Ο Γιάννης Λασκαράκης, πάλαι ποτέ εκδότης της εφημερίδας Η Γνώμη και γέννημα – θρέμμα του ελληνικού βορά (γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1944, μεγάλωσε στην Καβάλα και ζει στην Αλεξανδρούπολη), εργάστηκε ως τοπογράφος-πολιτικός μηχανικός. Ανήσυχος πάντα σε σχέση με την ειρηνική συμβίωση των λαών, βραβεύτηκε από τον Πρωθυπουργό του Ναγκόρνο Καραμπάχ για την οργάνωση της κινητοποίησης υπέρ της επισκευής και του εξοπλισμού του παιδικού νοσοκομείου της Στεπανακέρτ και της ενίσχυσης του ελληνικού χωριού Μεχμανά (1995) και τιμήθηκε με το βραβείο ειρήνης και φιλίας Αμπντί Ιπεκτσί το 1996. Είναι ιδρυτικό μέλος του σωματείου «Διάζωμα» για την υποστήριξη και ανάδειξη των αρχαίων θεάτρων και μνημείων και διετέλεσε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΠΑΣΟΚ (1977-1990) (αν και, για να πω την αμαρτία μου, τον θυμάμαι ως “αντάρτη του ΠΑΣΟΚ” αφού πάντα διατύπωνε ελεύθερα τις απόψεις του, πέρα από την κομματική γραμμή). Είναι ιδρυτικό μέλος του σωματείου «Διάζωμα» για την υποστήριξη και ανάδειξη των αρχαίων θεάτρων και μνημείων.
Αυτά είναι πάνω κάτω όσα χρειάζεται να ξέρετε για την Γιάννη Λασκαράκη πριν βουτήξετε στις σελίδες του απολαυστικού πρώτου μυθιστορήματός του, Κυνηγημένοι από την Ιστορία (εκδ. Επίκεντρο), που αποτελεί και το θέμα αυτής της συνέντευξης.
Ένας τεχνοκράτης γράφει για την ιστορία της οικογένειάς του συνδυάζοντας την επιστημονική έρευνα και το προσωπικό του ενδιαφέρον για την παρεξηγημένη σχέση δύο γειτονικών λαών. Πώς επηρέασε το επιστημονικό σας υπόβαθρο, οι σπουδές σας, τον τρόπο που προσεγγίσατε τη λογοτεχνία;
Η ιδιότητα του τεχνοκράτη νομίζω συνέβαλε στην ορθολογική αντιμετώπιση της Ιστορίας. Η αποφυγή των έντονων χρωμάτων (π.χ. ηρωισμοί και προδοσίες) και η προτίμηση των ενδιάμεσων αποχρώσεων που αποτελούν το κυρίως σώμα της Ιστορίας, βοήθησε στην προσέγγιση της σχέσης των δυο λαών, χωρίς στερεότυπα και προκαταλήψεις. Είδα τη λογοτεχνία σα μια στέρεα αφήγηση με γερές βάσεις, ενώ η σχέση μου με την δημοσιογραφία και την πολιτική αποτέλεσαν καθοριστικούς παράγοντες στην ερμηνεία των γεγονότων και των συνεπειών τους.
Πότε σκεφτήκατε για πρώτη φορά να βουτήξετε στο παρελθόν της οικογένειάς σας με διάθεση να το καταγράψετε μυθιστορηματικά;
Πριν πολλά χρόνια, από την εποχή που οι γονείς μου μου μιλούσαν για τις καταβολές τους. Η μάνα μου είχε την φωτογραφία του συγχωριανού της Βενιζέλου δίπλα στο εικονοστάσι , ενώ ο πατέρας μου μου διηγούνταν τις αναμνήσεις του από το χωριό του στη Στέρνα της Ανατολικής Θράκης και από τον ξεριζωμό τους το 1923. Δυστυχώς ήμουν πολύ μικρός όταν ζούσαν οι παππούδες μου και δε ζήτησα και από αυτούς να μου διηγηθούν την πολυτάραχη ζωή τους. Ένα λεπτομερές ημερολόγιο που κρατούσε ο παππούς μου από την Στέρνα αποτέλεσε ισχυρό κίνητρο και πολύτιμη πηγή για τη συγγραφή του βιβλίου.
