Βρίσκεται στο τιμόνι των εκδόσεων Παπαδόπουλος για τα παιδικά βιβλία τα τελευταία 8 χρόνια. Κυνηγάει με πείσμα τους τίτλους που αγαπά, αλλά και ξέρει να ελίσσεται με χάρη. (Όταν της ζητάμε να διαλέξει αγαπημένο συγγραφέα ή εικονογράφο, απαντά διπλωματικά “θα προτιμούσα να μην πω γιατί σίγουρα θα αδικήσω κάποιον, άλλωστε συχνά αυτού του είδους οι προτιμήσεις αλλάζουν γιατί γνωρίζω νέους δημιουργούς που η δουλειά τους μου αρέσει πολύ ή παλιούς που δεν τους γνώριζα”). Μεγαλωμένη μέσα σε ένα οικογενειακό περιβάλλον που μετρά τρεις γενιές εκδοτών και τέσσερις γενιές βιβλιοφάγων, και, παρόλο που οι πρώτες σπουδές της έδειχνε να την οδηγούν αλλού, η Χριστίνα Παπαδοπούλου αφοσιώθηκε τελικά σε έναν οίκο που συμπληρώνει 68 χρόνια παρουσίας στα ελληνικά γράμματα. Κι ενώ η ίδια συνεχίζει να βλέπει τα αγαπημένα της βιβλία με τον ενθουσιασμό ενός κοριτσιού που τα ανακαλύπτει για πρώτη φορά, προβληματίζεται μαζί μας για τους τρόπους που μπορούμε να ξεκολλήσουμε τα σημερινά παιδιά από τις οθόνες και να στρέψουμε τους σημερινούς εφήβους στη λογοτεχνία: “Πάντα βοηθάει το παράδειγμα κάποιου σταθερού αναγνώστη στην οικογένεια”.
Ποιο είναι το πρώτο βιβλίο που θυμάστε να διαβάζετε; Και το αγαπημένο σας;
Νομίζω πως με διαφορά τα αγαπημένα μου ήταν τα βιβλία με τη Λιλίκα. Δεν θυμάμαι αν τα διάβαζα μόνη μου αλλά θυμάμαι καλά το υπέροχο συναίσθημα που μου δημιουργούσε η υπέροχη, διαχρονική εικονογράφηση.
Πότε αποφασίσατε τι θα σπουδάσετε;
Χμ, είχε λίγο περιπέτεια! Ενώ αρχικά ασχολήθηκα με τον κλάδο της εσωτερικής διακόσμησης και τις εικαστικές τέχνες, τελικά –και τελείως αναπάντεχα– τελείωσα τις σπουδές μου ως παιδαγωγός προσχολικής ηλικίας. Είχα μερικούς εξαιρετικούς καθηγητές και καθηγήτριες που δεν θα ξεχάσω ποτέ για την αγάπη και το μεράκι τους.
Πόσο συνειδητή ήταν η απόφαση να ασχοληθείτε με τις εκδόσεις;
Πολύ, γιατί πάντα έλεγα και πίστευα πως θα ασχοληθώ με αυτό που σπούδασα, όμως δύο χρόνια μετά την αποφοίτησή μου προέκυψε το βιβλιοπωλείο μας, το οποίο θεωρητικά θα αναλάμβανα για μικρό χρονικό διάστημα, μέχρι να στρώσει… Η ζωή όμως ως γνωστόν τα φέρνει αλλιώς κι έτσι παρέμεινα για 18 χρόνια εκεί, μέχρι το 2014, οπότε και ανέλαβα σταδιακά ως υπεύθυνη έκδοσης παιδικών βιβλίων.
Θεωρείτε τον εαυτό σας χαμηλών τόνων; Πιστεύετε πως η εξωστρέφεια του ίδιου του εκδότη μπορεί να επηρεάσει την πορεία ενός εκδοτικού οίκου στις μέρες μας, ειδικά με τον τρόπο που βλέπουμε να καλπάζει το μάρκετινγκ;
Δεν μου αρέσει να βάζω ταμπέλες. Ναι, φυσικά. Όπως λέει και ο John Thompson, «Το κοινωνικό κεφάλαιο αποτελεί ένα από τους 5 μεγάλους πυλώνες της εκδοτικής επιχείρησης».
