Πρόσφατα ο γαλλικός οίκος Givenchy παρουσίασε τη συλλογή SS20 στο Παρίσι, κρατώντας ως σημείο αναφοράς κι έμπνευσης την “άτακτη” ζωή της Αγγλίδας μυθιστοριογράφου Virginia Woolf και της ποιήτριας Vita Sackville-West. Μια ιστορία που έσπασε τους σεξιστικούς δεσμούς της αγγλικής κοινωνίας τη δεκαετία του ’20 και ενέπνευσε πολλούς καλλιτέχνες στο πέρασμα των χρόνων.
“Έχω αλλάξει σε αυτό που θέλει η Virginia … Είναι απίστευτο πόσο σημαντική έχει γίνει για μένα”, ανέφερε η Vita Sackville-West για τη μυθιστοριογράφο Virginia Woolf το 1926 και όντως για πάνω 15 χρόνια οι δυο γυναίκες βρήκαν την καλλιτεχνική και σεξουαλική έμπνευση που χρειάζονταν στη ζωή τους. Αν και οι δύο ήταν παντρεμένες με άντρες, οι δυο τους αντάλλαζαν εκατοντάδες ποιητικές επιστολές μεταξύ τους, με αποτέλεσμα η σχέση τους να εμπνεύσει – δύο χρόνια αργότερα – την Woolf για να γράψει το πιο διάσημο έργο της, το μυθιστόρημα “Orlando”.
Μέσα από την ταινία Vita & Virginia (2018) του Chanya Button, με πρωταγωνίστριες την Elizabeth Debicki ως Woolf και την Gemma Arterton ως Sackville-West, σκιαγραφείται όλο το λογοτεχνικό έργο της Woolf από την στιγμή που γνώρισε την Sackville – West τοποθετημένο στο πλαίσιο της υψηλής κοινωνίας της δεκαετίας του 1920 στο Λονδίνο.
Ποιες ήταν, όμως, οι δύο καλλιτέχνιδες της μποέμ Αγγλίας;
Το 1882 στο Λονδίνο γεννήθηκε η Adeline Virginia Stephen, ή αλλιώς η “Ginia”, όπως ήταν γνωστή στο στενό κύκλο της. Ήταν μια γυναίκα που είχε δείξει από νεαρή ηλικία την ιδιαίτερη και αέναη αγάπη που έτρεφε για τις τέχνες και τη λογοτεχνία. Με την αδελφή της Vanessa μοιράζονταν την ίδια αγάπη για την 4η τέχνη κι έτσι όταν τα δύο κορίτσια ενηλικιώθηκαν έγιναν η “καρδιά” ενός πνευματικού κύκλου που είναι γνωστός ως Bloomsbury, μια ομάδα ριζοσπαστών καλλιτεχνών, συγγραφέων και στοχαστών στις αρχές του 20ου αιώνα.
Στις αρχές του 20′, η Virginia γνωρίζει τον σύζυγό της Leonard Woolf, έναν πολιτικά ενεργό συγγραφέα της αριστεράς και πανεπιστημιακό φίλο της αδερφή της. Η ζωή τους έμοιαζε υπέροχη και ατμοσφαιρικά ρομαντική, μέχρι τη στιγμή που γνώρισε την Vita Sackville-West.
Από την άλλη η γοητευτική συγγραφέας Vita Sackville-West ήταν 10 χρόνια νεότερη από την Woolf και προερχόταν από μια αριστοκρατική οικογένεια γεμάτη συντηρητικές πεποιθήσεις. Το 1913, η Sackville-West παντρεύτηκε τον διπλωμάτη Harold Nicholson, ο οποίος, όπως και η σύζυγός του, είχαν αμφίδρομες σεξουαλικές προτιμήσεις έξω από το γάμο τους. Μάλιστα, το 1917, η Αγγλίδα ποιήτρια προκάλεσε σκάνδαλο στην υψηλή κοινωνία όταν έφυγε με την ερωμένη της Violet Trefusis στην Ευρώπη. Το ζευγάρι πέρασε δυο χρόνια μαζί, μέχρι που επέστρεψε στην Αγγλία μετά από έντονες πιέσεις των δυσαρεστημένων μελών της οικογένειάς του.
