Αυτό είναι γνωστό για τις εργαζόμενες γυναίκες που έπειτα από ένα περιποιημένο οχτάωρο στη δουλειά έχουν μια επιπλέον φουλ βάρδια στο σπίτι – καθόλου δίκαιο, καθόλου εντάξει, αλλά οπωσδήποτε γνωστό. Εχουν γραφτεί άπειρες λέξεις γι’ αυτό και θα γραφτούν ακόμα άλλες τόσες μέχρι να γίνει ο κόσμος ιδανικός και το οικιακό χαμαλίκι πάψει να θεωρείται γυναικεία γενετική προδιάθεση. Ασφαλώς και κάποια πρόοδος έχει γίνει: σήμερα οι περισσότεροι άντρες πλέον αναγνωρίζουν μέσα στο σπίτι συσκευές όπως η ηλεκτρική σκούπα ή το πλυντήριο πιάτων – και μερικοί μάλιστα ξέρουν και να τις χειρίζονται.
Το θέμα είναι ότι η πλειοψηφία του εξωτικού αυτού δείγματος ανδρών δεν θα το κάνει αν δεν τους το ζητήσει κάποιος προηγουμένως. Δεδομένου ότι ο διαχειριστής της πολυκατοικίας ή ο καθηγητής Αγγλικών του παιδιού δεν θα τους ζητήσει να απλώσουν τα ρούχα διότι ποσώς τους απασχολεί αν μείνουν κλεισμένα στο χαμάμ του πλυντηρίου μέχρι να βγάλουν μανιτάρια, το άτομο που πρέπει να τους πει να κάνουν το αυτονόητο είναι η σύντροφός τους. Αυτό το οικιακό μάνατζμεντ είναι ο ρόλος που αναλαμβάνουν σχεδόν πάντα οι γυναίκες και είναι μια συνθήκη που οι φεμινίστριες αποκαλούν «ψυχικό φορτίο». Είναι η ευθύνη τού να θυμάσαι τα πάντα σχετικά με τις ανάγκες του σπιτιού και των έμβιων που το κατοικούν και είναι μια κανονικότατη δουλειά από μόνη της – που γίνεται υπερωριακή αν σκεφτεί κανείς ότι το μεγαλύτερο κομμάτι από τις δουλειές που μοιράζονται τις αναλαμβάνουν οι ίδιες.
«Η γυναίκα κάνει κουμάντο στο σπίτι», έλεγαν οι παλιές, με μια δόση θριάμβου και αυταρέσκειας, ότι έτσι πριονίζουν στα κρυφά και σιγά-σιγά τα πόδια του θρόνου της πατριαρχίας. Ο άντρας ήταν ο αρχηγός, αλλά εκείνες διοικούσαν το σπίτι και υποτίθεται ότι έτσι ήταν όλοι ευχαριστημένοι. Μπορεί και να ήταν, καθώς τότε οι γυναίκες δεν εργάζονταν έξω στα ποσοστά που εργάζονται τώρα και το να είσαι γενικός κουμανταδόρος στο σπίτι είχε τη σημασία του, τον κόπο του και την ηθική ανταμοιβή του.
Σήμερα το να είσαι λοχίας στο σπίτι όταν ταυτόχρονα πρέπει να είσαι και νεοσύλλεκτος δεν έχει το ίδιο γόητρο. Οι γυναίκες πρέπει να θυμηθούν πότε τελειώνει το χαρτί κουζίνας, πότε έχει το σχολείο συγκέντρωση γονέων, αν έχει γίνει συντήρηση στο κλιματιστικό και πότε έληξε ο λογαριασμός του ρεύματος (γιατί φυσικά έχει λήξει). Πρέπει να θυμούνται ποια είναι τα δημητριακά που θέλουν αυτόν τον μήνα να τρώνε τα παιδιά, αν υπάρχει γάλα που να μη θεωρείται πλέον επίσημα γιαούρτι και τι μήνα είχαμε όταν αλλάχτηκαν τελευταία φορά τα σεντόνια. Και πρέπει να κάνουν κάτι για τα περισσότερα από όλα αυτά.
Οι περισσότεροι άντρες λένε πως ευχαρίστως θα συμμετείχαν στις δουλειές του σπιτιού – αν η γυναίκα τους το ζητούσε. Αυτή ακριβώς η προθυμία, να συμμετάσχουν αλλά μετά από σχετική πρόσκληση, είναι που δημιουργεί τον φαύλο κύκλο του ψυχικού φορτίου. Υπό κανονικές συνθήκες (ήτοι υπό συνθήκες όπου το φύλο δεν θεωρείται ότι δίνει μπόνους παρατηρητικότητας στο αν τα μόνα λαχανικά που υπάρχουν στο ψυγείο έχουν τριχοφυΐα δεσπότη), τα της οικίας θα έπρεπε να είναι υπόθεση και έννοια όλων όσων το κατοικούν και είναι επιπλέον και ενήλικες. Το να αναλαμβάνει μόνο ο ένας, δηλαδή η μία, το μάνατζμεντ δεν είναι ψήφος εμπιστοσύνης, ούτε γονιδιακό ταλέντο. Είναι δουλειά, έξτρα δουλειά, αόρατη αλλά πολύ κοπιαστική για κάποιον που πρέπει να την κάνει στον αιώνα τον άπαντα.
