Όλοι έχουμε τουλάχιστον έναν φίλο του οποίου η συμπεριφορά μάς ενοχλεί. Ενίοτε είμαστε εμείς αυτός ο φίλος. Αλλά ας πάρουμε το πρώτο ενδεχόμενο, αυτό που κάποιος από το φιλικό μας περιβάλλον, άμεσο ή πιο διευρυμένο, έχει αρχίσει να συμπεριφέρεται με τρόπο που δε μας αρέσει, φέρνοντάς μας σε δύσκολη θέση, κυρίως απέναντι στον εαυτό μας και τις αρχές του. Τι κάνουμε σε αυτή την περίπτωση; Όχι, δεν επιθυμούμε για κανένα λόγο να εφαρμόσουμε τη νεόκοπη μέθοδο του «quiet quitting», που βλάπτει ψυχικά και εμάς και τον άλλο. Χρειάζεται απλώς να απομυθοποιήσουμε μερικά πράγματα για τη φιλία και να προχωρήσουμε τη ζωή μας, αφήνοντας πίσω παλιούς φίλους και δημιουργώντας καινούργιους.
Η δημοσιογράφος Olga Khazan είναι ξεκάθαρη ως προς αυτό το θέμα στο τελευταίο της άρθρο στο The Atlantic. «Δε χρειάζεται να χωρίσεις με τους φίλους σου. Απλά χρειάζεται να αποκτήσεις περισσότερους». «Μπορεί να αισθανθείς πιο ανακουφισμένος εκείνη τη στιγμή, βγάζοντας από τη ζωή σου ένα πρόσωπο που σε ταράζει … αλλά οι άνθρωποι είναι πιο πολύπλοκοι και οι σχέσεις πιο θολές», συμπληρώνει η ίδια. Η αλήθεια είναι πως τα τελευταία χρόνια, ειδικά μετά τις σημαντικές ψυχολογικές συνέπειες που είχε πάνω σε όλους μας η πανδημία, αρχίσαμε να θεωρούμε (ορθά μάλλον) πως η ζωή είναι μικρή για να αναλώνουμε το χρόνο μας με ανθρώπους και σε σχέσεις που δε μας ικανοποιούν για τον οποιονδήποτε λόγο. Έχετε π.χ. μια συμμαθήτρια από τα αγγλικά, με την οποία μένατε και στην ίδια γειτονιά. Κάνατε παρεά όλα αυτά τα χρόνια, χωρίς να είστε και κολλητές, βγαίνατε μια φορά στο τόσο, περνούσατε καλά, μέχρι στη στιγμή που σταματήσατε να περνάτε καλά. Ποιος φταίει γι’ αυτό; Ίσως να μην έχει και σημασία, στο τέλος της ημέρας. Ας πούμε ότι το πρόβλημα προέρχεται από τη δική της πλευρά, ότι είναι ιδιαίτερα επικριτική απέναντί σας επειδή π.χ. δε θέλετε να αλλάξετε τη δουλειά που σάς κουράζει πολύ ή δε σας αρέσει το λαχανόρυζο. Αυτό παλιότερα ίσως να το ανεχόσασταν, να το συζητούσατε, ως και να το αναζητούσατε κατά μία έννοια. Πλέον, όμως, ξέρετε σίγουρα αν σάς αρέσει το λαχανόρυζο (και οτιδήποτε άλλο πιο σημαντικό από αυτό), συνεπώς το να έχετε μέσα στο αυτί σας, έστω μια φορά το μήνα, τη μουρμούρα κάποιου που, επειδή σας ξέρει καλά (ή αυτό υποστηρίζει τουλάχιστον), αυτόκλητα αρχίζει να σάς πρήζει για το συγκεκριμένο θέμα, είναι κάτι περιττό. Βασικά, είναι κάτι παραπάνω από περιττό· είναι κακό.
Είναι κακό γιατί είναι δυστυχές, ίσως να κρύβει πίσω του εμμονές και διάφορες άλλες ψυχολογικές καταστάσεις στις οποίες δεν έχετε όρεξη/ χρόνο για να μπείτε, ίσως να έχετε μεγαλύτερα προβλήματα, ίσως να μη θέλετε να βλέπετε τα προβλήματά σας (είναι κι αυτό απόλυτα σεβαστό). Χρειάζεται, όμως, να γίνετε από δυο χωριά, ανοίγοντας κουβέντα στη φίλη σας και παραθέτοντας όλα τα επιχειρήματα που σάς έρχονται στο μυαλό και έχουν σχέση με την καταπίεση που ζείτε μαζί της; Καμιά φορά η επικοινωνία μπορεί και να αποτύχει. Ίσως η φίλη σας να μην είναι έτοιμη να ακούσει, όχι μόνο τα επιχειρήματα, αλλά εσάς την ίδια να λέτε κάτι που σχετίζεται άμεσα με τον εαυτό της. Παράλληλα, ωστόσο, η συγκεκριμένη φίλη μπορεί να είναι ό,τι καλύτερο σάς έχει συμβεί σε κάποιο άλλο τομέα. Παίζετε μαζί επιτραπέζια παιχνίδια; Ανακαλύπτετε τις πιο ωραίες ταβέρνες; Κρατήστε αυτά που κάνετε καλά μαζί και μειώστε τα υπόλοιπα. Ποιος θα σας καλύψει στα υπόλοιπα; Οι νέοι σας φίλοι.
