«Θα αρχίσω με τα μικροπράγματα. Όπως τις τσέπες στα τζιν των γυναικών. Πώς είναι έτσι; Δεν χωράνε ούτε ένα τηλέφωνο. Μόνο μέχρι συνδετήρα. Ή τα μεγέθη στα ρούχα. Πραγματικά, οι αριθμοί δεν σημαίνουν τίποτα.
Τι θα πει διπλό μηδέν; Για ποιον φτιάχτηκε; Κυρίες μου, ξέρω ότι σίγουρα δεν σας έχει περάσει ποτέ από το μυαλό αλλά γνωρίζατε ότι ποτέ στη ζωή ενός αρσενικού δεν υπάρχει ούτε μία στιγμή η ανησυχία μην του πέσει κάτι μέσα στην τουαλέτα; Ούτε η άκρη από μία μακριά μπλούζα, ούτε ένα βραχιόλι, ούτε μια ζώνη, τίποτα. Θα σας πω όμως ένα αληθινό πρόβλημα.
Τώρα πια κουρεύω τα μαλλιά μου τις μισές φορές απ’ ότι παλιά, αλλά μου κοστίζει το δεκαπλάσιο. Πρέπει δηλαδή να διαλέξω. Να πάω διακοπές ή να πηγαίνω κομμωτήριο. Γιατί δεν έχω χρήματα και για τα δύο».
Η Πόλα Στόουν Γουίλιαμς, μετά από μια γεμάτη ζωή και μια πετυχημένη καριέρα ως άνδρας, έκανε το πέρασμα στο άλλο φύλο. Πέρα από την περιέργεια και τα ερωτηματικά που ξυπνάει μια τέτοια απόφαση, το πώς την πήρε και πώς νιώθει τώρα, ένας καινούριος προβληματισμός έρχεται στην επιφάνεια: τι σημαίνει για έναν άνθρωπο να αφήνει τα ανδρικά προνόμια και να μπαίνει στον κοινωνικό ρόλο μιας γυναίκας;
Η κυρία Στόουν είναι από τους λίγους που μπορούν να απαντήσουν όχι μόνο επειδή έχει θητεύσει και στα δύο φύλα αλλά και γιατί έχει και την ευαισθησία να αντιληφθεί τις διαφορές. Όταν κατάλαβε τι ακριβώς ζουν οι γυναίκες, γύρισε στην πρώην σύζυγό της και της ζήτησε κλαίγοντας συγγνώμη για όλα αυτά τα χρόνια που δεν καταλάβαινε τι περνούσε. Εδώ και λίγους μήνες γράφει και μιλάει για την αναγκαιότητα της γυναικείας ενδυνάμωσης στον κόσμο μας.
«Ημουν CEO σε μία μεγάλη θρησκευτική εταιρεία (στην Αμερική οι θρησκείες είναι κανονικές επιχειρήσεις). Παρουσίαζα ένα τηλεοπτικό σόου με εκατομμύρια τηλεθεατές. Κήρυττα σε mega εκκλησίες. Ημουν ένας επιτυχημένος, μορφωμένος λευκός Αμερικάνος άνδρας, αλλά όπως είπε και ο ποιητής Τόμας Μέρτον, «είναι σκληρό να ανεβαίνεις τα σκαλοπάτια στην κλίμακα της επιτυχίας και στο τέλος να συνειδητοποιείς ότι η σκάλα στηριζόταν στον λάθος τοίχο». Ήξερα από τα τρία ή τα τέσσερα μου ότι ήμουν διεμφυλικός.
Νόμιζα με όλη μου την αφέλεια ότι οι άνθρωποι έχουν την επιλογή. Πίστευα ότι η νεράιδα των φύλων θα ερχόταν μια μέρα και θα με ρωτούσε, αλλά δεν φαινόταν πουθενά οπότε συνέχιζα να ζω. Δεν μισούσα το ότι ήμουν αγόρι. Απλώς δεν ήμουν. Πήγα στο πανεπιστήμιο, παντρεύτηκα, έκανα παιδιά, έχτισα μια καριέρα, αλλά η ανάγκη για την αλήθεια δεν μπορεί να κρυφτεί για καιρό. Οπότε έπρεπε να ληφθούν αποφάσεις.
