νταλάρα, Βασίλη Παπακωνσταντίνου, Χάρη και Πάνο Κατσιμίχα. Είχε γίνει πρόταση και στην Χαρούλα Αλεξίου αλλά τελικά δεν συμμετείχε. Μέσα σε μια εβδομάδα ο δίσκος έγινε πλατινένιος χωρίς όμως να μειώνει τις σταθερές πωλήσεις του “Σταυρού του Νότου”.
Δύο ήταν οι λόγοι που ξαναδισκογράφησε Καββαδία ο συνθέτης. Ο ένας ήταν ότι είχε μελοποιήσει πέντε ποιήματα που δεν δεν συμπεριλαμβάνονταν στον πρώτο δίσκο. “Ο δεύτερος λόγος ήταν πως ο τρόπος που έπαιζα εκείνα τα τραγούδια στις συναυλίες, από το 1979 και μετά, ήταν εξελικτικός. Είχα φτάσει στο σημείο, το 1984, να παίζω τρία τραγούδια του Καββαδία, τα οποία διαρκούσαν πενήντα λεπτά!”
Το 2005 εκδόθηκε ένα ακόμα συλλεκτικό album με τίτλο “Live στο Μέγαρο” με μελοποιημένα έργα του Καββαδία, με τους Γιάννη Κότσιρα, Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, Χρήστο Θηβαίο και Γιάννη Κούτρα.
“Αποκαλύφθηκε με τη μελοποίηση η καββαδική φιλοσοφία”, είχε πει σε συνέντευξή του στα Νέα το 2013. “Θα το πω, απλά: τι είπε ο Καββαδίας; ‘Λυπήσου αυτούς που δεν ονειρεύονται’. Τι λέει στους νέους; ‘Πιάστε το αδύνατο!’Ας θυμηθούμε τον στίχο ‘Χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία’. Επιλέγει, δε, τον καρχαρία, αφού είναι ό,τι πιο ανθεκτικό στο ζωικό βασίλειο. Αδυνατείς να τα βάλεις μαζί του. Κι όμως…”
Το 2020, λίγο πριν συμπληρωθεί ένας χρόνος από την ημέρα του θανάτου της μουσικής αυτής διάνοιας με το όνομα Θάνος Μικρούτσικος, κλείνει ο κύκλος αυτής της “συνεργασίας” με τον δίσκο “Χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία“.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Τα έργα ερμηνεύουν οι Χρήστος Θηβαίος, Κώστας Θωμαΐδης και Ρίτα Αντωνοπούλου. Στο πιάνο οι σολίστες Μάξιμος Δράκος, Θοδωρής Οικονόμου και ο ίδιος ο συνθέτης ενώ στα πνευστά ο Θύμιος Παπαδόπουλος.
“Γιατί όταν είσαι αληθινός άνθρωπος, αυτό είναι που μετράει στη συνείδηση του κόσμου. Το εισπράττεις. Εισπράττεις την αλήθεια ενός απλού ανθρώπου που, σε τι διαφέρει; Απλά έχει το ταλέντο να γράφει αυτή τη μουσική που γράφει. Ένας απλός άνθρωπος που βγαίνει και μιλάει και συνομιλεί μαζί σου και με λόγο αλλά και με μουσική. Αυτό είναι, δεν γίνεται να μη σε αγγίξει”, είχε πει στο Marie Claire η Ρίτα Αντωνοπούλου για τον Θάνο Μικρούτσικο τον Νοέμβριο του 2019. Ένα μήνα αργότερα, στις 28 Δεκεμβρίου άφησε την τελευταία του πνοή. Συνεχίζει όμως να μας αγγίζει με τα αμέτρητα έργα που μας άφησε παρακαταθήκη.
