Την Κυριακή 14 Μαΐου γιορτάζουμε στην Ελλάδα την Ημέρα της Μητέρας. Μια μέρα πριν, το Σάββατο 13 Μαΐου, εγώ προσωπικά θα γιορτάσω και την Eurovision, μια από τις αγαπημένες μου μουσικές εκδηλώσεις ανά τον κόσμο. Και το εννοώ. Ιδανικά, θα ήθελα να μπορώ να γιορτάσω και την Ημέρα της Μητέρας, παρότι τα λουλούδια, οι τούρτες και ό,τι άλλο πηγαίνει πακέτο με μια τέτοια γιορτή δεν είναι το φόρτε μου. Αν τα πράγματα ήταν αλλιώς, δε θα διένυα τον τέταρτο χρόνο προσπαθειών εξωσωματικής γονιμοποίησης, δε θα είχα δυο αποβολές και μια αποτυχημένη εμβρυομεταφορά και, κυρίως, δε θα είχα όλο αυτό το άγχος της απόκτησης παιδιού. Ίσως είχα άλλα άγχη, αλλά αυτά δε με απασχολούν για την ώρα.
Από τον χειμώνα του 2021, όταν επισκέφτηκα για πρώτη φορά μαζί με το σύντροφό μου έναν γυναικολόγο ειδικευμένο στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, που είναι και ευρύς τίτλος των πραγμάτων που συμβαίνουν σε μια διαδικασία που έχουμε συνηθίσει να ονομάζουμε απλά “εξωσωματική”, μέχρι και σήμερα, έχουν συμβεί πολλά στη ζωή μας. Το πρώτο σοκ που βιώνεις όταν αποφασίσεις να “ψαχτείς” για να δεις τι φταίει που δεν έχεις μείνει έγκυος με φυσικό τρόπο μετά από χρόνια προσπαθειών είναι η πολυπλοκότητα της ίδιας της αναπαραγωγικής διαδικασίας. Ναι, όλοι έχουμε έναν θείο που μάς έχει ρωτήσει αδιάκριτα «κανένα παιδάκι πότε θα κάνετε», συμπληρώνοντας τη φράση «το πιο απλό πράγμα του κόσμου είναι». Όχι, θείε, συμπαθάτε με. Το πιο απλό πράγμα του κόσμου είναι το να φας μια κατσαρόλα μακαρόνια με κιμά μόνος σου. Η τεκνοποίηση ανήκει στην κατηγορία των πιο πολυσύνθετων ζητημάτων κάθε επιστήμης που συνδέεται με αυτήν, με πρώτη την Ιατρική. Όταν αρχίσεις να παίρνεις μια ιδέα από το τι συμβαίνει, τι δε συμβαίνει και τι μπορεί, ενδεχομένως, να συμβαίνει στο πλαίσιο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, μπορεί να αρχίσεις να βλέπεις ως και τη διαδικασία των πανελλαδικών εξετάσεων με μια κάποια συμπάθεια. Εγώ τουλάχιστον προτιμούσα να ξαναμάθω απέξω τα λατινικά, από το «Ovidius poeta in terra Pontica exulat» μέχρι το πίσω εξώφυλλο του πιο μισητού μου σχολικού βιβλίου, παρά να χρειαστεί να μπω σε μια διαδικασία. Κι όμως, η ζωή και το σώμα μου τα έφεραν έτσι και ξεκίνησα. Και δεν τα παράτησα στην πορεία, παρότι είχα πολλές αφορμές, για αυτούς τους τρεις λόγους:
