Από την ψυχολόγο – παιδοψυχολόγο, Αλεξάνδρα Καππάτου
Στο άκουσμα και μόνο των λέξεων «σεξουαλική κακοποίηση» οι περισσότεροι μπορούμε να καταλάβουμε ότι πρόκειται για ένα βίωμα που χωρίζει τη ζωή των θυμάτων σε «πριν» και «μετά». Μπορεί άραγε κανείς να την αφήσει ποτέ πίσω του;
Η επαναφορά από τη σεξουαλική κακοποίηση στην κανονική ζωή δεν είναι μια απλή διαδικασία. Παίρνει χρόνο, κόπο και έχει μεγάλο κόστος σε πόνο και σθένος. Για αρκετά από τα θύματα, η διεργασία που χρειάζεται να γίνει ώσπου να μάθουν να ζουν με το τραύμα τους παίρνει πολύ χρόνο. Όλα εξαρτώνται από την προσωπικότητά του, τις περιστάσεις τόσο της κακοποίησης όσο και της ζωής του θύματος συνολικά αλλά και από την υποστήριξη και τη βοήθεια που δέχεται.
Με τι έρχεται αντιμέτωπο το θύμα
Η σεξουαλική κακοποίηση δε συνιστά παραβίαση και τραυματισμό μόνο του σώματος του ανθρώπου που την υφίσταται. Παραβιάζει και τραυματίζει τα συναισθήματά του, την αυτοεικόνα και την αυτοεκτίμησή του και τελικά επηρεάζει τον ψυχισμό του. Οι άνθρωποι που έχουν βιώσει κάτι τόσο αποτρόπαιο βιώνουν μία γκάμα και μία μίξη συναισθημάτων που ίσως δεν είχαν καν φανταστεί ότι ήταν ποτέ δυνατή.
Πόνος, ντροπή, θυμός, φόβος, ανασφάλεια, έλλειψη εμπιστοσύνης, ματαίωση, αμφιβολία για την αυταξία τους, κατάθλιψη, άγχος… Μάλιστα, σύμφωνα με το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ (2014), το 70% των θυμάτων σεξουαλικής επίθεσης κάθε είδους, έρχονται αντιμέτωπα με συμπτώματα μέτριου έως πολύ έντονου άγχους, ποσοστό μεγαλύτερο από αυτά που συναντάμε σε οποιαδήποτε άλλη εγκληματική ενέργεια.
Η κάθε μέρα τους σημαδεύεται από την ανάμνηση της κακοποίησης και η κάθε νύχτα τους από εφιάλτες. Τα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης αισθάνονται εξουθενωμένα σωματικά και πνευματικά, μουδιασμένα, συχνά νιώθουν αποκομμένα από το σώμα τους και βιώνουν αποπροσωποποίηση (η αίσθηση ότι απλά παρατηρούν τη ζωή τους από απόσταση αντί να τη ζουν όντως). Δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν και να βρουν σκοπό και νόημα ξανά ενώ δεν αποκλείεται να κάνουν χρήση ουσιών ή να υιοθετήσουν άλλες αυτοκαταστροφικές συνήθειες και συμπεριφορές.
Σύμφωνα με την έρευνα των Kilpatrick, Edumuds & Seymour «Rape in America: A Report to the Nation, 1992» 33% των γυναικών που έχουν υποστεί βιασμό έχουν αυτοκτονικές σκέψεις ενώ το 13% επιχειρεί όντως να βάλει τέλος στη ζωή του. Επίσης, είναι 3,4 φορές πιο πιθανό να κάνουν χρήση μαριχουάνας, 6 φορές πιο πιθανό να πάρουν κοκαΐνη και 10 φορές πιο πιθανό άλλα πιο σκληρά ναρκωτικά. Οι περισσότεροι φοβούνται ότι δε θα αντέξουν ποτέ ξανά το άγγιγμα κανενός ανθρώπου, βάζοντας έτσι φρένο στην προσωπική τους ζωή ενώ γενικά οι σχέσεις τους μετά από ένα τέτοιο γεγονός, περνάνε σοβαρή κρίση.
Στοιχεία του 2014 από το Αμερικανικό Υπουργείο Δικαιοσύνης, δείχνουν ότι 38% των συνολικών θυμάτων σεξουαλικής βίας αντιμετωπίζουν προβλήματα στο σχολικό ή εργασιακό τους περιβάλλον μεταξύ των οποίων και σοβαρή διαταραχή στη σχέση με τον εκεί περίγυρό τους.
