Λίγες μέρες μετά τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ η 11χρονη κόρη μου έβαλε φωτογραφία προφίλ της στο TikTok την υψωμένη γροθιά, σύμβολο των Μαύρων Πανθήρων και γενικώς χαιρετισμό αντίστασης και ενότητας. «Τι είναι αυτό;», τη ρωτώ κρύβοντας το χαμόγελό μου. «Εχεις ιδέα τι σημαίνει;». Oριακά εκνευρισμένη για την ερώτησή μου, μου απαντά ότι το έχουν βάλει και οι φίλες της και «όλοι οι διάσημοι» και ότι, ναι, φυσικά και ξέρει, «είναι γι’ αυτόν τον άνδρα που πέθανε στην Αμερική». Αφού αντιπαρήλθα γρήγορα το γεγονός ότι το παιδί μου κάνει πλέον «ακτιβισμό» στα socialmedia πιο γρήγορα από μένα, αποφάσισα ότι ήταν η κατάλληλη στιγμή να της πω μερικά πράγματα ακόμη για το πώς πέθανε αυτός ο άνδρας και γιατί. Της εξιστόρησα, συνοπτικά, τα όσα συνέβησαν στα βιντεοσκοπημένα 8 λεπτά και 46 δεύτερα, της είπα ότι αυτός ο κύριος ήταν στην ηλικία μου, μπαμπάς ενός κοριτσιού, ήταν άοπλος και δεν είχε διαπράξει κανένα έγκλημα. Οτι η Αστυνομία, όπως συμβαίνει καθημερινά στις ΗΠΑ, καταπάτησε τα δικαιώματά του και του φέρθηκε απάνθρωπα επειδή ήταν μαύρος. Oτι διαφορετικά δεν θα είχε χάσει τη ζωή του. Είχαμε ξανακάνει κουβέντες για τον ρατσισμό: για τον «Αλβανό» που είχε ακουστεί κάποτε σε μια παρέα, για τους μετανάστες, για τη Ρόζα Παρκς με αφορμή ένα εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο. Αλλά αυτή τη φορά δεν ήταν θεωρία ούτε Iστορία. Ηταν ένας θάνατος που έφτασε ως το δικό της χαζοχαρούμενο feed και ως το τραπέζι της κουζίνας μας.
Προτού βουρκώσει και η φωνή της σπάσει, πάντως, το βλέμμα της γέμισε απορία. Ειλικρινά δεν «το έπιανε»: «Τι σημασία έχει, μαμά, που το δέρμα του είναι διαφορετικό χρώμα από το δικό μας; Γιατί του φέρθηκαν έτσι; Γιατί να πεθάνει;».
Πώς μιλάς στο παιδί σου για τον συστημικό ρατσισμό; Δεν ξέρω, δεν είχα διαβάσει προηγουμένως κάποιο εγχειρίδιο. Το μόνο που ξέρω σίγουρα είναι ότι πρέπει να το κάνεις. Πρέπει να του μιλήσεις για τη δουλεία, για το μίσος, για την άγνοια, για τη μισαλλοδοξία, για το προνόμιο του να γεννιέσαι λευκός ακόμη και στη χαμηλότερη κοινωνική βαθμίδα γιατί «ακόμη και αν οι Ευρωπαίοι πρόγονοί σου έφτασαν ρακένδυτοι στην Αμερική πριν από 100 ή 200 χρόνια, και πάλι υπήρχε πιο κάτω από εκείνους μια άλλη πληθυσμιακή ομάδα: οι μαύροι.
Στην Ελλάδα μάς αρέσει να πιστεύουμε ότι δεν είμαστε ρατσιστές, ούτε φασίστες, το πρόβλημα φορά πάντα κάποιες άλλες χώρες (όπως έλεγε ο Μάνος Χατζιδάκις, χαρήκαμε γιατί νικήσαμε τον ναζισμό, ενώ μπήκαμε στον πόλεμο με δικτατορία Μεταξά και γίναμε σύμμαχοι με τον Στάλιν). Μεγάλωσα σε ένα σοσιαλιστικό σπίτι όπου οι αναφορές για ισότητα και δικαιοσύνη βρίσκονταν σε κάθε λόγο του πατέρα μου αλλά και σε χειροπιαστά αντικείμενα, από την αγωνιστική τέχνη στους τοίχους μέχρι τους πολιτικούς τόμους στη βιβλιοθήκη και τη μουσική στο πικ απ. Ωστόσο τα πρόσφατα γεγονότα στην Αμερική με έκαναν για πρώτη φορά να διερωτηθώ αν οι πεποιθήσεις είναι αρκετές. Δεν είναι. Χρειάζονται φρεσκάρισμα, επικαιροποίηση, εφαρμογή. Για όσους από εμάς είμαστε γονείς υπάρχει και άλλο ένα απλό χρέος.
Στο θέμα που ετοιμάσαμε για τους δέκα τρόπους να δείξεις την αλληλεγγύη σου αν είσαι λευκός, το συνοψίζει καλύτερα ο Ντένις Λίρι: «Δεν γεννιούνται τα παιδιά ρατσιστές, φίλοι µου. Τα µαθαίνουµε να είναι. Εχω ένα δίχρονο αγοράκι. Ξέρετε ποιο είναι το µοναδικό πράγµα που µισεί; Να παίρνει έναν υπνάκο το µεσηµέρι. Τέλος λίστας».