Πώς γεννιέται ένας συγγραφέας, ποια είναι η καύσιμη ύλη που σας παρακινεί να γράψετε;
Αν και έχω γράψει πολλά άρθρα , αναλύσεις και προτάσεις για την πολιτική, τις διεθνείς σχέσεις και την αυτοδιοίκηση, δεν θεωρώ ότι η συγγραφή ενός βιβλίου αρκεί για να μου δώσει τον τίτλο του συγγραφέα. Η πρώτη μου αυτή εμπειρία στο χώρο του μυθιστορήματος με δίδαξε ότι πρέπει να αφήσεις τους ήρωές σου να σε οδηγήσουν όπου εκείνοι επιθυμούν με βάση τον χαρακτήρα, τα όνειρά και φόβους τους. Η καύσιμη ύλη ήταν για μένα η επιθυμία μου να ρίξω φως στις σκοτεινές πτυχές της ιστορικής περιόδου όπου έζησαν οι ήρωές μου, αλλά και να παρουσιάσω τα ιστορικά πρόσωπα που επηρέασαν τις εξελίξεις απαλλαγμένα από στερεότυπα και προκαταλήψεις.
Ποιος άνθρωπος από το οικογενειακό σας δέντρο ήταν αυτός που σας ενέπνευσε περισσότερο; Γιατί;
Ο παππούς μου από την μητέρα μου, ο Ανέστης, ενσαρκώνει τον χαρακτήρα που είχα ως πρότυπο στη ζωή μου. Τον ανήσυχο άνθρωπο που θεωρεί ότι η συμμετοχή του στα κοινά είναι καθήκον και υποχρέωση . Ότι η πολιτική, ακόμη και στις πιο σκληρές στιγμές της είναι η δύναμη που κινεί τις εξελίξεις, είτε θετικά είτε αρνητικά. Τολμηρός και ρεαλιστής ταυτόχρονα, αφήνει τα συναισθήματα να τον κυριεύσουν χωρίς να τον καθοδηγούν.
Διαλέξατε μία πολύ ταραγμένη περίοδο της ελληνικής Ιστορίας, τη γέννηση ενός Έθνους, κυριολεκτικά. Τι παγίδες κρύβει η εξιστόρηση γεγονότων που δίχασαν τους Έλληνες;
Θα έλεγα ότι βάδιζα σε επάνω τεντωμένο σκοινί. Ο κίνδυνος να γκρεμοτσακιστώ στα χάσματα της δημόσιας Ιστορίας, στις προκαταλήψεις, στα μίση και στη «δικαίωση» των νεκρών ήταν καθημερινός. Με κράτησαν στην ισορροπία σπουδαίοι συγγραφείς, Έλληνες και ξένοι, αλλά και η έμφυτη τάση μου να αποφεύγω τις γενικεύσεις, αλλά και να αξιολογώ τα γεγονότα όχι μεμονωμένα, αλλά εντός του ιστορικού πλαισίου τους.
Πόσο δύσκολο είναι για τους Έλληνες να είναι απλώς με τους Έλληνες; Γιατί μοιάζει να νικούν σχεδόν πάντα τα μικροσυμφέροντα και η διχόνοια;
Οι Έλληνες είναι με τους Έλληνες και την Ελλάδα που έχουν στο μυαλό τους. Την Ελλάδα του ένδοξου παρελθόντος, των ηρωισμών και της θυματοποίησης. Η διχόνοια που έσπειρε ο Εθνικός Διχασμός θα συνεχισθεί και στις δεκαετίες του 20 και του 30 με τις δικτατορίες και τα πραξικοπήματα, στον εμφύλιο, στα μετεμφυλιακά πέτρινα χρόνια, στη χούντα των συνταγματαρχών. Δυστυχώς δεν πρόκειται μόνο για μικροσυμφέροντα, αλλά για τραγικές πολιτικές επιλογές, που εξυπηρετούσαν συχνά ξένα γεωπολιτικά συμφέροντα.
Με τον τρόπο τους πρωταγωνιστούν στο βιβλίο ο Βενιζέλος, ο Δραγούμης, ο Μπούσιος, το Παλάτι. Αισθανθήκατε την ευθύνη ότι γράφετε για πρόσωπα και πράγματα για τα οποία κάποιοι αναγνώστες ίσως δεν γνωρίζουν αρκετά; Πιστεύετε στην εισαγωγή στην Ιστορία μέσα από τη λογοτεχνία, για τους νεώτερους;
Πράγματι ένοιωσα την ευθύνη της ανάδειξης ιστορικών γεγονότων που έχουν στρογγυλοποιηθεί ή και εξοβελισθεί από τη διδασκόμενη Ιστορία. Γι αυτό και αποφάσισα να συμπεριλάβω τις σημειώσεις και τις παραπομπές στα σπουδαία βιβλία της βιβλιογραφίας μου. Δεν έπρεπε να μείνει καμία αμφιβολία ότι δεν στόχευα στην μεροληψία, στην παραπληροφόρηση και στη συνομωσιολογία. Νομίζω ότι μέσα από ένα ιστορικό μυθιστόρημα που σέβεται την ιστορική ακρίβεια, η σχέση του αναγνώστη με την Ιστορία επαναπροσδιορίζεται.