Τους νέους φίλους, δυστυχώς ή ευτυχώς, δεν τους βρίσκουμε σε κάποιο ράφι των σουπερμάρκετ. Αλλά δε θα χρειαστεί να φτάσουμε ως εκεί. Μπορεί μια συμμαθήτριά σας στα γαλλικά π.χ., που παλιά να σας εκνεύριζε όσο ο σχηματισμός της παθητικής φωνής στην ίδια γλώσσα, αλλά με την οποία να έχετε ομοίως κρατήσει επαφή για κάποιο λόγο, να σας καλύπτει πλέον σε θέματα που η έτερη φίλη μας δε μπορεί. Ίσως τώρα να είναι πιο κοντά στις απόψεις σας, τη στάση ζωής σας, την ιδεολογία σας. Υπάρχει λόγος να μην εντατικοποιήσετε την παρέα μαζί της; Όχι. Από την άλλη δεν υπάρχει και κανείς λόγος να επιμένετε σε μία σχέση της οποίας σας καλύπτουν μόνο συγκεκριμένες πτυχές, ενώ ταυτόχρονα θέλετε να πιστεύετε πως αυτό θα αλλάξει κάποια στιγμή. Όπως αναφέρει και η Khazan στο κείμενό της, επικαλούμενη την κλινική ψυχολόγο Miriam Kirmayer, που ειδικεύεται στο ζήτημα της φιλίας, «αν αναγνωρίζουμε ότι ένα πρόσωπο δε μπορεί να μας ικανοποιήσει κάποια ανάγκη, μπορούμε να κάνουμε τα βήματα, να βγούμε έξω και να χτίσουμε νέες σχέσεις με ανθρώπους που μπορούν». Ίσως να μην είναι τόσο εύκολο όσο ακούγεται. Ίσως να μη συμπαθιόσασταν με καμία συμμαθήτριά σας από κανένα φροντιστήριο ξένων γλωσσών. Είναι όμως κρισιμότατο για την ψυχική σας υγεία το να κρατάτε ισορροπίες με τους ανθρώπους γύρω σας και να μην κάνετε σαν να παίρνετε διαζύγιο επειδή ακούσατε (για 800ή φορά, αλλά το ακούσατε) κάτι που δε σας άρεσε και που ο απέναντι το γνωρίζει πολύ καλά.
Μήπως, όμως, αυτός ο τρόπος δεν είναι τόσο έντιμος απέναντι στον οποιονδήποτε άλλο; Η εντιμότητα σε αυτού του είδους τις σχέσεις προκύπτει από την αντιστοιχία των προθέσεών μας με τις πράξεις μας. Αν δεν αποκαλούμε την άλλη «κολλητή» μας και δεν υποκρινόμαστε ότι είναι πιο κοντά μας από οποιονδήποτε άλλο άνθρωπο, δεν τίθεται κανένα ζήτημα εντιμότητας, εφόσον θέλουμε να περνάμε μαζί συγκεκριμένο χρόνο για συγκεκριμένα πράγματα. Εξάλλου, κι εμείς μπορεί να είμαστε αποδέκτες αυτής της συμπεριφοράς, στο πλαίσιο άλλης σχέσης μας, η οποία να πηγαίνει και ρολόι. Σημασία έχει να απομυθοποιήσουμε διάφορα στοιχεία γύρω από τη φιλία. Το χρονικό διάστημα που γνωρίζουμε κάποιον, οι εκδρομές που έχουμε πάει μαζί και τα γεγονότα που έχουμε βιώσει παρέα ίσως κάποια στιγμή να παύουν να έχουν σημασία. Οι άνθρωποι και αλλάζουν και δεν αλλάζουν. Όσο μένουμε ίδιοι, τόσο επιλέγουμε προς τα πού θα πάει μετά ο χαρακτήρας μας και κάνουμε τις αντίστοιχες επιλογές μας. Το ίδιο ισχύει και με τις φιλίες. Είναι ζωντανοί οργανισμοί που τρέφονται από αυτά που προσφέρει καθένας μας. Δε χρειάζεται να εγκαταλείψουμε το ενυδρείο με τα ψάρια στην τύχη του, ούτε να το πετάξουμε έξω από το σπίτι, αφήνοντας πίσω σκόνη, θρύψαλλα και κουτιά με ταμπλέτες καθαρισμού. Ας αφήσουμε να ταΐζει τα ψάρια κυρίως κάποιος άλλος, κι ας αναλάβουμε εμείς να ασχολούμαστε μαζί τους όταν θέλουμε. Ας διευκολύνουμε τη ζωή όλων μας κι ας μην επιμένουμε να στριμοχνώμαστε κι εμείς στον περιορισμένο χώρο που μας αφήνει μια σχέση. Εξάλλου, κανείς δε μπορεί να μας διαβεβαιώσει πως τα πράγματα θα παραμείνουν για πάντα έτσι. Είπαμε, οι άνθρωποι και αλλάζουν και δεν αλλάζουν, και το ίδιο συμβαίνει και με τον τύπο της φιλίας που διατηρούν με κάποιον άλλο.
