Eδώ και τρεις μήνες κάτι σπουδαίο συμβαίνει στην Αθήνα, κάτι που την κάνει για λίγο πρωτεύουσα της παγκόσμιας τέχνης: η documenta 14. Με μεγάλη χαρά διαπιστώσαμε ότι η πλειονότητα των εικαστικών επιμελητών που εργάστηκαν για το project είναι γυναίκες. «Οι επιμελητές της documenta ήταν ο ορισμός του diversity: γυναίκες, άντρες, μία γυναίκα που είναι σε transition για να γίνει άντρας, άνθρωποι όχι μόνο από κάθε φύλο, αλλά
και κάθε φυλή», λέει η Μόνικα Σέβτσικ. «Η documenta συζητήθηκε πολύ στον ελληνικό Τύπο γιατί ήταν ένας Γερμανός καλεσμένος σε μια εποχή όπου η Γερμα νία και η Ελλάδα έχουν τεταμένες σχέσεις. Οπότε η έκθεση μπήκε κάτω από
ένα μικροσκόπιο, καλλιτεχνικό και πολιτικό. Το ενδιαφέρον του Τύπου μπορεί και να ήταν να βρει το λάθος. Οι καλλιτέχνες με τους οποίους συνεργάστηκα βρήκαν στην Αθήνα έντονη καλλιτεχνική ζωή αλλά και έναν τρόπο να συνεισφέρουν. Οπως ο Aboubakar Fofana που συνεργάστηκε με το Κέντρο Διατήρησης Παραδοσιακών Τεχνικών Κλωστοϋφαντουργίας Μέντης και η Irena Haiduk που έφτιαξε αυτό το στρατό από όμορφες γυναίκες και τις έντυσε με Yugoexport και παπούτσια Borosana. Η θηλυκότητα που συναντήσαμε εδώ και ο τρόπος που εκφράζεται δεν υπάρχουν στη Βόρεια Ευρώπη, ούτε στην Αμερική.
Ισως η ρίζα της να βρίσκεται σε κάποιον από τους αρχαίους μύθους σας. Είναι πολύ δύσκολο να διαλέξω κάποια έργα, αλλά θα έλεγα στον επισκέπτη της documenta 14 να πάει σε χώρους όπως η Γεωπονική Σχολή. Εκεί έβαλε τα πρόβατά του ο Aboubakar Fofana, που τα έλουσε και έβαψε το μαλλί τους λουλακί, χωρίς ποτέ να τα βλάψει. Το έργο του, Αφρικανική ευλογία, συμβολίζει τους θησαυρούς και τις αξίες που ήρθαν στην Ευρώπη από την Αφρική. Χαίρομαι όταν οι επισκέπτες της documenta 14 ανεβαίνουν στο λόφο του Φιλοπάππου, τη γειτονιά μου. Το Περίπτερο Πικιώνη φιλοξενεί ένα έργο της Elisabeth Wild, ενώ εκεί βρίσκονται οι πίνακες της Vivian Suter, ζωγραφισμένοι στον κρατήρα ηφαιστείου της Νισύρου. Ανηφορίζοντας συναντάς τη μαρμάρινη σκηνή που σκάλισε στο χέρι η Rebecca Belmore, με θέα στην Ακρόπολη». «Οταν τηλεφώνησε ο Ανταμ Σίμτσικ και μου είπε ότι ανέλαβε την documenta, ούρλιαξα από χαρά. Μια ποιήτρια από την Καλιφόρνια; Δεν νομίζω πως ήμουν εύκολη επιλογή για τη διεύθυνση του έντυπου υλικού: το περιοδικό South as a state of Mind, το Day Book of Artists και το Documenta Reader, μια ανθολογία με κριτικές, δοκίμια, ποίηση, απομνημονεύματα.
Είμαι φεμινίστρια, κόρη ακτιβίστριας φεμινίστριας και γνωρίζω πως υπάρχει σεξισμός στο χώρο της τέχνης. Χαίρομαι που είναι πολλές οι γυναίκες και όχι μόνο του δυτικού κόσμου που συνεισφέρουν με κείμενα», λέει η Κουίν Λάτιμερ.«Η γλώσσα που χρησιμοποιεί η τέχνη, η γλώσσα των κριτικών και των θεωρητικών, είναι ένα κλειστό σύστημα λέξεων και αναφορών. Φρόντισα να μη μείνουμε στην ακαδημαϊκή γλώσσα, να χρησιμοποιήσω όλα τα λεξιλόγια. Μιλάμε άλλωστε για τέχνη που είναι προέρχεται από διαφορετικά μέρη του πλανήτη. Η γλώσσα δεν είναι ουδέτερη, έχει πολιτικά μηνύματα. Προερχόμενη από το χώρο της ποίησης ξέρω ότι η γλώσσα δεν είναι μόνο λέξεις, είναι ρυθμός, παύσεις. Πρoτείνω στους επισκέπτες να περπατήσουν στην Αθήνα. Στο ιστορικό κέντρο όλα συνδέονται, μπορείς να πας από την Ακρόπολη στα μουσεία, στους αρχαιολογικούς χώρους και τις γκαλερί με τα πόδια. Εχει σημασία να έρθεις σε επαφή με τον τρόπο με τον οποίο ζουν οι Ελληνες, να δεις όλους τους εναλλακτικούς χώρους για τις τέχνες».