Τι σημαίνει 68 χρόνια εκδοτική εμπειρία, τι δεν φαντάζεται ένας νέος αναγνώστης που ανοίγει για πρώτη φορά ένα βιβλίο των Εκδόσεων Παπαδόπουλος;
Την ιστορία μας, που περιλαμβάνει τέσσερις γενιές της οικογένειας. Τον προπάππου μου, έναν δάσκαλο από τη Μερσίνα της Μικράς Ασίας, με όραμα, φιλομάθεια και αγάπη για την πατρίδα του, στην οποία και κατάφερε τελικά να επιστρέψει. Τον παππού μου, που μετανάστευσε στο Παρίσι, εργάστηκε σε έναν από τους μεγαλύτερους εκδοτικούς οίκους, έκανε οικογένεια και τελικά επέστρεψε κι αυτός μες στον πόλεμο. Τον πατέρα μου, που ξεκίνησε μαζί του τις εκδόσεις μας το 1953 με όρεξη και μεράκι και ερχόταν στο γραφείο μέχρι την τελευταία στιγμή. Αισθάνομαι πολύ τυχερή που τον έζησα και εκεί.
Πόσο σημαντικό είναι για έναν εκδοτικό οίκο από μια τόσο μικρή χώρα να συνάπτει συμφωνίες ή να πουλά δικαιώματα σε εκδότες με εκατοντάδες εκατομμύρια αναγνώστες;
Έχει μεγάλο ενδιαφέρον που πλέον είμαστε ανταγωνιστικοί με τους οίκους του εξωτερικού. Παρόλο που η γλώσσα μας συνιστά ένα σχετικό εμπόδιο, είμαστε πολύ περήφανοι που τελικά καταφέραμε και βιβλία μας κυκλοφορούν σε πολλές χώρες του κόσμου, είτε μέσω ξένων εκδοτικών οίκων που αγόρασαν τα δικαιώματα είτε μέσω του FarosBooks, του νέου εκδοτικού μας οίκου με έδρα την Αγγλία.
Πώς αισθάνεστε όταν οι συγγραφείς που συνεργάζονται μαζί σας «μιλούν» και σε άλλες γλώσσες και οι εικονογράφοι των βιβλίων σας περνούν τα ελληνικά σύνορα;
Χαρά και περηφάνια! Είναι πολύ όμορφο το συναίσθημα το να διαβάζουν τα βιβλία μας λαοί διαφορετικής κουλτούρας στην άλλη άκρη του κόσμου! Να βλέπεις τις λέξεις γραμμένες σε τόσο διαφορετικά από το δικό μας αλφάβητα, τυπωμένα σε άλλα χαρτιά, με λίγο διαφορετική επεξεργασία των χρωμάτων… όλα έχοντας μια δική τους, ιδιαίτερη πινελιά, που τα κάνει μοναδικά.
Η πανδημία, εκτός από την οικονομική καταστροφή, είχε και στιγμές που μας έδωσαν χαρά σε σχέση με το βιβλίο. Οι ουρές έξω από τα βιβλιοπωλεία, η αύξηση της αναγνωσιμότητας…
Ναι, σίγουρα το βιβλίο γνώρισε μια άνθηση και πιστεύω πως μπήκε και σε σπίτια που πριν μπορεί να μην υπήρχε. Ελπίζω για να μείνει. Μακάρι μέχρι να δημοσιευτεί αυτό το κείμενο να έχουν ανοίξει και τα βιβλιοπωλεία. Το βιβλίο απέδειξε πως είναι πολύτιμο και αναγκαίο αγαθό, κάνει καλό στην ψυχή. Ελπίζω κάποτε η παιδική λογοτεχνία και το παιδικό βιβλίο να αντιμετωπιστούν και στη χώρα μας όπως τους αξίζει.