Η πρώτη φορά
Στην ταινία “Vita & Virginia” απεικονίζονται δύο γυναίκες που συναντώνται σε ένα πάρτι μεταμφιέσεων, στο οποίο η Sackville-West ενθουσιάζεται αμέσως από τη διάνοια και την ευγλωττία της Woolf. Βέβαια και η τελευταία δεν έμεινε ασυγκίνητη, γράφοντας στο ημερολόγιό της την επόμενη μέρα πως η West Sackville είναι “μια υπέροχη και αριστοκρατικά προικισμένη γυναίκα”. Οι δύο γυναίκες ξανασυναντήθηκαν τον Δεκέμβριο του 1922 υποκύπτωντας στην ερωτική και πνευματική έλξη που τις ένωνε. Η σεξουαλική τους σχέση, η οποία, σύμφωνα με την Sackville-West σε επιστολή προς τον σύζυγό της στις 17 Αυγούστου 1926, ήταν μόνο δύο φορές ολοκληρωμένη, άργησε να έρθει. “Απλά λατρεύω τη Virginia Woolf κι εσύ το ίδιο θα ένιωθες”, έγραψε στο σύζυγό της μετά τις πρώτες συναντήσεις τους με την Woolf. “Θα υπέκυπτες κι εσύ στη γοητεία και στην προσωπικότητά της”, προσθέτει.
Η γνωριμία που έγινε σχέση
“Η σχέση τους ήταν πολύ παθιασμένη, παρόλο που αρχικά είχε υποτιμηθεί κι από τις δύο πλευρές”, λέει η Victoria L. Smith, καθηγήτρια Αγγλικών στο Texas State University. Ενώ η ομοφυλοφιλία των ανδρών στο Ηνωμένο Βασίλειο εξακολουθούσε να αποτελεί ποινικό αδίκημα, τότε δεν υπήρχε αντίστοιχη νομοθεσία που να απευθύνεται σε ομοφυλόφιλες γυναίκες. Ωστόσο, το 1921, ορισμένοι νομοθέτες ψήφισαν να ποινικοποιήσουν τις «σεξουαλικές πράξεις» μεταξύ των γυναικών, αν και ο νόμος δεν ψηφίστηκε ποτέ επειδή οι πολιτικοί φοβούνταν ότι θα ενθάρρυνε τις γυναίκες να διερευνήσουν την ομοφυλοφιλία. Ωστόσο, οι δύο γυναίκες ένιωθαν την απαιτούμενη ελευθερία στη σχέση τους απορρίπτοντας τον κοινωνικό συντηρητισμό της Αγγλίας.
Τα χρονικά της πνευματικής και επαγγελματικής τους σχέσης
Όπως απεικονίζεται στην ταινία, μετά από συνάντηση με την Woolf, η Sackville-West αποφάσισε να δημοσιεύσει τα βιβλία της με τον εκδοτικό οίκο Hogarth Press. Τα βιβλία της ήταν εμπορικά – και κριτικά – πιο επιτυχημένα κατά τη διάρκεια της ζωής της από αυτά της Woolf, αν και σήμερα το έργο της Woolf θεωρείται πιο αξιοθαύμαστο. Μεταξύ τους δεν υπήρχε καμία λογοτεχνική διαμάχη, ούτε ένιωθαν – επαγγελματικά – αντίπαλοι. Τα καλλιτεχνικά εμπόδια δεν χωρούσαν στη σχέση ούτε στο χαρακτήρα τους.