Το 1996, η κοινωνιολόγος Σούζαν Γουάλτζερ δημοσίευσε την έρευνά της με τίτλο «Thinking about the baby». Σε αυτήν παρουσίαζε τα ευρήματά της ύστερα από τη μελέτη 23 ζευγαριών που είχαν αποκτήσει παιδί τον τελευταίο χρόνο. Μέσα από εκτενείς συνεντεύξεις, είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι γυναίκες στην πλειονότητά τους αναλαμβάνουν μεγαλύτερο μερίδιο της διανοητικής, ψυχικής, συναισθηματικής αλλά και πρακτικής δουλειάς που απαιτεί η φροντίδα των παιδιών αλλά και του σπιτιού. Ακόμα και όταν οι άντρες θέλουν να επωμιστούν μερίδιο των ευθυνών, το κάνουν αφού η γυναίκα τους έχει εντοπίσει τι είναι αυτό που πρέπει να γίνει, πράγμα που δημιουργεί από μόνο του μια συγκεκριμένη ανισορροπία στο όλο οικοδόμημα διότι οι τρεις διαφορετικές κάλτσες στο πάτωμα δεν είναι αόρατες στο αντρικό μάτι.
Πολλές γυναίκες ανακαλύπτουν ότι η υπομονή τους τείνει να εξαντλείται, όταν, ζογκλάροντας με πέντε διαφορετικά πράγματα, ακούν τον σύντροφό τους να τους κάνει την ερώτηση «Γιατί δεν μου είπες να βοηθήσω;». Η απάντηση ότι δεν θα έπρεπε να χρειάζεται να τους το πει κανείς μάλλον δεν είναι προφανής. Τα σκουπίδια έχουν το θράσος να μην κατεβαίνουν από μόνα τους στους κάδους και αυτό θα έπρεπε να είναι αυτομάτως κατανοητό από πλήρως λειτουργικά ενήλικα άτομα, ανεξαρτήτως φύλου, όμως παραδόξως δεν είναι. Επιπλέον, «βοήθεια» δεν είναι ακριβώς η σωστή λέξη που πρέπει να επιλέγει κανείς για να κάνει το δικό του μερίδιο σε μια δουλειά. Ενας άντρας βοηθάει μια γυναίκα όταν της ανεβάζει ένα φερμουάρ πλάτης, όχι όταν αλλάζει την πάνα του κοινού τους παιδιού. Γνωρίζοντας κατά βάθος το ειδικό βάρος των λέξεων, πολλοί άνδρες τείνουν να προσπαθούν να εκφραστούν με διπλωματία. Η αθώα ερώτηση «μας τελείωσε η κέτσαπ;», όταν κάποιος προηγουμένως έχει ψάξει στην κουζίνα και ξέρει πολύ καλά ότι τελείωσε, είναι ένας άλλος τρόπος να κάνεις παρατήρηση ότι κάποιος ξέχασε να πάρει κέτσαπ – και όλοι ξέρουμε ποια είναι αυτή.
Πριν από λίγες ημέρες, η Γαλλίδα σκιτσογράφος Emma δημοσίευσε στα αγγλικά ένα κόμικ της, στο οποίο περιγράφει ακριβώς τι σημαίνει «ψυχικό φορτίο» και πόσο κουραστικό μπορεί να γίνει αυτό για όλες. Με τίτλο «Επρεπε να μου το είχες ζητήσει», αναφέρεται στη συνθήκη της καθημερινότητας που διαιωνίζει την οικιακή αδικία τού να πρέπει να θυμάσαι και να σκέφτεσαι τα πάντα, για πάντα και για λογαριασμό των πάντων. Οχι τυχαία, οι μαμάδες του Facebook το κοινοποίησαν μεταξύ τους με μανία.
Είμαστε «καλωδιωμένες» γενετικά ώστε να ενδιαφερόμαστε για τα του σπιτιού περισσότερο από τους άντρες; Φυσικά και όχι. Η προθυμία μας να το κάνουμε, όμως, δίνει την ελευθερία σε κάποιον άλλο να το αποφύγει, κι έτσι σήμερα υπάρχουν μπαμπάδες που δεν ξέρουν τι νούμερο παπούτσι φοράει το παιδί τους (όπως παλιότερα ορισμένοι δεν ήξεραν ακριβώς σε ποια τάξη πάει). Είναι γεγονός ότι άντρες – γυναίκες είμαστε όλοι μαθημένοι έτσι και γι’ αυτό διαιωνίζουμε την άδικη αυτή μοιρασιά. Μια λύση είναι να αρχίσουμε να δείχνουμε στα παιδιά μας το μοντέλο λίγο διαφορετικά ώστε να μην το επαναλάβουν. Αν αυτό σημαίνει ότι καμιά φορά δεν θα υπάρχει κέτσαπ στο σπίτι, δεν χάθηκε κι ο κόσμος.