Επιπλέον, 37% αντιμετωπίζει προβλήματα στο οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον, μεταξύ των οποίων η έλλειψη εμπιστοσύνης και εγγύτητας.
Το 84% των θυμάτων που κακοποιήθηκαν από τον σύντροφό τους και το 79% των ανθρώπων που κακοποιήθηκαν από κάποιο μέλος της οικογένειάς τους επίσης ήρθαν αντιμέτωποι με πολύ σοβαρά ζητήματα στο σχολικό ή εργασιακό τους περιβάλλον. Το αντίστοιχο ποσοστό για τους ανθρώπους που κακοποιήθηκαν από κάποιον άγνωστο, κυμαίνεται στο 67% γεγονός που καταδεικνύει και ότι όσο πιο κοντά ήταν το θύμα με τον θύτη τόσο σοβαρότερη και η επίπτωση.
Πολλά από τα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης βιώνουν επίσης Διαταραχή Μετατραυματικού στρες. Σύμφωνα με τον αμερικανικό οργανισμό Συμμαχία για τη Διαταραχή Μετρατραυματικού Στρες – PTSD Alliance. Υπολογίζεται ότι το 49% των θυμάτων σεξουαλικής κακοποίησης θα βρεθούν σε αυτή τη θέση, ποσοστό συντριπτικά μεγαλύτερο σε σχέση με τις υπόλοιπες αιτίες της Διαταραχής. Χαρακτηριστικά να πούμε ότι η αμέσως επόμενη κυριότερη αιτία μετατραυματικού στρες είναι η σωματική επίθεση και ο ξυλοδαρμός (31,9%) και τρίτη, η σεξουαλική επίθεση πλην του βιασμού με ποσοστό 23,7%.
Η Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες περιλαμβάνει πολλά από τα συμπτώματα που αναφέραμε παραπάνω (αδυναμία να αντιμετωπίσουν τον κόσμο, κόπωση, θυμός, άγχος, αναμνήσεις της κακοποίησης, εφιάλτες , διαταραχή στον ύπνο , στη διατροφή, ευερεθιστότητα κ.ο.κ.). Παλιότερη έρευνα είχε δείξει ότι το 94% των γυναικών που είχαν βιαστεί, βίωσαν τα συμπτώματα της διαταραχής τις δύο εβδομάδες που ακολούθησαν το περιστατικό ενώ 9 μήνες μετά, το 30% από αυτές, δεν τα είχαν ξεπεράσει ακόμα (Rothbaum, Foa, Riggs, Murdock, Walsh, 1992).
Ξαναζώντας κανονικά βήμα βήμα
Βήμα 1: Προσπαθήστε να ανοιχτείτε
Ναι, αυτό που συνέβη είναι κάτι απολύτως προσωπικό σας. Συνέβη σε εσάς και φοβάστε ότι κανείς δεν μπορεί να καταλάβει. Επίσης, είναι ένα θέμα που δυστυχώς κουβαλάει κοινωνικό στίγμα ακόμα και σήμερα. Άλλος μπορεί να πει «κρίμα, η καημένη» και κάποιος άλλος «γύρευε πώς θα κυκλοφορούσε έξω». Όλα αυτά και πολλοί ακόμα λόγοι όπως ο φόβος ότι κανείς δε θα σας βοηθήσει, ότι θα σας θεωρήσουν «μολυσμένη», ότι ο θύτης θα σας εκδικηθεί, μπορεί να κρατάνε το στόμα σας κλειστό. Μπορεί επίσης να νιώθετε ότι αν δε μιλάτε γι’ αυτό, θα φύγει από μόνο του και θα ξεχαστεί. Όμως η σιωπή μπορεί να ενθαρρύνει τα αρνητικά συναισθήματα και να σας κάνει να νιώσετε ακόμα περισσότερο θύμα. Κι επιπλέον, όταν δε μιλάμε για κάτι που συμβαίνει σε αμέτρητους ανθρώπους δίπλα μας, συμβάλλουμε και στη δική τους εσωστρέφεια γιατί φοβούνται –όπως κι εσείς- πως κανείς «εκεί έξω» δε θα τους υποστηρίξει. Γι’ αυτό μιλήστε, αν όχι στις αρχές, σε κάποιο άτομο που εμπιστεύεστε και που ξέρετε ότι θα σας υποστηρίξει με κάθε τρόπο και θα σας ακούσει χωρίς να κρίνει. Ακόμα καλύτερα, προσεγγίστε και σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας που θα σας βοηθήσει να επουλώσετε το τραύμα προσεκτικά και συστηματικά.