«Η documenta 14 είναι ένα πολύ δύσκολο project σε μια οικονομικά κατεστραμμένη χώρα. Από την άλλη, 800 έργα τέχνης απ’ όλο τον κόσμο (το μέγεθος της έκθεσης είναι ασύλληπτο) στην Αθήνα, μόνο καλό μπορούν να κάνουν. Η documenta 14 είναι μια πολύ μεγάλη ευκαιρία για τα παιδιά που είναι σήμερα γύρω στα 20 να διαμορφώσουν κοινωνική και πολιτική συνείδηση μέσα από την τέχνη. Είναι ευκαιρία για να συνεργαστούμε, να δημιουργήσουμε σχέσεις που θα αντέξουν στο χρόνο», υποστηρίζει η Μαρίνα Φωκίδη. «Ηρθε ο διεθνής Τύπος και ο κόσμος της τέχνης στην Αθήνα, πήγαν παντού, όχι μόνο στην documenta 14, περπάτησαν στην πόλη, είδαν τι ζούμε. Μία επιτροπή από ένα μουσείο που θέλει να διατηρήσει την ανωνυμία της ενθουσιάστηκε τόσο πολύ με το Μουσείο του Αντιδικτατορικού Αγώνα που θέλει να το χρηματοδοτήσει. Η αγάπη σαν νόμισμα είναι πιο δυνατή από το ευρώ. Η έννοια και η διαχείριση του φύλου είναι βασικός θεματικός μας άξονας.
Ο επιμελητής των δημόσιων προγραμμάτων μας είναι μια γυναίκα που βρισκεται σε διαδικασία για να γίνει άντρας. Στην πλατεία Αυδή, εκτός από το έργο το Lady Rosa of Luxembourg της Sanja Ivekovi, έχουμε το συλλογικό προφορικό project Τέχνη του Eφικτού: Προς ένα Αντιφασιστικό Φεμινιστικό Μέτωπο. Ο χώρος της τέχνης παραμένει ανδροκρατούμενος – ειδικά στην Ελλάδα. Ο λόγος που ο χώρος των επιμελητών τέχνης δεν ανδροκρατείται είναι σεξιστικός! Οι άνδρες δεν βρίσκουν αρκετά ανδρικό το επάγγελμα. Και έτσι μας έχουν αφήσει χώρο και έχουμε ενδυναμωθεί. Είναι πολύ σημαντικό να επισκεφτεί κανείς τους τέσσερις μεγάλους χώρους της έκθεσης: τη Σχολή Καλών Τεχνών, το Μουσείο Μπενάκη στην Πειραιώς, το Ωδείο και το ΕΜΣΤ, αλλά εγώ θα έλεγα να δουν και το Μουσείο του Αντιδικτατορικού Αγώνα, τους πίνακες του Απόστολου Γεωργίου στο Μέγαρο Μουσικής, το έργο της Μαίρης Ζυγούρη Το Περι κύκλωμα: Κοκκινιά 1979-Κοκκινιά 2017. Στην πλατεία Κοτζιά, το έργο του Πακιστανού Rasheed Araeen, έγινε στέκι: οι επισκέπτες κάθονται κάτω από μία τέντα και τρώνε μαζί με άλλους περαστικούς, άστεγους, συνταξιούχους, μετανάστες. Συμμετέχει όποιος θέλει, αρκεί να περι-
μένει στη σειρά. Προσφέρονται 120 γεύματα τη μέρα (δωρεάν από την οργάνωση Γη), χωρίς να προσβάλλεται η αξιορέπεια κανενός. Ο καλλιτέχνης θέλει να δείξει ότι αν άνθρωποι από διαφορετικές πραγματικότητες καθίσουν μαζί σε ένα τραπέζι πολλά πράγματα μπορούν να αλλάξουν».
Η documenta 14 συνεχίζεται στην Αθήνα έως τις 16/7 και στο Κάσελ της Γερμανίας έως τις 17/9.
