Από τη Σοφία Μανδηλαρά, εικονογράφηση: Μαριάννα Βήτου
«Το τζίνι έχει απελευθερωθεί», υπογράμμισε ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα, απευθυνόμενος στο αθηναϊκό κοινό φέτος το καλοκαίρι. Αναφερόταν στην Τεχνητή Νοημοσύνη, αυτό που διεθνώς περιγράφεται ως «Artificial Intelligence» και συχνά κωδικοποιείται μόλις σε δύο γράμματα: ΑΙ. «Είναι σαν να έχεις πυρηνική ενέργεια στην Εποχή του Λίθου», είπε ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου, πριν από λίγες ημέρες, σε μια δημόσια συζήτηση με πρωτοπόρους του πεδίου, όπως ο Ίλον Μασκ της Tesla και ο πρόεδρος της OpenAI Γκρεγκ Μπρόκμαν. Το σημείο τομής ανάμεσα στο μέλλον της εργασίας, που μας χτυπάει την πόρτα αλλά μπαίνει ήδη από τα παράθυρα, και την Τεχνητή Νοημοσύνη γίνεται σαφές με ένα παράδειγμα του Μπαράκ Ομπάμα, που σημείωσε ότι αυτή τη στιγμή «το ΑΙ πιθανώς μπορεί να διαγνώσει την ακτινογραφία σας καλύτερα απ’ ό,τι οι περισσότεροι ακτινολόγοι ή ο μέσος ακτινολόγος. Και έτσι θα φέρει επανάσταση στην Ιατρική. Τώρα, αυτό είναι πολύ καλό για άτομα που δεν έχουν πρόσβαση σε γιατρό. Σημαίνει όμως και ότι η πρακτική της Ιατρικής πρόκειται να αλλάξει γρήγορα». Φυσικά, δεν είναι η μόνη.
«Tο ΑΙ πιθανώς μπορεί να διαγνώσει την ακτινογραφία σας καλύτερα απ’ ό,τι οι περισσότεροι ακτινολόγοι ή ο μέσος ακτινολόγος. Και έτσι θα φέρει επανάσταση στην Ιατρική. Τώρα, αυτό είναι πολύ καλό για άτομα που δεν έχουν πρόσβαση σε γιατρό. Σημαίνει όμως και ότι η πρακτική της Ιατρικής πρόκειται να αλλάξει γρήγορα».
Στην έκθεσή του για την απασχόληση το 2023 ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) μιλάει για την «επείγουσα ανάγκη για δράση». Δεν υπάρχει διεθνής παίκτης, είτε πρόκειται για τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εργασίας, την Ευρωπαϊκή Ένωση, συμβουλευτικές εταιρείες-κολοσσούς όπως η McKinsey & Company και η Deloitte, είτε ακαδημαϊκά ιδρύματα υψηλού κύρους όπως το Χάρβαρντ και το Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, που φέτος να μην έστρεψε τις κεραίες του στο τσουνάμι των αλλαγών που θα φέρει η Τεχνητή Νοημοσύνη (και) στην αγορά εργασίας. Χαρακτηριστικά είναι τα ευρήματα του ερευνητικού ινστιτούτου της McKinsey που εκτιμά ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να προσθέσει τρισεκατομμύρια δολάρια στην παραγωγικότητα της παγκόσμιας οικονομίας, ειδικά σε τέσσερις τομείς: υποστήριξη πελατών, μάρκετινγκ και πωλήσεις, δημιουργία λογισμικών, Έρευνα και Ανάπτυξη (R&D).
Ταυτόχρονα, όμως, εκτιμά ότι μέχρι το 2030 έως και το 30% όλων των ωρών εργασίας στις Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορεί να αυτοματοποιηθεί, δηλαδή να μην εκτελείται πια από ανθρώπους. Τραπεζικές υπηρεσίες, υψηλές τεχνολογίες, ανθρωπιστικές επιστήμες, λιανική πώληση, σχεδόν κάθε βιομηχανία πρόκειται να αλλάξει. Μάλιστα, το ίδιο ινστιτούτο παραδέχεται ότι «ο ρυθμός της μεταμόρφωσης του εργατικού δυναμικού είναι πιθανό να επιταχυνθεί», δηλαδή να συμβεί πριν από το 2030, δεδομένης της τεχνολογικής προόδου.