Βήμα 2: Βοηθήστε τον εαυτό σας και τους άλλους
Μπορεί τώρα να νιώθετε σα να μην έχετε να πιαστείτε από πουθενά και να νιώθετε ότι δεν αξίζετε τίποτα, όμως κανένα από τα δύο δεν είναι αλήθεια. Η αξία σας δεν επηρεάζεται στο ελάχιστο από αυτό που σας συνέβη και αν εσείς δεν είστε τώρα σε θέση να βοηθήσετε τον εαυτό σας, αναζητήστε βοήθεια αλλού. Υπάρχουν ομάδες υποστήριξης που έχουν φτιαχτεί από άλλους ανθρώπους που βρέθηκαν στη θέση σας πριν από εσάς, μπορείτε να στραφείτε σε αυτές. Και ίσως καταφέρετε κι εσείς να στηρίξετε ένα άλλο θύμα κακοποίησης με τη σειρά σας. Μπορείτε επίσης να αναζητήσετε νέο σκοπό π.χ. με την εγγραφή σας σε έναν εθελοντικό οργανισμό. Η προσφορά στο κοινό καλό μας βοηθάει να νιώθουμε ότι η ζωή μας έχει νόημα, μας κάνει να νιώθουμε ότι προσφέρουμε και μας κινητοποιεί.
Βήμα 3: Βάλτε το καλά στο μυαλό σας: Δε φταίτε εσείς
Η ενοχή και η ντροπή που πιθανό να σας κατακλύζουν επειδή δεν αντισταθήκατε, επειδή εμπιστευθήκατε τον λάθος άνθρωπο, επειδή είχατε πιει, επειδή, επειδή, επειδή… πρέπει να απομακρυνθούν από μέσα σας. Ο μόνος υπεύθυνος για ό,τι συνέβη είναι ο θύτης και κανένας άλλος απολύτως. Όσο νωρίτερα συνειδητοποιήσετε και αποδεχτείτε αυτό, τόσο πιο γρήγορα θα συγχωρήσετε τον εαυτό σας και θα βρείτε τον δρόμο για να επανέλθετε.
Βήμα 4: Προλάβετε τα συμπτώματα
Μετά από μια τέτοια εμπειρία, είναι πολύ πιθανό να επανέρχονται στη μνήμη σας τραυματικές εικόνες ή άλλα πράγματα που έχετε συνδέσει με αυτήν. Αν λοιπόν γνωρίζετε ότι κάποιες καταστάσεις μπορούν να πυροδοτήσουν επίπονα συμπτώματα, προσπαθήστε να τα προλάβετε. Π.χ. να μην περνάτε από το σημείο που συνέβη η κακοποίηση. Ή αν νιώθετε ότι πλησιάζει μια κρίση πανικού (αν π.χ. σας πιάνει δύσπνοια, ταχυκαρδία, εφίδρωση κ.λπ.), καθίστε κάπου ήρεμα και πάρτε βαθιές ανάσες. Επίσης, όταν σας έρχονται ξαφνικά φλάσμπακ από το περιστατικό, καθησυχάστε τον εαυτό σας ότι αυτό είναι κάτι που έχει περάσει και ότι τώρα έστω είστε ασφαλής.
Βήμα 5: Μη χάνετε την επαφή
Είναι απολύτως κατανοητό, ότι μετά από κάτι τέτοιο, η πρώτη σας αντίδραση είναι να αποτραβηχτείτε από όλους. Δε θέλετε να δείτε ούτε να ακούσετε κανέναν, δεν έχετε όρεξη για τίποτα. Νιώθετε ότι τίποτα δεν έχει σημασία, όλα και όλοι σας ενοχλούν και το μόνο που θέλετε είναι να σας αφήσουν στην ησυχία σας. Αυτό όμως δε γίνεται να κρατήσει πολύ γιατί τότε κινδυνεύετε να παγιδευτείτε στην απομόνωσή σας. Η υποστήριξη και η παρηγοριά που μπορούμε να πάρουμε από τους δικούς μας ανθρώπους είναι ένα γιατρικό που δεν πρέπει να στερούμε από τον εαυτό μας. Ακόμα κι αν δεν τους έχετε μιλήσει για ό,τι ζήσατε, αφήστε τους να σας τυλίξουν με τη ζεστασιά τους και να σας ξανατραβήξουν στη ζωή σας όπως την ξέρατε σιγά σιγά, μέχρι να ξανανιώσετε αρκετά ασφαλείς. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να πιέσετε τον εαυτό σας να «περάσει καλά». Όμως μην του το αρνείστε και πεισματικά. Εκμεταλλευτείτε τις μέρες που νιώθετε λίγο καλύτερα για να δείτε τους φίλους σας ή να πάτε μια βόλτα και να δείτε κόσμο στους δρόμους. Ξεκινήστε επίσης να ξαναασχολείστε με τα παλιά σας χόμπι ή βρείτε κάποιο καινούργιο.