Ποια βιβλία σας αποδείχτηκαν τα αγαπημένα των έγκλειστων Ελλήνων;
Αρχικά σημειώθηκε αύξηση σε βιβλία δραστηριοτήτων, σε κάποια εκπαιδευτικά και σε βιβλία γνώσεων. Σε δεύτερη φάση είχαν ζήτηση πολλοί τίτλοι παιδικής λογοτεχνίας. Όσα εικονογραφημένα βιβλία μας ήταν best seller προ πανδημίας, παρέμειναν και μετά. Τέλος ο νέος τίτλος Το αγόρι, ο τυφλοπόντικας, η αλεπού και το άλογο αγαπήθηκε πολύ από μικρούς και μεγάλους, και παρά τα κλειστά βιβλιοπωλεία σημείωσε εντυπωσιακές πωλήσεις.
Ευτυχώς, συζητάμε πάλι σήμερα περί ισότητας και φεμινισμού. Πώς εκπαιδεύουμε ένα παιδί μακριά από σεξιστικές ιδέες; Ποια παιδικά βιβλία των εκδόσεων κινούνται με πυξίδα αυτή την ανησυχία;
Ξεκινήσαμε με τη σειρά «Μικρά κορίτσια με μεγάλες ιδέες»
που έχει πουλήσει πάνω από 4 εκατομμύρια αντίτυπα διεθνώς και ένα από τα πολύ αγαπημένα μου βιβλία, το 40 μοναδικές Ελληνίδες – Ιστορίες για ατρόμητα κορίτσια,
ενώ ακολούθησε το graphic novel Γυναίκες στη μάχη – 150 χρόνια αγώνων για ελευθερία, ισότητα, γυναικεία αλληλεγγύη! Θα έλεγα πως το βιβλίο είναι μια καλή αφορμή για να ξεκινήσει η κουβέντα περί ισότητας, και με τα αγόρια και με τα κορίτσια. Όμως δεν αρκούν. Καλό είναι να υπάρχει και συνέπεια στην οικογένεια. Ό,τι και να διαβάζουν τα παιδιά, ό,τι και να τους λέμε, αν στην πράξη οι ενήλικες εφαρμόζουμε άλλα…
Ρίχνεστε ποτέ εσείς η ίδια στο κυνήγι για τα δικαιώματα ενός παιδικού βιβλίου;
Φυσικά! Προ πανδημίας πηγαίναμε στις εκθέσεις του εξωτερικού –τώρα πια διαδικτυακά μόνο– και κυνηγάμε τα καλύτερα βιβλία! Μερικές φορές όχι χωρίς μάχη. Οι εκθέσεις στο εξωτερικό είναι μία μάχη με τον χρόνο, πολλά ραντεβού σε περιορισμένο χρόνο. Βέβαια πάντοτε βρίσκουμε χρόνο για να απολαύσουμε τις όμορφες πόλεις μαζί με συναδέλφους.
Θα μας μιλήσετε για πρωτιές και ρεκόρ ανάμεσα στους χιλιάδες τίτλους παιδικών βιβλίων που κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος;
Η σειρά Τόξο, η οποία κυκλοφορεί ενεργά –με διάφορες αλλαγές φυσικά και στα κείμενα και στις εικονογραφήσεις– από τη δεκαετία του ’60, η σειρά με τη Λιλίκα, σταθερό best seller για δυο δεκαετίες τότε, το κλασικό πια βιβλίο μας Μάντεψε πόσο σ’ αγαπώ,
η σειρά μας «Η πρώτη μου μυθολογία»,
το Οι καλοί κακοί και οι πειρατές, που είχαν σαρώσει τα βραβεία.
Τα «Ταξίδια με τη φαντασία του Ιουλίου Βερν» που έχει γίνει πλέον πολύ αγαπημένη σειρά των παιδιών.