Μια και ανέφερα τους νεώτερους, διαβάζουν οι νέες γενιές; Τι εικόνα έχετε από τα παιδιά και τα εγγόνια σας; Κι αν διαβάζουν, προτιμούν τη λογοτεχνία από την ιστορία; Ποια είναι η δική σας εκτίμηση;
Είναι γνωστό ότι στην Ελλάδα , ιδιαίτερα στην εποχή του διαδικτύου, η νέα γενιά, αλλά και οι παλαιότερες, δεν διαβάζουν ούτε εφημερίδες. Εντυπωσιάζομαι όταν ταξιδεύω στο εξωτερικό και βλέπω τους επιβάτες των τρένων να έχουν όλοι ένα βιβλίο ή έστω μια εφημερίδα στα χέρια τους. Η εκτίμησή μου είναι ότι μετά τα εύπεπτα βιβλία, το ιστορικό μυθιστόρημα έχει πολύ καλή θέση στις προτιμήσεις των αναγνωστών.
Ζώντας στην περιφέρεια, στην ακριτική Θράκη, μπορείτε να μας πείτε αν προβλήματα που αντιμετώπισαν οι ήρωες του βιβλίου σας επιβιώνουν ως τις μέρες μας;
Τα έζησα στο ζήτημα των προσφύγων και των μεταναστών. Τους αντιμετωπίσαμε πρόσφατα με τον ίδιο εχθρικό και ρατσιστικό τρόπο με τον οποίο αντιμετώπισαν οι γηγενείς Έλληνες τους έλληνες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο.
Και μία ερώτηση από τη σφαίρα του φανταστικού: Ο Ανέστης από τις Μουρνιές Χανίων, τι θα έλεγε για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις σήμερα;
Προφανώς θα ήταν υπέρ της ειρηνικής συμβίωσης. Αυτό εξάλλου επιδίωξε μέσα από την «Οργάνωση της Κωνσταντινούπολης», στην οποία συμμετείχε, με σκοπό την δημιουργία του αποκεντρωμένου πολυεθνικού κράτους της Ανατολής, στο οποίο θα κυριαρχούσαν τα πέντε εκατομμύρια των Ελλήνων, οι οποίοι πρωτοστατούσαν στην διοίκηση, στις επιστήμες, στη νεωτερικότητα, στις τράπεζες, στη βιομηχανία.
Μιλάτε τουρκικά; Υπάρχει μία τουρκική φράση, λέξη, που έχει ιδιαίτερη σημασία για εσάς; (Ακόμη και από τις δανεικές, αυτές που χρησιμοποιούμε όλοι).
Είχα ξεκινήσει μαθήματα τουρκικών για τις ανάγκες του βιβλίου, αλλά τα σταμάτησα με την πανδημία. Το τουρκικό όνομα Baris, που σημαίνει Ειρήνη το έδωσα στην κόρη της αδελφής του παππού μου που απέκτησε με τον τουρκοκρητικό σύντροφό της. Το κορίτσι με το συμβολικό όνομα βρήκε τραγικό θάνατο στη Σμύρνη.
Σκέφτεστε να δώσετε συνέχεια στην περιπέτεια της συγγραφής;
Όπως γράφω στον επίλογο του βιβλίου, οι ήρωές μου (που θα μπορούσαν να είναι και αντιήρωες) συνεχίζουν να κυνηγιούνται από την Ιστορία και στις επόμενες δεκαετίες, όταν θα ενωθούν οι δύο οικογένειες. Ξεκίνησα ήδη την αφήγηση της συνέχειας της περιπέτειάς τους.
Το βιβλίο του Γιάννη Λασκαράκη “Κυνηγημένοι από την Ιστορία” θα παρουσιαστεί σήμερα 17 Σεπτεμβρίου στις 19:00 στον κινηματογράφο Φλοίσβος στην Αλεξανδρούπολη. Για το βιβλίο θα μιλήσουν ο Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως κ. Ανθιμος, ο Δήμαρχος Αλεξανδρούπολης Γιάννης Ζαμπούκης, ο ομότιμος καθηγητής Ιστορίας στο ΔΠΘ Κώστας Χατζόπουλος και ο Δρ Νεοελληνικής Φιλολογίας ΔΠΘ Θανάσης Β. Κούγκουλος.