Βήμα 6: Φροντίστε τον εαυτό σας
Ακούγεται κλισέ όμως είναι πάρα πολύ σημαντικό. Για να μη χάσουμε τον εαυτό μας, πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι είναι ακόμα εκεί και να τον φροντίζουμε με κάθε τρόπο. Μπορεί το σώμα και η ψυχή σας να παραβιάστηκαν όμως είναι ακόμα εκεί και είναι ακόμα δικά σας και πρέπει να τα ξανααγαπήσετε και να τα ξαναδιεκδικήσετε. Γι’ αυτό μην παραμελείτε τις βασικές συνήθειες υγιεινής και στραφείτε σε ρουτίνες που θα δράσουν παρηγορητικά. Διαλογισμός, κολύμβηση ή κάποιο άλλο σπορ θα σας βοηθήσουν να ξανασυνδεθείτε με το σώμα σας και θα σας βοηθήσουν να καθαρίσετε τη σκέψη και να βελτιώσετε τη διάθεσή σας. Η ισορροπημένη διατροφή και ο ύπνος είναι επίσης πολύ σημαντικά. Αποφύγετε τη χρήση αλκοόλ και ουσιών όσο κι αν σας βοηθάνε να ξεφεύγετε από την πραγματικότητα. Ξέρετε καλύτερα απ’ όλους ότι η αγχολυτική τους επίδραση είναι πρόσκαιρη και απολύτως αμελητέα μπροστά στο κακό που μπορούν να κάνουν.
Βήμα 7: Αποκαταστήστε την προσωπική σας ζωή στους δικούς σας ρυθμούς
Όταν κάποιος έχει ζήσει σεξουαλική κακοποίηση, σχεδόν αναπόφευκτα καταλήγει να συνδέσει το σεξ και την προσωπική του ζωή με αυτή την εμπειρία. Είναι απολύτως λογικό και κατανοητό να μην αντέχετε καν στην ιδέα να ξαναβρεθείτε με κάποιον, είτε με τον τωρινό σας σύντροφο, αν έχετε, ή στο μέλλον. Ξεκαθαρίστε ότι σε αυτή τη φάση οι σκέψεις και οι ανάγκες σας είναι άλλες. Είναι δικαίωμά σας να βάλετε τα όρια που εσείς επιθυμείτε στο σώμα σας. Όμως, μη λέτε ότι δε θα ξαναμπορέσετε ποτέ να κάνετε σεξ με κανέναν. Πείτε ότι είναι μια δύσκολη περίοδος, όμως θα καταφέρετε να την ξεπεράσετε όταν νιώσετε ότι μπορείτε.
Βήμα 8: Εμπιστευθείτε τους ειδικούς
Τίποτα από τα παραπάνω δεν είναι όσο εύκολο ακούγεται. Όλοι μπορεί να τα λέμε ή να τα γράφουμε όμως αυτό που ζει πραγματικά ένας άνθρωπος που επιβιώνει από ένα τέτοιο τραύμα είναι κάτι που μόνο ο ίδιος μπορεί να καταλάβει σε όλη του την έκταση και ένταση. Όμως, ένα είναι βέβαιο. Ότι ένας ειδικός ψυχικής υγείας, ειδικά κάποιος με εξειδίκευση και εμπειρία στην αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών, μπορεί να γίνει ο πιο πολύτιμος σύμμαχός μας. Γιατί θα μας βοηθήσει να αντικρίσουμε κάθε πτυχή από το βίωμά μας και να βοηθήσουμε όλα μας τα συναισθήματα –καταπιεσμένα και μη- να βρούνε διέξοδο. Με τη βοήθεια ενός ειδικού μπορούμε να επεξεργαστούμε καλύτερα ό,τι μας άφησε αυτό που ζήσαμε και να δουλέψουμε για να το ξεπεράσουμε ουσιαστικά και όχι απλά να το απωθήσουμε ή να το καταχωνιάσουμε και να του επιτρέψουμε να μας περιμένει «στη στροφή».
πηγή: akappatou.gr