Μέχρι το 2030 έως και το 30% όλων των ωρών εργασίας στις Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορεί να αυτοματοποιηθεί, δηλαδή να μην εκτελείται πια από ανθρώπους. Τραπεζικές υπηρεσίες, υψηλές τεχνολογίες, ανθρωπιστικές επιστήμες, λιανική πώληση, σχεδόν κάθε βιομηχανία πρόκειται να αλλάξει.
Οι εξελίξεις αυτές έρχονται σε ένα ήδη διαφορετικό σκηνικό, μετά την πανδημία του κορωνοϊού, και, παρόλο που δεν υπάρχουν πάντα εξειδικευμένα στοιχεία, η Ελλάδα ακολουθεί γενικά, ίσως με διαφορετικό ρυθμό, την ευρωπαϊκή πορεία. Κατ’ αρχάς, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, επιτέλους τα επίπεδα της ανεργίας σταθεροποιήθηκαν, αν και λίγο υψηλότερα. Δηλαδή, ο αριθμός των ανθρώπων που ψάχνει για εργασία αλλά δεν βρίσκει είναι περίπου ίδιος και δεν παρουσιάζει ακραίες διακυμάνσεις. Κατά δεύτερον, δυστυχώς, οι πραγματικοί μισθοί, από το 2022 στο τρέχον έτος, έχουν συμπιεστεί περίπου κατά -4% σε διεθνές επίπεδο ή περισσότερο, ανάλογα με την κάθε χώρα.
Επιπλέον, στη μεταπανδημική περίοδο, καθιερώνονται τελικά ως νέα κανονικότητα η εξ αποστάσεως εργασία, όπως και η υβριδική εργασία (λίγο γραφείο, λίγο σπίτι και λίγο ό,τι χρειάζεται), αν και κάπως πιο περιορισμένη. Επίσης, το ψηφιακό εμπόριο, όπως και κάθε είδους ψηφιακή συναλλαγή, η τηλεϊατρική και η ψυχαγωγία στο σπίτι έχουν αυξηθεί κατά δύο έως πέντε φορές σε σχέση με το 2019, επηρεάζοντας καταλυτικά τις θέσεις εργασίας στις διανομές, στις μεταφορές και τα logistics, χωρίς να εμφανίζουν τάσεις υποχώρησης. Η αύξηση των θέσεων εργασίας αναμένεται να συγκεντρωθεί κυρίως σε δουλειές υψηλών προσόντων, όμως η αλλαγή στον τρόπο ζωής των ανθρώπων θα συνεχίσει να αυξάνει την ανάγκη για αποθηκάριους και τεχνικούς, ενώ η γήρανση κυρίως του δυτικού πληθυσμού δείχνει ότι οι εργαζόμενοι παραϊατρικών και φροντιστικών ειδικεύσεων θα έχουν υψηλή ζήτηση στο μέλλον. Ακόμα, η κλιματική κρίση θα δημιουργήσει ανάγκες στις υποδομές και τον κατασκευαστικό τομέα, όπου ήδη καταγράφεται σημαντική έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού και η μετάβαση σε περιβαλλοντικά ουδέτερες οικονομίες θα σπρώξει εργαζομένους, για παράδειγμα, από τις αυτοκινητοβιομηχανίες προς τις πράσινες βιοτεχνίες.
Το ψηφιακό εμπόριο, όπως και κάθε είδους ψηφιακή συναλλαγή, η τηλεϊατρική και η ψυχαγωγία στο σπίτι έχουν αυξηθεί κατά δύο έως πέντε φορές σε σχέση με το 2019, επηρεάζοντας καταλυτικά τις θέσεις εργασίας στις διανομές, στις μεταφορές και τα logistics, χωρίς να εμφανίζουν τάσεις υποχώρησης.
Στο διά ταύτα, σύμφωνα με την έρευνα της McKinsey, στις οκτώ χώρες στις οποίες αναλογεί σχεδόν ο μισός πληθυσμός της Γης και πάνω από το 60% του διεθνούς ΑΕΠ, ένας στους 16 εργαζομένους θα χρειαστεί να αλλάξει το επάγγελμά του μέχρι το 2030, ως αποτέλεσμα των μετασχηματισμών που πυροδότησε η πανδημία σε συνδυασμό με το τεχνολογικό άλμα της Τεχνητής Νοημοσύνης. Αυτό αντιστοιχεί συνολικά σε 100 εκατομμύρια ανθρώπους μόνο στην Κίνα, στη Γαλλία, στη Γερμανία, στην Ινδία, στην Ιαπωνία, στην Ισπανία, στις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Βρετανία. Όπως το κωδικοποιεί χαρακτηριστικά η Deloitte, το μέλλον φέρνει «τον επαναπροσδιορισμό τού τι συνιστά εργασία, ποιος είναι το εργατικό δυναμικό και ποιο είναι το εργασιακό περιβάλλον», δηλαδή σαρωτικές αλλαγές.