Δεν πιστεύω στο ότι «η προσπάθεια είναι το ήμισι του παντός» ή σε οποιαδήποτε άλλη ατάκα που στοχεύει στην ενθάρρυνση, είτε προέρχεται από τη λαϊκή σοφία, είτε από κάποιον φιλόσοφο εγνωσμένου κύρους, ούτε καν από τη γιαγιά μου τη Μαρία – που κι αν έχουν δει τα μάτια της σε όλα αυτά τα χρόνια ζωής της. Πιστεύω στο στόχο. Όχι απαραίτητα με την έννοια ότι θα τον πετύχω, δεν είναι καλάθι με απορρίματα στο γραφείο να ρίχνω “σουτάκια” από μακριά με τα χάρτινα καλαμάκια του φραπέ μου. Πιστεύω στο στόχο ως αρχή, αλλά όχι ως εμμονή. Αποφασίσαμε ότι θέλαμε να μεγαλώσουμε την οικογένειά μας; Πολύ ωραία, θα κάνουμε αυτό που μπορούμε επιδιώκοντας να το πετύχουμε. Ο στόχος αυτός αξίζει, για εμάς τουλάχιστον, μια, δυο, τρεις, όσες προσπάθειες αντέξουμε, ψυχολογικά, σωματικά και οικονομικά. Συνήθως σε αυτή τη ζωή τίποτα δεν είναι εύκολο – εκτός από το να λερωθείς τρώγοντας φασολάκια – κι αυτό είναι κάτι που γνωρίζεις ήδη, και για τα φασολάκια και, κυρίως, για τη ζωή. Αν θέλεις να αποκτήσεις παιδί και δε δυσκολεύεσαι ή δε μπορείς με φυσικό τρόπο, για τον οποιονδήποτε λόγο, τότε ξέρεις ότι έστω μια μικρή ταλαιπωρία, ένα άγχος, μια αγωνία, θα την περάσεις στο πλαίσιο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Αξίζεις, όμως, εσύ που επιθυμείς το συγκεκριμένο αποτέλεσμα, να κάνεις αυτή την προσπάθεια, εφόσον έχεις τη δυνατότητα. Άσε την αποτυχία, τα είπε και ο Γιάννης μας για την αποτυχία, μπορεί να είναι μέρος της διαδικασίας. Στη δική μου περίπτωση, π.χ. προσπαθήσαμε να συλλέξουμε έξι ωάρια και το καταφέραμε σε διάρκεια δυο ετών. Και μανιτάρια τρούφες να έψαχνα στον Λυκαβηττό, που λέει ο λόγος, λιγότερο χρόνο θα είχα χρειαστεί. Στο τέλος τα πήραμε και καταφέραμε να τα γονιμοποιήσουμε. Θα μπορούσαμε και να μην τα έχουμε μαζέψει. Αξίζαμε όμως σε προσωπικό επίπεδο μια προσπάθεια και την κάναμε. Αλλιώς, θα το είχαμε μετανιώσει φριχτά.
Σε αρκετές περιπτώσεις, όπως και στη δική μου, δε γνωρίζουμε ακριβώς τι φταίει και ο οργανισμός μου δε μπορεί να κρατήσει για παραπάνω από χ χρονικό διάστημα κάποιο έμβρυο, ώστε να μεγαλώσει όπως πρέπει και να προχωρήσει μια εγκυμοσύνη. Οι απογοητεύσεις που έχω πάρει στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας είναι one of a kind. Δε συγκρίνονται με τίποτα άλλο. Πρόκειται για “ψυχικά τραύματα σε αναμονή“. Είναι μια διαδικασία με στάδια φαινομενικά ασφαλή, αν τα δεις όμως σωρευτικά, σε «στέλνουν» (και όχι για τρούφες στον Λυκαβηττό). Πολλά πράγματα έχουμε κάνει από όταν ξεκινήσαμε τη διαδικασία, τα βασικά όμως είναι τα παρακάτω: κάθε μήνα περιμέναμε να δούμε αν θα «κατεβάσω αυγό», αν αυτό θα κρατηθεί ολόκληρο μέχρι την ημέρα της ωοληψίας, αν θα μπορέσουμε να το πάρουμε – με μίνι χειρουργείο – χωρίς να πάθει κάτι, αν θα μπορέσει να γονιμοποιηθεί, αν θα μπορέσει να διχοτομηθεί, αν θα μπορέσει να επιβιώσει μέσα στην ειδική μονάδα καλλιέργειας και, τέλος, αν θα μπορέσει να καταψυχθεί και, μετά από καιρό, να αποψυχθεί και«φυτευτεί» στο ενδομήτριο (πριν