Ο Πολ έγινε Πόλα
Ξόδεψα πολλά χρήματα και αφιέρωσα πολλή ενέργεια για να προσθέσω ένα «α» στο όνομά μου. Είμαι, όμως, πιο ευτυχισμένος, πιο ήρεμος. Οι φίλοι μου λένε ότι έγινα καλύτερος άνθρωπος, αν και αυτό δεν είναι απαραίτητα κολακευτικό για το ποιος ήμουν πριν. Νιώθω άνετα μέσα στο πετσί μου, σαν να έχω επιστρέψει επιτέλους σπίτι μου. Τα κακά νέα είναι ότι όταν εμφανίστηκα ως γυναίκα, έχασα όλες μου τις δουλειές. Ημουν πάντα ένα πετυχημένο στέλεχος με επαίνους για την απόδοσή μου, όμως με το που μαθεύτηκε η μετάβαση δεν ίσχυε πια τίποτα. Σε 21 πολιτείες της Αμερικής δεν μπορούν να σε απολύσουν επειδή είσαι διεμφυλικός, όμως και στις 50 νομιμοποιούνται να το κάνουν αν δουλεύεις σε θρησκευτική εταιρεία.
Υπάρχουν πράγματα που μια γεννημένη γυναίκα δεν θα μάθει ποτέ. Εγώ ανακαλύπτω κάθε μέρα τι σημαίνει να είσαι θηλυκό, αλλά συνειδητοποιώ και πολλά πράγματα για το προηγούμενο φύλο μου. Διαθέτω τη μοναδική εμπειρία να έχω ζήσει και από τις δύο πλευρές. Και μπορώ να σας πω ότι οι διαφορές είναι τεράστιες. Ισως γιατί το πρωταρχικό που διαφέρει είναι ο τρόπος με τον οποίο βιώνει κανείς τη σεξουαλικότητα. Τώρα είναι λιγότερο οπτική και περισσότερο ολιστική, λιγότερο εμπειρία του σώματος και περισσότερο εμπειρία του όντος. Δεν γίνεται ούτε να μετρήσω τις φορές που είπα στην Κάθι, την πρώην σύζυγό μου, «λυπάμαι τόσο πολύ». Η δικαιολογία μου είναι ότι δεν γνώριζα αυτά που δεν ήξερα.
Δεν υπάρχει κανένας τρόπος να συνειδητοποιήσει ένας μέσος μορφωμένος άνδρας τον βαθμό στον οποίο ο πολιτισμός μας είναι επικεντρωμένος γύρω από αυτόν. Απλώς γιατί δεν μπορεί πραγματικά να βρεθεί στη θέση μιας γυναίκας. Και αντίστροφα, ούτε ένα κορίτσι θα καταλάβει ποτέ πόσο έχει αγνοηθεί από την κοινωνία γιατί το μόνο που έχει βιώσει είναι ο ρόλος του φύλου της. Ισως να έχει μια υποψία ότι δουλεύει διπλάσια για τα μισά χρήματα, αλλά δεν έχει ιδέα πόσο πιο δύσκολο είναι για εκείνη να πετύχει σε σχέση με τον τύπο με το σακάκι Brooks Brothers που κάθεται στο γραφείο στην άλλη άκρη του διαδρόμου. Εγώ το ξέρω γιατί ήμουν αυτός ο τύπος. Και νόμιζα ότι ήμουν ένας από τα καλά παιδιά, με σεβασμό στις γυναίκες, υπέρμαχος της ισότητας. Φανταστείτε να μην ήμουν.