Στις οκτώ χώρες στις οποίες αναλογεί σχεδόν ο μισός πληθυσμός της Γης και πάνω από το 60% του διεθνούς ΑΕΠ, ένας στους 16 εργαζομένους θα χρειαστεί να αλλάξει το επάγγελμά του μέχρι το 2030, ως αποτέλεσμα των μετασχηματισμών που πυροδότησε η πανδημία σε συνδυασμό με το τεχνολογικό άλμα της Τεχνητής Νοημοσύνης.
«Η AI έρχεται και έρχεται γρήγορα. Δε νομίζω ότι οι περισσότερες κυβερνήσεις, οι περισσότερες επιχειρήσεις και οργανισμοί είναι ήδη απολύτως προετοιμασμένοι για να επωφεληθούν από τα οφέλη, αλλά και να προφυλαχθούν από τις διαταραχές και τα δεινά που πρόκειται να έρθουν», είπε ο Μπαράκ Ομπάμα στην Αθήνα. «Πρέπει να αλλάξουμε τη δομή των οικονομικών μας πολιτικών και των πολιτικών μας για να φροντίσουμε τους ανθρώπους που δεν πρόκειται να βρουν δουλειά, που δεν πρόκειται να συνεισφέρουν προστιθέμενη αξία στην οικονομία. Πρέπει να φροντίσουμε να έχουν τα προς το ζην αξιοπρεπώς», σημείωσε ο Νετανιάχου, αν και θιασώτης της ελεύθερης οικονομίας.
Ο ΟΟΣΑ τονίζει πως ήδη από το 2023 έχουν αρχίσει να φαίνονται οι νέες «διαχωριστικές γραμμές». Ωστόσο, σύμφωνα με τα δεδομένα που συγκέντρωσε ο Οργανισμός από τον κλάδο των κατασκευών και των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, η είσοδος της ΑΙ έως τώρα καταγράφεται θετική, αφού το 63% των εργαζομένων εξέφρασε την ικανοποίησή του στις επιχειρήσεις όπου χρησιμοποιήθηκαν τέτοιες εφαρμογές. Το στοίχημα της κοινωνίας του μέλλοντος, όπως συνηγορεί ο ίδιος ο Ίλον Μασκ, είναι να υπάρξει πολιτική ρύθμιση ώστε οι καλές προθέσεις πίσω από την τεχνολογική επανάσταση που ήδη ζούμε, κι ας μην το αντιλαμβανόμαστε ακόμα καθαρά, να φέρουν τελικά στο επίκεντρο τον άνθρωπο, τα ταλέντα του, την ευτυχία του. Αυτό θα είναι και το στοίχημα της δημοκρατίας. Γιατί το μέλλον της εργασίας είναι τώρα.
Διαβάστε ακόμα:
Η GEN Z το ρίχνει έξω – Πώς οι digital νομάδες γκρεμίζουν τους τοίχους του γραφείου.
Το άρθρο αποτελεί μέρος του αφιερώματος που δημοσιεύτηκε στο Marie Claire Νοεμβρίου «Είναι αυτό το τέλος του γραφείου;»: Πώς επηρέασαν την ύπαρξη ή όχι του εργασιακού περιβάλλοντος η digital επανάσταση, ο COVID και η επέλαση της ψηφιακής νοημοσύνης; Πώς διαμορφώνει η νέα γενιά το καθεστώς εργασίας που αμφισβητεί τη σημασία τού να εργάζεσαι μαζί με άλλους σε γραφείο; Αναμνήσεις από έναν κόσμο που χάνεται, γραφειολάτρες, γραφειομάχοι και ιστορίες με χιούμορ γι’ αυτό το δεύτερο σπίτι μας, που ίσως δεν θα υπάρχει για πολύ ακόμη όπως το ξέραμε. Από τις: Μαρίλη Ευφραιμίδη, Αναστασία Καμβύση, Σοφία Μανδηλαρά, Βιβή Μωραΐτου, Ναταλί Σαϊτάκη, Αλίνα Χατζιδάκι, Δανάη Χριστοπούλου. Creative direction: Λίνα Τσίντζηλα, Εικονογράφηση: Μαριάννα Βήτου