Ζούμε σε μια εποχή που τα παιδιά είναι κολλημένα σε μια οθόνη. Ακόμη και γονείς που διαβάζουν οι ίδιοι, δεν καταφέρνουν να μεταδώσουν την αγάπη τους για τα βιβλία στα παιδιά τους. Πιστεύετε ότι μεγαλώνουμε την πρώτη γενιά ενηλίκων που θα αγνοεί παντελώς τη χαρά της λογοτεχνίας;
Πιστεύω πως είναι πολύ πιο δύσκολο για τα σημερινά παιδιά να στραφούν στα βιβλία. Προσωπικά δεν μπορώ να πω με βεβαιότητα πώς θα λειτουργούσα ως έφηβη στη σημερινή κοινωνία, ειδικά τα παιδιά περνούν φάσεις, όπως όλοι εξάλλου. Εάν υπάρχει το κατάλληλο υπόβαθρο, κάποιος στην οικογένεια που να διαβάζει, βιβλία στο σπίτι, εκπαιδευτικοί που να ασχολούνται με τα εξωσχολικά βιβλία, πιστεύω πως τελικά θα στραφούν προς τα εκεί. Άλλωστε πλέον υπάρχει τόσο μεγάλη πληθώρα από τίτλους, βιβλία από ταινίες (το λέω ανάποδα γιατί έτσι ίσως καταπιαστούν), graphic novel, γενικώς βιβλία για όλα τα γούστα. Χωρίς πίεση, αρκεί να πέσει στα χέρια τους ένα βιβλίο που θα απολαύσουν για να γίνει η αρχή. Πάντα βοηθάει –καμιά φορά όχι όσο γρήγορα θα περιμέναμε– να υπάρχει το παράδειγμα κάποιου σταθερού αναγνώστη στην οικογένεια.
Η αλήθεια είναι πως δεν είναι όλα τα παιδικά βιβλία καλά. Πώς να διαλέξουμε το σωστό παιδικό βιβλίο ανάμεσα στα τόσα που κυκλοφορούν;
Καλά θεωρώ τα βιβλία που σέβονται τον αναγνώστη, όποιας ηλικίας κι αν είναι. Το κείμενο θεωρώ πως πρέπει να αποφεύγει τον διδακτισμό και να μην είναι φλύαρο. Μεγάλη σημασία δίνω επίσης στο καλαίσθητο εικαστικό αποτέλεσμα: από την εικονογράφηση, τις σχεδιαστικές επιλογές του lay out, μέχρι την επιλογή χαρτιού, εκτύπωσης, κλπ. Η αλήθεια είναι πως ανάμεσα στα χιλιάδες παιδικά βιβλία που εκδίδονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα, υπάρχουν αρκετά βιβλία που είναι εξαιρετικά.
Κάποτε υπήρχε μια λίστα από must αναγνώσματα μέχρι την εφηβεία: Ζωρζ Σαρή, Πηνελόπη Δέλτα, Άλκη Ζέη, Ιούλιος Βερν. Τι ισχύει σήμερα;
Υπάρχει ακόμα! Στις σχολικές λίστες βιβλίων κυρίως τα παραπάνω ονόματα κυριαρχούν, αγαπημένα μας αναγνώσματα τότε. Ναι, είναι κλασικά και μακάρι να διαβαστούν. Όμως ας μη μένουμε μόνο σε αυτά. Υπάρχουν τόσα υπέροχα νέα μυθιστορήματα και βιβλία γνώσεων για τους σημερινούς έφηβους, που πραγματικά ζηλεύω! Τόσο από Έλληνες όσο και από ξένους συγγραφείς. Βιβλία που θίγουν ζητήματα φλέγοντα της εποχής μας, ακόμα και της επικαιρότητας.
Ως εκδότης παιδικών βιβλίων σε τι στοχεύετε για το μέλλον;|
Να διευρύνουμε συνεχώς την γκάμα των βιβλίων μας, να παραμένουμε σε επαφή με τα μεγάλα ζητήματα της εποχής μας και να συνεχίζουμε να προσφέρουμε με τα βιβλία μας έναυσμα για τη φαντασία, τη δημιουργικότητα και τη φιλομάθεια των παιδιών. Να παραμείνουν δηλαδή τα βιβλία εκδόσεών μας «τα καλύτερα βιβλία για παιδιά».