Μετά ήρθε η πρώτη φορά που πέταξα σαν Πόλα
Έχω μαζέψει πάνω από 2,3 εκατομμύρια μίλια, οπότε κάτι ξέρω από αεροπλάνα. Η American Airlines ήταν πολύ υποστηρικτική στη μετάβασή μου, όχι όμως και οι επιβάτες της. Μόλις ανέβηκα στο αεροπλάνο για να πάω από το Ντένβερ στο Σάρλοτ είδα κάτι πράγματα ακουμπισμένα στη θέση μου. Τα σήκωσα για να βάλω τα δικά μου και ένας τύπος μου λέει «ε, αυτά είναι δικά μου». «Ναι, αλλά είναι στη θέση μου. Θα σας τα κρατήσω μέχρι να βρείτε τη δική σας». «Κυρά μου, αυτή είναι η θέση μου». «Οχι, αυτή είναι η δική μου». Εκείνη την ώρα ένας άλλος φωνάζει «μπορείτε να πάτε αλλού να μαλώσετε για να περάσουμε κι εμείς;». Δεν πίστευα στα μάτια μου. Ποτέ δεν μου είχαν φερθεί έτσι όταν ήμουν άνδρας. Θα αρκούσε να τσεκάρουμε τις κάρτες επιβίβασης και θα είχαμε τελειώσει. Το ξέρω γιατί μου έχει συμβεί άπειρες φορές.
Τελικά ήρθε η αεροσυνοδός, κοίταξε τις κάρτες μας και του είπε ότι είναι στην 1C και η κυρία στην 1D. Του άφησα τα πράγματά του, κάθισε και δεν είπε λέξη. Όταν έφτασα στο Σάρλοτ οι φίλες μου από την American Airlines με πήραν τηλέφωνο γιατί είχε μαθευτεί το περιστατικό. Με ρώτησαν τι έγινε και τους εξήγησα. «Α, καλά, καλωσόρισες στον κόσμο των γυναικών», μου είπαν. Η αλήθεια είναι ότι δεν θα ζήσω αρκετά χρόνια ώστε να χάσω το προνόμιο των ανδρών στη μαγκιά. Το πήρα μαζί μου όταν έκανα τη μετάβαση. Αλλά βλέπω τη δύναμή μου να περιορίζεται.
Έχω, όμως, παρατηρήσει και κάτι άλλο. Φαίνεται ότι από τότε που έκανα τη μετάβαση, έγινα ηλίθια. Λες και η μείωση της τεστοστερόνης και η επικράτηση των οιστρογόνων έχουν σκοτώσει τα εγκεφαλικά κύτταρα που χρειάζεται ένα ανθρώπινο ον για να λειτουργήσει. Ή αυτό ή είμαι τόσο έξυπνη όσο πάντα, απλώς μετά από τις αμέτρητες ώρες mansplaining (από το man και το explaining, όταν ένας άνδρας εξηγεί επιτιμητικά κάτι σε μια γυναίκα) έχω αρχίσει να πιστεύω ότι έχω χαζέψει. Πριν από λίγες ημέρες βρέθηκα στο ποδηλατάδικο της γειτονιάς μου στο Ντένβερ και ρώτησα τον υπάλληλο κάτι τεχνικό. «Μπορεί ο σκελετός του mountain bike να στραβώνει τόσο πολύ ώστε να τρίβεται στο πίσω δισκόφρενο;». «Τα δισκόφρενα χρειάζονται τακτικά ρύθμιση», μου απάντησε.
«Το ξέρω, τα ρυθμίζω τακτικά». «Ε, τότε ο δίσκος του φρένου έχει στραβώσει». «Ο δίσκος του φρένου δεν έχει στραβώσει. Ξέρω πότε είναι στραβωμένος ένας δίσκος». «Και τι θέλετε να κάνω εγώ τώρα», μου είπε σαν να μου έκανε χάρη. «Θα μου αρκούσε να απαντούσατε στην ερώτησή μου», ξεστόμισα καθώς έχανα την υπομονή μου. Σε αυτό το σημείο παρενέβη ο αρχιμάστορας.