Ωστόσο η Smith ανέφερε: “Η Vita πωλούσε ωρδές βιβλίων στα βιβλιοπωλεία λόγω της απλοϊκής της έκφρασης. Ο βασικός λόγος που τα έργα της Woolf δεν εκτιμήθηκαν τόσο οικονομικά ήταν επειδή η γραφή της ήταν κάπως δυσνόητη για τους αναγνώστες της εποχής”. Αλλά η Sackville-West αναγνώρισε ότι η Woolf ήταν καλύτερη συγγραφέας, αναφέροντας γι’ αυτήν το 1925 ότι “ντρέπομαι να συγκρίνω την αναλφάβητη γραφή μου με την ακαδημαϊκή της.”
“Νομίζω ότι η Virginia Woolf αναγνώρισε ότι ήταν ποιοτικά καλύτερη συγγραφέας από ότι η Vita μπορούσε ποτέ να είναι”, λέει η Smith. “Δεν νομίζω ότι η Woolf ζηλεύει τη συγγραφή της Sackville-West, αλλά θαύμαζε την ικανότητά της να είναι μαζί με συγγραφέας και άλλα τόσα πράγματα: να είναι μητέρα, να είναι όμορφη και να έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό της”.
Η Woolf, από την άλλη, ήθελε πολύ παιδιά, αλλά ο σύζυγός της σκέφτηκε ότι θα ήταν ζημία για την ψυχική της υγεία. Κατά τη διάρκεια της ζωής της, η Woolf πάλευε με ψυχικές διαταραχές βιώνοντας διάφορα επεισόδια κατάθλιψης και συμπτώματα διπολικής διαταραχής. Η σχέση τους ήταν σαφώς πηγή έμπνευσης και για τις δύο. Το magnum opus σημείο της συυγραφικής της πορείας ήταν το μυθιστόρημα της Woolf, το 1928, Orlando κάνοντας την σύνωνυμο του κινήματος του μοντερνισμού. Η Αγγλίδα συγγραφέας απέρριπτε όλες τις αντιδραστικές και αρνητικές “επιθέσεις” στο πρόσωπό της, που αφορούσαν την καλλιτεχνική και την σεξουαλική της ταυτότητα. Άλλωστε “η ανεξαρτησία δεν έχει φύλο”, όπως συνήθιζε να λέει η ίδια.
Το αντίκτυπο του μυθιστορήματος της “Orlando”
Όπως το TIME περιγράφει, το Orlando ήταν “τολμηρό καθώς και αριστοτεχνικό μυθιστόρημα… Το “συνονθύλευμα” των δύο φύλων χρίζει μια αξιοθαύμαστη ευκαιρία για σύγκριση και για σατιρικό σχόλιο. “Ήταν δύσκολο για την Woolf και άλλους συγγραφείς να προσεγγίσουν τα θέματα μιας προφανής λεσβιακής αγάπης στη λογοτεχνία, εκείνη τη στιγμή. Οι κριτικοί και το αναγνωστικό κοινό γνώριζαν ότι το Orlando αφιερώνεται στην Sackville-West και μιλούσε για τις αμφιφυλόφιλες σχέσεις τους. “Οι άνθρωποι ήξεραν ότι ήταν η Vita και νόμιζαν ότι ήταν διασκεδαστικό και παιχνιδιάρικο. Γι ‘αυτό το αγόρασαν οι άνθρωποι “, λέει η Smith.
Μελετώντας τον κόσμο του Orlando
H Smith διδάσκει στους σπουδαστές, για περισσότερες από δύο δεκαετίες, το συγκεκριμένο μυθιστόρημα και δηλώνει ότι παρόλο που το βιβλίο γράφτηκε στη δεκαετία του 1920, μιλάει για θέματα σχετικά με το φύλο και τη σεξουαλικότητα του τώρα. «Αναγκάζει τους μαθητές να εξετάσουν ιδέες για το φύλο που δεν είχαν εξετάσει πραγματικά πριν», λέει.