από δυο μήνες αυτό), και εντέλει να «τη βγάλει καθαρή», γιατί στο μεταξύ μπορεί να μην αντέξει – πιθανότατα από τη συγκίνηση. Κανείς δε σε έχει προετοιμάσει για όλη αυτή τη saga που περνάς. Ξεκινάς τη διαδικασία με χαρά κι ελπίδα και στην πορεία «παθαίνεις» ταυτόχρονα όλους τους νευρωτικούς ρόλους του «Ρετιρέ». Ακόμα και καλά να πάει κάτι, και να βρεθείς στο άλλο «ρετιρέ», στον έβδομο ουρανό, που λέει ο λόγος, το συναισθηματικό rollercoaster που βιώνεις είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το τραύμα της διαδικασίας, ούτε καν της αποτυχίας. Γιατί, όμως, επιμένω, ε-πι-μέ-νω, όπως τραγουδούσε κάποτε και ο Χρήστος Κυριαζής; Γιατί η επιστήμη προχωράει καθημερινά. Οχι τόσο γρήγορα όσο θα θέλαμε, καθόσον οι μελέτες για τη γυναικεία υγεία και για την υπογονιμότητα δεν είναι πολλές και τα χρήματα που παρέχονται για τη διεξαγωγή τους, λίγα. Όμως, προχωράει. Κι αυτό που σήμερα δεν ξέρουμε τι είναι, αύριο ίσως έχουμε αρχίσει να το κατανοούμε κάπως και μεθαύριο να έχουμε μια θεραπεία γι’ αυτό.
Ο τρίτος λόγος για να μην τα παρατήσεις στο πλαίσιο μιας διαδικασίας εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι η αβεβαιότητα, με την καλή της έννοια: ποτέ δεν ξέρεις τι γίνεται. Έχω ακούσει πολλές φορές τη φράση «τώρα θα χαλαρώσεις και θα δεις ότι θα μείνεις έγκυος με φυσικό τρόπο». Στη δική μου περίπτωση κατά 99,999% η αλήθεια δε θα μπορούσε να είναι πιο διαφορετική. Σε κάποιους ανθρώπους πράγματι έχει συμβεί. Το δικό μου «ποτέ δεν ξέρεις» έχει διαφορετικό νόημα. Μπορεί το τελευταίο κατεψυγμένο έμβρυο, το οποίο δεν είναι και «πρώτης ποιότητας» με βάση την εργαστηριακή εκτίμησή του, να είναι αυτό που θα «πιάσει». Επίσης, υπάρχει η δυνατότητα επιλογής κάποιας άλλης μεθόδου υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, με δότρια ωαρίων ή με παρένθετη μητέρα. Κάτι από αυτά μπορεί να λειτουργήσει, δε μπορείς να προεξοφλήσεις τίποτα. Σημασία έχει να το προχωρήσεις όσο αντέξεις, να φροντίζεις τον εαυτό σου σε όλη τη διάρκεια της διαδικασίας, να ζητήσεις ψυχολογική υποστήριξη, αν πιστεύεις ότι τη χρειάζεσαι – εγώ τη χρειάζομαι πάντως – και ό,τι είναι να γίνει, θα γίνει. Εξάλλου, όλη μας η ζωή είναι έτσι, απλώς για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή δε σε προετοιμάζει κανείς για «μαραθώνιο», κι εσύ συνήθως ξεκινάς πιστεύοντας πως θα είναι ένα «απλό σπριντ». Κι αν στο τέλος αποτύχουν όλα, ναι, μπορεί αυτό να είναι όντως το τέλος μιας πορείας, ίσως όμως σημαίνει το ξεκίνημα μιας άλλης, όπως η τεκνοθεσία. Μητέρα, για μένα, σημαίνει αγάπη και φροντίδα, κάτι που αξίζει να πάρει κάθε παιδί στον κόσμο. Κι εσύ μαζί του. Κι αυτό το εννοώ.