«Μάλλον έχετε δίκιο. Μόνο μία ερώτηση θα σας κάνω: το σφύριγμα έρχεται από το πίσω φρένο μόνο στην ανηφόρα;». «Ναι, ακριβώς». «Ε, έχει πιτσικάρει ο σκελετός». Ηθελα να πέσω στα πόδια του από τη χαρά μου που κατάλαβε. Αυτό, λοιπόν, μου συμβαίνει διαρκώς. Πρέπει να κάνω 3-4 συζητήσεων με τον κάθε τεχνικό προτού πάρω μια ευθεία απάντηση.
Το πρόβλημα είναι βαθύτερο. Οσο περισσότερο σε αντιμετωπίζουν σαν να μην ξέρεις για τι πράγμα μιλάς τόσο περισσότερο αμφιβάλλεις για όσα αληθινά γνωρίζεις. Τώρα πια μπορώ να καταλάβω την τάση των γυναικών να αμφισβητούν τον εαυτό τους. Εχετε παρατηρήσει πώς συμπεριφέρεται μια επαγγελματίας σε ένα μίτινγκ με άνδρες που ενώ ξέρει ότι έχει δίκιο, ζητάει συγγνώμη γι’ αυτό; Λέει, για παράδειγμα, «με συγχωρείτε αλλά νομίζω ότι αυτά τα νούμερα δεν βγαίνουν». Ενα αρσενικό δεν ζητάει ποτέ συγγνώμη όταν έχει δίκιο. Σε λίγα μέρη νιώθω πλέον τόσο άβολα όσο σε μια αίθουσα συνεδριάσεων. Από την πείρα μου γνωρίζω ότι όταν μπαίνει μια συνεργάτιδα σε ένα συμβούλιο δύο τινά συμβαίνουν: ή να τη σεξουαλικοποιήσουν οι κύριοι (αντιμετωπίζοντάς τη ως αντικείμενο του σεξ) ή να την αγνοήσουν. Εμένα με αγνοούν.
Αν έχετε αμφιβολίες σχετικά με την ισχύ των άλφα αρσενικών σε ένα μίτινγκ, μπορείτε να δείτε ένα τυχαίο βίντεο από συμβούλια στον Λευκό Οίκο. Θα κλαίτε. Η αλήθεια είναι ότι διαρκώς παίρνω σκληρά μαθήματα απ’ όσα βλέπω γύρω μου. Δεν περνάει ούτε μία μέρα που δεν βρίσκω ένα ακόμη πράγμα για να πενθήσω την προηγούμενή μου ταυτότητα και τα περισσότερα έχουν να κάνουν με την εξουσία και την πατριαρχία.
Καθότι καινούρια σε αυτό το φύλο, ρώτησα μια καλή φίλη να μάθω τι ζητούν οι γυναίκες από έναν άνδρα. «Ψάχνουμε αυτόν που θα εκτιμήσει τη μοναδικότητά μας, που θα αναγνωρίσει ότι η φύση μας δεν είναι κατώτερη, δεν είναι πιο αδύναμη, είναι απλά διαφορετική, για την ακρίβεια πιο περιεκτική και πιο ουσιώδης». Προφανώς υπάρχουν αυτοί που τιμούν το αντίθετο φύλο, αλλά χρειαζόμαστε περισσότερους. Αν και έχω προσγειωθεί σαν αλεξιπτωτιστής στη σοβαρή υπόθεση της γυναικείας ενδυνάμωσης, έχω το επιπλέον προσόν ότι έρχομαι από την αντίπερα όχθη.
Θέλω να ξέρετε ότι είστε πολύ πιο ικανές απ’ όσο νομίζετε, πιο ισχυρές απ’ όσο πιστεύετε και συγκεντρώνετε τα καλύτερα κομμάτια από το τι σημαίνει να είναι κανείς άνθρωπος. Και στους κυρίους που μάλλον νιώθουν άβολα μετά απ’ όλα αυτά, θέλω να πω ότι τους καταλαβαίνω. Ούτε κι εγώ πίστευα ότι είχα προνόμια, αλλά είχα. Το ίδιο κι εσείς. Χρησιμοποιήστε τα για να ανεβάσετε τις γυναίκες στο ίδιο επίπεδο μ’ εσάς».
∗Το θέμα δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στο τεύχος του Αυγούστου 2018 του Marie Claire
